S H A R Q M A S H ’ A
L I
177
И
£
ТИСОДИ
±
Т
ЯПОНИЯДА ТЕХНОПОЛИСЛАРНИНГ ИННОВАЦИОН
ФАОЛИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ ЎРНИ
ВОХИДОВА МЕҲРИ
PhD,
ТДШИ
Аннотация. Ушбу мақолада Япониянинг технополислар ташкил этиш орқали мамлакатда
инновацион иқтисодиётни ривожлантириш стратегияси таҳлил қилинади.
Мақоланинг объекти - Япониянинг технополислари
Мақоланинг предмети-Япониянинг инновацион иқтисодиётни ривожлантиришда технополис-
ларни ташкил этиш, ривожлантириш тажрибаси
Мақоланинг мақсади-Япониянинг технополисларни ташкил этиш, илмий тадқиқот учун шарт-
шароитларни яратиш ва илмий тадқиқот натижаларини технополислар орқали кластерлаш усу-
лида саноатга тадбиқ қилиш тизимини тадқиқ қилиш. Мақоланинг илмий натижалари қуйидагилар
билан изоҳланади:
-
Япониянинг жаҳон инновацион индексларидаги ўрни ва инновацион сиёсатининг мазмун-
моҳияти кўрсатиб берилган;
-
Япониянинг “Технополис-90” стратегик дастурининг мазмун-моҳияти очиб берилган;
-
Цукуба технополиси мисолида Япония технополисларининг фаолияти ўрганилганлиги кўрсатилган.
Таянч сўз ва иборалар: инновация, технополис, Жаҳон инновацион индекси, Япония, Цукуба,
илмий тадқиқот, нано ва био технологиялар.
Аннотация. В данной статье анализируется стратегия Японии по развитию инновационной
экономики в стране путем создания технополисов.
Объект статьи - японские технополисы
Предметом статьи является опыт Японии в разработке и организации технополиса в раз-
витии инновационной экономики.
Целью статьи является изучение системы организации технополиса Японии, создание условий
для научных исследований и промышленного применения результатов научных исследований клас-
терами технополиса. Научные результаты статьи:
- показана роль Японии в мировых инновационных показателях и характер инновационной политики;
- обосновывается сущность японской стратегической программы «Технополис-90»;
- объясняется деятельность японских технополисов на примере технополиса Цукуба.
Опорные слова и выражения: инновации, технополис, мировой инновационный индекс, Япония,
Цукуба, научные исследования, нано и биотехнология.
Abstract. This article analyzes the strategy of Japan to develop an innovative economy in the country by
creating technopolises.
Object of the article - Japanese technopolises
The subject of the article is the experience of Japan in the development and organization of a
technopolis in the development of an innovative economy.
The aim of the article is to study the system of organization of Japan’s technopolis, create conditions
for scientific research and industrial application of the results of scientific research by technopolis clusters.
Scientific results of the article:
- The role of Japan in global innovation indicators and the nature of innovation policy are shown;
- substantiates the essence of the Japanese strategic program "Technopolis-90";
- The activity of Japanese technopolises is explained on the example of the technopolis Tsukuba.
Keywords and expressions: innovation, technopolis, world innovation index, Japan, Tsukuba, research,
nano and biotechnology.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
178
Кириш.
Жаҳон хўжалигида эркин иқтисодий ҳудудларнинг (ЭИҲ) саноат, савдо, тад-
биркорликни ривожлантиришга ихтисослаштирилган турлари фаолият юритади. Уларнинг
аксарият қисми ривожланаётган мамлакатлар иқтисодиётига хос бўлиб, хорижий ин-
вестицияларни жалб қилиш эвазига мамлакатнинг экспорт салоҳиятини ошириш, аҳоли
бандлигини таъминлаш, ишлаб чиқаришни ривожлантиришга қаратилади. Аммо эркин иқ-
тисодий ҳудудларнинг ривожланган мамлакатлар (шу жумлдан, Япония тажрибасида) таж-
рибасида кенг қўлланиладиган яна бир тури борки, улар технопарклар, технополислар,
юқори технологияли ҳудудлар ёки умумий қилиб айтганда, инновацион эркин иқтисодий
ҳудудлар, деб юритилади.
Япониянинг хом-ашёни импорт қилишга асосланган ривожланган иқтисодиётининг му-
ваффақият гарови инновациялардир.
Сўнгги 20 йил давомида мамлакатда инновацияларнинг иқтисодиётга тадбиқ қилиниш
даражаси бўйича энг кучли 15 та мамлакатлар рўйхатидан жой олган. Жумладан, 2019 йил
маълумотларига мувофиқ Жаҳон инновацион индексида Япония 15 ўринни эгаллаб туриб-
ди. Давлатнинг илмий-тадқиқот харажатлари 2017 йилда 168,6 млрд АҚШ долларини таш-
кил этган. Мамлакатда 2018 йилда олинган умумий патентлар сони 318 479 тани ташкил
этиб, Информацион-коммуникацион технологияларнинг ривожланиш индексига мувофиқ
мамлакат 2017 йилда 10 ўринни эгаллаган.
Япониянинг инновацион индекслардаги юқори кўрсаткичлари давлат томонидан техно-
полисларни қўллаб-қувватлашга қаратилган сиёсат, фаолият юритаётган технополислар ва
уларнинг инновацион фаоллиги билан изоҳланади.
Ўзбекистонда ҳам эркин иқтисодий ҳудудларнинг турли шаклларини (жумладан, техно-
парк) ташкил этишда амалий тажрибанинг ортиб бораётгани, Япония сингари технополис
фаолиятини ташкил этиш ва ривожлантиришда синалган тажрибага эга бўлган мамлакат-
нинг тажрибасини ўрганиш ва унинг айрим жиҳатларини Ўзбекистон технопарклари фао-
лиятида қўллаш имконини беради. Шу сабабдан ҳам ушбу мавзуни ўрганиш замонавий
долзарб тадқиқотлардан бири бўлиб ҳисобланади.
Тадқиқот мавзуси кенг қамровли бўлиб, жаҳон хўжалигидаги ривожланган мамлакатлар-
дан бири бўлган Япониянинг 1980 йиллардан кейинги даврда инновацион ривожланиши
“Технополис-90” дастури доирасида амалга оширилган чора-тадбирлар илмий ҳамда ама-
лий жиҳатдан тадқиқ қилинган.
Мавзуни илмий асослашда индукция, дедукция, илмий абстракциялаш усулларидан,
амалий тадқиқ қилиш ва якуний хулоса чиқаришда анализ ва синтез усулларидан самарали
фойдаланилган.
Япониянинг инновацон технологияларни иқтисодиёт соҳа ва тармоқларида жорий қи-
лиш сиёсати иқтисодий, технополисларда олиб борилаётган тадқиқотлар табиий фанлар-
даги илмий тадқиқотларнинг объектига айланиб бўлган.
Жумладан, Michael I.Luger
1
тадқиқотларида АҚШ, Япония ҳамда Европанинг ҳудуд-
ларни ривожлантириш тажрибаси ҳамда иқтисодиётда инновацияларни тадбиқ қилишга
йўналтирилган дастурлари қиёсий таҳлил қилинган.
Цукуба университети ҳамда технополисида олиб борилган тадқиқотлар H.Kumadaa,
A.Matsumurab, H.Sakuraia, T.Sakaea, M.Yoshiokac, H.Kobayashic, H.Matsumotoc, Y.Kiyanagid,
1
Michael I.Luger. [Science and technology in regional economic development: The role of policy in europe, Japan,
and the United States]. Technology in Society, 1994,Volume 16, no. 1, Pages 9-33.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
179
T.Shibatae, H.Nakashima
1
, Yasuhiro Yasutomi
2
, Цукубада материалшуносликнинг ривожлани-
ши Mohamed Henini
3
илмий ишларида ўз аксини топган.
Аммо мамлакатимизда Япония технополисларининг фаолият механизмини, ривожланиш
тажрибасини тадқиқ қилган илмий тадқиқотлар салоҳининг камлиги ушбу мавзуни чуқур-
роқ тадқиқ қилиш эҳтиёжини келтириб чиқаради.
Таҳлил ва натижалар.
Японияда илмий-техник худудларни яратиш сохасида катта
тажриба тўпланган. Уларни мамлакатда 80-йилларда Япония Ташқи савдо ва саноат вазир-
лиги томонидан ишлаб чиқилган “Технополис” дастури бўйича ташкил этиш бошланди.
Ушбу дастурга мувофиқ мамлакатнинг айрим иқтисодий жихатдан қолоқ минтақаларида
20 га яқин илмий-техник худудларни ташкил қилиш кўзда тутилган эди. Улар техно-
полислар деб номланган бўлиб, шаҳар ва унга ёндош худуд сифатида талқин қилинар эди.
Бу ҳудудда саноатнинг юқори технологияли тармоқлари, илмий муассасалар, технополис
учун илмий ва муҳандис кадрларни тайёрлаб берувчи Олий Ўқув Юртлари, замонавий
ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилмага эга яшаш бинолари ўзаро уйғунликда
жойлаштирилган.
1982 йилда қабул қилинган “Технополис-90” дастурига мувофиқ технополисларни ташкил
этиш танловига ариза топширган 40 та ҳудуддан 19 таси технополисларни ташкил этиш учун
саралаб олинган ва ҳар бир технополиснинг алоҳида ривожланиш режаси ишлаб чиқилган.
“Технополис” дастури Япония хукумати томонидан мамлакатнинг 21 асрга интилиш
имкониятини берувчи концепция ва мамлакат илмий-техник салоҳиятини тезкор ривожлан-
тиришнинг энг самарали стратегияларидан бири сифатида қаралди. У мамлакатнинг дунё
бозорларидаги рақобатбардошлик мавқесига кўмак берувчи омил эканлиги кўзда тутилади.
Унда қуйидаги вазифалар қўйилган эди:
-
саноатни марказдан чекка минтақаларга кўчириш
4
. Ушбу вазифага мувофиқ аҳолиси
250 000 кишидан кам бўлган шаҳарчаларни ривожлантириш, жумладан автомобил йўллари,
темир йўллар ва телекоммуникация тармоғини қуришни ва инфратузилманинг бошқа
йўналишларини шакллантиришни назарда тутарди;
-
саноатни илмталаб ва энергия тежамкор технологиялар томон йўналтириш.
Мамлакатда қўшимча қийматли рақобатбардош маҳсудотларни ишлаб чиқаришни назарда
тутади;
-
маҳаллий университетлар фаолиятини кучайтириш хисобига бутун мамлакат ҳудудида
илмий тадқиқотларни жадаллаштириш ва бошқалар.
Ушбу вазифа илмий-тадқиқот ҳамда саноатнинг ҳамкорлигини ривожлантиришни назарда
тутиб, таълим тизимининг барча босқичлари ўзаро боғлиқ изчил олиб борилишини мақсад қилади.
1
Kumadaa H., Matsumurab A., Sakuraia H., Sakaea T., Yoshiokac M., Kobayashic H., Matsumotoc H., Kiyanagid Y.,
Shibatae T., Nakashima H. [Project for the development of the linac based NCT facility in University of TSukuba].
Applied Radiation and Isotopes, June 2014, no. 88, Pages 211-215.
2
Yasuhiro Yasutomi. [Establishment of specific pathogen-free macaque colonies in TSukuba Primate Research Center
of Japan for AIDS research].Vaccine, 26 May 2010, no. 28, Supplement 2, Pages B75-B77.
3
Mohamed Henini. [Tsukuba develops key role in Japan’s research efforts]. July–August 1999, III-Vs Review,
Volume 12, no. 4, Pages 38-41.
4
Dong-Ho Shin. [Regional Innovation Systems of Tsukuba, Japan. A Paper Drafted for the 42nd Congress of the
European Regional Science Association (ERSA)]. August 27-31, 2002. Dortmund, Germany.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
180
Бугунги кунда Японияда 20 дан ортиқ технополис мавжуд бўлиб, унда 11 мингга яқин
кичик ва ўрта корхоналар, шунингдек 280 та таълим муассасалари фаолият кўрсатмоқда
(жадвал).
Япониядаги технополислар ва уларнинг ихтисослашуви
1
Технополис ва у
жойлашган ҳудуд
номи
Саноатнинг ривожлантиришнинг
стратегик йўналиши
Маҳаллий олий
таълим муассасаси
1. Хоккайдо,
Хакодате (Хакодате)
Денгиз ресурсларини ривожлантириш,
совуқ иқлимли ҳудудлар учун
маҳаллий минераллар
Хоккайдо университети
2. Акита, Акита
(Акита)
Электроника, мехатроника, янги
материаллар, маҳаллий табиий
ресурслардан фойдаланиш,
биотехнология, электро энергия
манбалари
Акита университети
3. Ниигата, Нагаока
(Нагаока)
Автоматлаштирилган ишлаб чиқариш
тизимлари, дизайн ва мода
Нагаоки табиий фанлар
ва технологиялар
коллежи
4. Тотиги, Уцуномия
(Уцуномия),
Электроника, мехатроника, кимёвий
моддалар, янги материаллар,
компютер дастурлари.
Уцуномия
университети
5. Сидзуока,
Хамамацу
(Хамамацу)
Оптоэлектроника, мехатроника,
электрон мусиқа асбоблари, овоз
ускуналари
Судзуока университети,
Хамамацу тиббиёт
коллежи
6. Тояма, Тояма
(Тояма, Такаока)
Мехатроника, янги материаллар,
биотехнология, ахборот
технологиялари
Тояма университети,
Тояма тиббиёт ва
фармакология коллежи
7. Окаяма, Нагорье
Киби (Окаяма)
Тиббиёт ва фармацевтика саноатида
ишлатиладиган биотехнология,
электроника ва мехатроника
Окаямя , университети,
Табиий фанлар
коллежи
8. Хиросима,
Хиросима-Цуо (Куре)
Электроника, мехатроника, янги
материаллар, биотехнология
Хиросима
университети
9. Ямагути, Убе
(Убе)
Электроника, мехатроника, янги
материаллар, элеcтрон ресурсларини
ривожлантириш, биотехнология
Ямагути университети
10. Фукуока/Сага,
Куруме-Тосу
(Куруме)
Мехатроника, соф кимёвий моддалар,
мода, биотехнология
Куруме инженерлик
коллежи, Куруме
университети
11. Оита, Кенхоку-
Кунисаки (Оита,
Беппу)
Электроника, мехатроника, электрон
саноат, компютер дастурлари
Оита университети,
Оита тиббиёт коллежи
12. Кумамото,
Кумамото
(Кумамото)
Автоматлаштирилган машиналар,
робототехника, биотехнология, электрон
ускуналар, ахборот тизимлари
Кумамото университети,
Кумамото инженерлик
коллежи
1
Abe H., Alden J.D. [Regional development planning in Japan]. Reg. Studies. – Oxford etc., 1988. – Vol.22, no. 5. –
P.429–438.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
181
13. Миядзаки,
Миядзаки
(Миядзаки)
Электроника, мехатроника, янги
материаллар, биотехнология,
маҳаллий ресурслардан фойдаланиш
Миядзаки университети
, Миядзаки тиббиёт
коллежи
14. Кагосима,
Кокубу-Хаято
(Кагосима)
Электроника, мехатроника, янги
материаллар, биотехнология
Кагосима
университети, Кюсю
Гакун университети,
15. Аомори, Аомори
(Аомори)
Мехатроника, биотехнология
Хиросаки
университети,
16. Хиого, Зап.
Харима (Химейдзи)
Нозик механика, тиббий саноат
Химейдзи техника
коллежи
17. Вакаяма, Гобо
(Вакаяма)
Дам олиш саноати, тоза кимёвий
моддалар
Вакаяма университети,
18. Кагава, Зап.
Кагава (Такаматцу,
Сакаиде, Маругамо,
Центуджи, Утатсу)
Денгиз ресурсларини ишлаб чиқиш,
аниқ муҳандислик, ўлчаш
технологияси
Кагава университети,
19. Нагасаки, Сасебо
(Сасебо)
Денгиз муҳандислиги, энергетика,
мехатроника
Нагасаки университети
20. Цукуба, Цукуба
Илмий-тадқиқот ишланмаларини
ривожлантириш, саноат ва қишлоқ
хўжалиги билан тўғридан-тўғри
алоқаларни ўрнатиш ва уларни янги
технологиялар асосида қайта қуриш
Цукуба университети
Япониянинг технополислари электроника, мехатроника, биотехнология, кимё техноло-
гиялари, медицина ва фараматевтика соҳасидаги илмий-тадқиқотлар ва уларни саноатга
тўғридан-тўғри жорий қилишга йўналтирилган бўлиб, ҳар бир технополис маълум бир олий
таълим муассасасининг базасида ташкил этилган.
Юқорида қайд этилган технополисларнинг ихтисослашуви “Технополис-90” дастури-
нинг муҳим хусусиятларидан бирини акс эттиради. Аммо Япониядаги технополисларнинг
барчаси учун умумий бўлган хусусиятлар мавжуд. Жумладан:
1. Замонавий юқори технологияли корхоналар ва илмий марказлар учун ўқув базасини
мустаҳкамлаш. Мавжуд университетлар ва техник мактабларни кенгайтириш, янгиларини
қуриш, талабалар ва аспирантлар учун янги фанлар ва ўқув дастурларини киритиш кўзда
тутилган; мамлакатнинг марказий университетларидан малакали профессорларни таклиф
қилиш, агар доимий иш учун бўлмаса, камида ҳеч бўлмаганда сиртқи курсларни ўқиш учун;
хорижий, айниқса Америка университетлари билан доимий алоқаларни ўрнатиш, мута-
хассислар алмашинуви.
2. Илмий муассасаларни қуриш, уларни асбоб-ускуналар билан таъминлаш ва "ўз ватан-
ларига" қайтиш учун фаол иш олиб бориш, илгари вилоятни тарк этган марказий минтақадаги
корхоналар ёки институтларда юқори малакага эга бўлган коллеж ва университет бити-
рувчиларини ўз ватанларида иш билан таъминлаш ва урбанизацияни қисқартириш;
3. Саноат паркини яратиш ва йирик замонавий фирмалар, шу жумладан чет эл компа-
нияларини жалб қилиш. Технополислардаги солиқ ва ижтимоий имтиёзлар, юқори малакали
кадрларнинг мавжудлиги ҳудуднинг хорижий фирмалар учун жозибадорлигини оширади;
4. Инкубаторларни ташкил қилиш, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришнинг бошқа
усулларини қўллаш.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
182
5. Транспорт тармоғини кенгайтириш, аэропортлар, экспресс темир йўлларни модерни-
зация қилиш.
6. Энг замонавий техник асосда янги телекоммуникация тармоқларини қуриш ва мавжудла-
рини реконструкция қилиш: оптик толали, йўлдошли алоқа, кабел телевидениеси ва бошқалар.
7. Ушбу минтақа учун мавжуд бўлган анъанавий ишлаб чиқаришлардан тўлиқ фой-
даланиш, фан ва техниканинг сўнгги ютуқларини жорий этиш асосида уларни модер-
низация қилиш ва ривожлантириш.
8. Лойиҳани қўллаб-қувватлаш ва амалга ошириш учун ривожланган инфратузилмани яратиш.
ХХI асрга келиб Японияда муваффақиятли фаолият юритаётган технополислардан бири
Цукубадир.
Цукуба ҳам 1980 йилларда ҳукумат қарорига мувофиқ ташкил этилган технополис бў-
либ, давлат маблағлари эвазига ташкил этилган ҳудудлардан биридир. Технополияларни
қуришда маҳаллий ҳокимият ва хусусий капитал асосий рол ўйнайди, кичик ва ўрта
бизнесни ривожлантиришга катта аҳамият берилади. Илмий тадқиқот билан шуғулланувчи
юридик шахслар кўчмас мулк ҳамда қурилиш солиғидан озод этилади.
Цукуба, биринчи навбатда, фундаментал фанларнинг маркази бўлиб, амалий тадқиқот-
лар ва саноат билан ўзаро алоқалар бу ерда биринчи ўринда туради.
Цукубада 4 йўналишдаги илмий тадқиқотлар олиб борилади:
1.
Саратон касаллагининг замонавий даволаш воситаларини ишлаб чиқиш ва амалиётда
қўллаш;
2.
Шахсий роботлар билан биргаликда яшаш, яъни уй хўжалигида роботларнинг ишти-
рокини таъминлаш. Инсонларнинг шахсий роботлар билан бирга яшаши бир неча ривож-
ланиш даврига эга:
-
Шахсий парвариш қилувчи роботларнинг эмпирик тадқиқотлари (2009 йилдан бош-
лаб амалга оширила бошлаган);
-
Хавфсизлик стандартларини халқаро стандартларга айлантириш (2013 йилдан бошланган);
-
Роботларнинг хавфсизлигини сертификатлаш билан боғлиқ синов объектларининг
эксплуатация қилиш (2014–ҳозирга қадар);
-
Бозорнинг тўлиқ кўламини эгаллаш (2015 йилдан амалга оширила бошлаган);
3.
Алгал биомасса энергиясидан амалиётда фойдаланиш;
4.
ТИА-нано - нанотехнологияларнинг глобал марказини яратиш.
Цукуба нафақат Нобел мукофотига сазовор бўлганларни, балки тадқиқот ташкилотлари
учун ҳам мақтовга сазовор бўлиб, бугунги кунда дунёдаги илғор фан ва технологиялар
шаҳарларидан бири ҳисобланади. Дунё миқёсидаги кўплаб илмий-тадқиқот базаларига эга
бўлган Цукуба кўплаб тадқиқотчилар, талабалар ва хорижий давлатлардан келганлар исти-
қомат қилади. 2012 йил 1 ноябр ҳолатига кўра технополисда 125 мамлакатдан 7167 киши
истиқомат қилган. Цукубада 32 та илмий-тадқиқот институтлари мавжуд, уларнинг учдан
бир қисми миллий ташкилотлардир. Технополисда 20000 дан ортиқ давлат илмий тадқиқот
муассасаларида фаолият юритиётган ва эркин тадқиқотчилар илмий тадқиқот билан
шуғулланади
1
. Дунё миқёсидаги илмий-тадқиқот муассасаларига Япониянинг энг йирик
илмий-тадқиқот хонаси (Илғор саноат фанлари ва технологиялари) ва Япониядаги энг катта
илмий-тадқиқот ва кластерни ташкил этувчи Б-Фабрика Аccелератор (Юқори энергия
тезлаштирувчи тадқиқот ташкилоти) киради.
1
Dong-Ho Shin. [Regional Innovation Systems of Tsukuba, Japan. A Paper Drafted for the 42nd Congress of the
European Regional Science Association (ERSA)]. August 27-31, 2002. Dortmund, Germany.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
183
Цукуба университети ядро реакторларидан фойдаланган вақтдан бошлаб амалиётда
клиник тадқиқотларни ўтказди. Шунингдек шифохоналарда ўрнатилиши мумкин бўлган
тезлатгичга асосланган терапевтик асбобларни, шу жумладан периферик ускуналар ва бош-
қарув тизимларини ривожлантириш бўйича кенг қамровли тадқиқотлар олиб борилди.
Шу жумладан, ушбу йўналишда 2010-2019 йилларда Цукуба технополисида қуйидаги
тадқиқотлар амалга оширилган:
-
Касалхоналарга ўрнатилиши мумкин бўлган қимматбаҳо терапевтик воситаларни
ишлаб чиқилган (2010–2006).
-
Ибараки нейтронли тиббий реерерация маркази қўшма тадқиқотлар маркази сифатида
қурилган (2011–2012).
-
ҳайвонлар устида тажрибалар олиб борилган (2013).
-
клиник тадқиқотлар (2014–2019).
-
Илғор тиббий ёрдам учун аккредитация олинган (2015 йил).
Хулоса.
Япониянинг инновацион иқтисодиётни технополислар орқали ривожлантириш-
даги ўзига хос йўлини қуйидагилар орқали изоҳлаш мумкин:
1.
Инновация тушунчасига нисбатан япон ёндашувининг ўзига хослиги.
Японияда инновацион маҳсулот тушунчаси жаҳонда биринчи бўлиб яратилган ва бошқа
мамлакатларда аналоглари бўлмаган, юқори қўшилган қийматга эга бўлган маҳсулотларга
нисбатан ишлатилади.
Мамлакатга импорт қилинган техника ҳамда технологиялар инновациялар ҳисобланмайди.
2.
Мамлакатда технополисларнинг илмий тадқиқот-ишлаб чиқариш тизимининг ҳудуд-
да яшаш кластерини ўзида жамлаганлиги.
Япония технополисларининг йирик шаҳарлардан кўпи 30 дақиқа узоқликдаги масофада
жойлашган бўлишига, тезюрар поездлар қатновининг йўлга қўйилганлиги қарамасдан, тех-
нополисларда инсонларнинг яшаши учун замонавий уйлар ҳамда ижтимоий инфрутузилма
мавжуд. Бундан асосий мақсад ҳафтасига 57-60 соат вақтини ишда ўтказадиган япон иш-
чилари учун йўлга кетадиган вақтни иқтисод қилиш ҳамда уларнинг яшаш ва дам олиши
учун шароитларни яратиш бўлиб ҳисобланади.
3.
Ҳар бир технополисни ривожлантиришда алоҳида Стратегик дастурларнинг ишлаб
чиқилганлиги ва технополиснинг қатъий белгиланган ихтисослашувининг мавжудлиги;
Бундай ихтисослашувнинг мавжудлиги, бир соҳадаги тадқиқотларнинг бошқаларида
такрорланмаслиги ҳамда иқтисодиётни турли инновацион йўналишларда ривожлантириш
имконини беради.
4.
Технополисларда ишлаб чиқариш ҳамда ижтимоий инфратузилмани шакллантириш-
да давлат аралашувининг юқори эканлиги
1
.
Одатда, инновацион ривожланиш жараёнида давлат бош ислоҳотчи ва инвестор бўлиб
ҳисобланади. Инновацияларни яратиш таълим, ижтимоий инфратузилма ҳамда илмий тад-
қиқот объектларининг уйғунлигида амалга оширилганлиги сабабли, бу жараён катта ҳажм-
даги молиялаштиришни талаб этади.
Япониянинг технополислар орқали инновацион ривожланишга эришиш тажрибаси
бутун дунё илмий тадқиқотчилари ва жаҳон хўжалиги мамлакатларининг диққат маркази-
дадир. Унинг юқорида келтирилган “Технополис” моделини Ўзбекистонда ҳам тадбиқ
қилиш мамлакатимизда ривожланиб келаётган технопарклар фаолиятини такомиллаш-
1
Zigmund А.А. Sravnitelniy analiz sozdaniya i razvitiya texnopolisov v Yaponii i Rossii. International Journal of
Humanities and Natural Sciences, vol.10-no. 2. P.49-53.
S H A R Q M A S H ’ A
L I
184
тириш имконини беради. Жумладан, қуйидаги тамойиллар асосида Ўзбекистонда техно-
парклар фаолиятини такомиллаштириш мақсадга мувофиқ:
-
Инновацион иқтисодиётни шакллантириш ва ривожлантиришда давлат бош ислоҳотчи
ва инвестор бўлиши;
-
Инновацион маҳсулотлар маҳаллийлаштириш асосида ишлаб чиқарилган эмас, жаҳон-
да аналоги бўлмаган маҳаллий илмий-тадқиқотларнинг натижаси бўлиши;
-
Илмий-тадқиқот натижаси бўлган маҳсулотларни эмас, илмий-тадқиқот учун зарур
бўлган лаборатория жиҳозларини импорт қилишнинг зарурлиги;
-
Бошланғич, ўрта ва олий таълимнинг изчил ва ўзаро боғлиқ тарзда илмий тадқиқотни
амалга оширишга йўналтирилиши.
ЯПОНИЯДА МИГРАЦИЯ ЖАРАЁНЛАРИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ
ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
ҚОДИРОВА ЗУЛАЙХО
PhD, ТДШИ
Аннотация. Ушбу илмий мақолада халқаро меҳнат бозорида ишчи кучи реципиенти сифатида
иштирок этаётган Япониядаги иммиграция жараёнларининг ҳукумат томонидан тартибга со-
лишнинг ўзига хос хусусиятлари, оқибатлари ҳамда мазкур жараёнларнинг замонавий тенденциялари
таҳлил қилинади. Илмий мақоланинг мақсади Япониядаги иммиграция жараёнларининг шаклланиши ва
ривожланиши, хорижий ишчи кучига боғланиб қолишнинг олдини олиш ҳамда мамлакатга кириб кела-
диган қуйи малакали ишчилар оқимини чеклаш борасида Япония ҳукуматининг оқилона сиёсати нати-
жаларини таҳлил қилишдир. Илмий мақоланинг асосий натижалари қуйидагилар билан изоҳланади:
• Японияда ишчи кучи иммиграцияси жараёнлари шаклланиши ва ривожланишининг зарурати
кўрсатиб берилган;
• Хорижий ишчи кучи импортини тартибга солишда мамлакатдаги “бир умрлик ишга ёллаш
тизими”нинг ўрни ёритилган.
• Япон ҳукуматининг юқори малакали кадрларни жалб қилиш сиёсатининг ўзига хос хусу-
сиятлари очиб берилган;
• Мамлакатда 2018 йилда қабул қилинган янги миграция сиёсатининг аcосий йўналишлари ва
кўрсатилган.
Таҳлил натижасида олинган маълумотлар асосида реципиент мамлакатларда хорижий ишчи кучи
импортига, хусусан паст малакали кадрлар миграциясига боғланиб қолмасликни олдини олиш ва миллий
меҳнат бозоридаги мавжуд салоҳиятдан оқилона фойдаланиш борасидаги хулосаларга келинади.
Таянч сўз ва иборалар: иммиграция сиёсати, юқори малакали кадрлар, техник стажёрлар,
Японияда иммиграция,резидент, доимий яшаш ҳуқуқи, доимий бандлик, хорижий ишчи кучига
боғлиқлик.
Аннотация. Настоящая статья анализирует особенности и последствия, а также современные
тенденции государственного регулирования иммиграционных процессов в Японии как страны реципиен-
та рабочей силы в международном рынке труда. Целью данного исследования является анализ форми-
рования и развития трудовой иммиграции, последствия правительственной политики по сокращению
зависимости Японии от иностранной рабочей силы, а также ограничению потока низкоквалифи-
цированных работников в страну. Основными результатами исследования являются следующие:
