S H A R Q M A S H ’ A L I
62
САУДИЯ АДАБИЁТИ ВАКИЛИ МАНСУР АЛ-ҲОЗИМИЙ
ШЕЪРИЯТИ МАВЗУЛАР КЎЛАМИ
ТУРСУНАЛИЕВА МУСЛИМА
Ўқитувчи, ТДШИ
Аннотация. Мазкур мақолада араб замонавий Саудия адабиёти шеърияти вакили Мансур ал-
Ҳозимийнинг илмий мероси “Завқ-шавқ ва ҳикоялар” девонида шоирнинг қасидаларини ўрганишни ўз
ичига қамраб олган. Биз Мансур ал-Ҳозимийнинг
ةيبرعلا ةريزجلا نم
ءارعش
(“Араб яримороли шоирлари”)
номли китобдаги муҳаббат ва табиат васфи ила ёзилган шеърлари мазмунан бой ва шаклан
гўзаллигига, Мансур ал-Ҳозимий шакл ва мазмунга доир барча унсурларни қунт билан ишлаб, уларга
жило ва сайқал берганига, тил имкониятларидан усталик билан фойдаланганлигига, шунинг учун ҳам
унинг шеърлари тилининг аниқ равонлиги, образли ва ширали бўлиши билан бирга ғоялар содда ва ихчам,
китобхонни ўйга солдирувчи, том маънода китобхонга мослигига гувоҳ бўламиз. Шунингдек, унинг
шеърияти ўзбек адабларининг шеърлари билан мазмуний жиҳатдан ўзаро солиштирилди.
Таянч сўз ва иборалар: Мансур ал-Ҳозимий, шеърият, “Шоира Таҳмусга”, “Куз”, “Азоб”,
қофия, мазмун, ўхшатиш.
Аннотация. Эта статья посвящена изучению мести поэта в Девоне научного наследия
Мансура Аль-Хазими, представителя поэзии в современной саудовской литературе на арабском
языке «Болтовня и истории». Мы считаем, что стихи Мансура аль-Хазими, написанные с атри-
бутом любви и природы в книге
ةيبرعلا ةريزجلا نم
ءارعش
(«поэты Аравийского полуострова»), богаты
содержанием и красотой формы, постоянно производя все элементы, касающиеся формы и
содержания Мансура аль-Хазими, придавая им блеск и блеск, умело используя языковые возмож-
ности, так что четкая беглость идей проста и лаконична, нападая на читателя в мыслях, бук-
вально свидетельствуя о совместимости читателя. Также его стихи сравнивали друг с другом по
смыслу в стихах узбекской литературы.
Опорные слова и выражения: Мансур аль-Хазими, Поэзия, «Поэзия Тахмусу», «Осень», «Стра-
дание», рифма, содержание, аналогия.
Abstract. This article covers the study of the poet's revenge in the Devon of the scientific heritage of
Mansur Al-Hazimi, the representative of poetry in modern Saudi literature in Arabic “pleasure-babble and
stories”. We believe that the poems of Mansur al-Hazimi written with the attribute of love and nature in the
book
ةريزجلا نم
ةيبرعلا
ءارعش
(“Poets of the Arabian Peninsula”) are rich in content and beauty of form,
persistently producing all the elements concerning the form and content of Mansur al-Hazimi, giving them
polish and gloss, skillfully using the language opportunities, so that the clear fluency of the the ideas are
simple and concise, attacking the reader in thought, literally witnessing the reader's compatibility. Also, his
poetry was compared with each other in terms of meaning in the poems of Uzbek literature.
Keywords and expressions: Mansur Al-Hazimi, Poetry, "Poetry to Tahmus", "Autumn", "Suffer",
rhyme, content, analogy.
Саудия шеърияти ўзининг қадимийлиги билан ажралиб туради. Замонавий Саудия
адабиётида шеърият икки гурухда шаклланмоқда. Биринчи гуруҳда шоирлар эски шеърият
усули, яъни қасида ижод қилсалар, иккинчи гурухдаги шоирлар эса янги кўринишдаги ус-
лубларда ижод қиладилар. Бунга асосий сабаб, Саудия Арабистонида замонавий тус олган
адабиёт ХХ асрнинг 30-йилларидан шакллана бошланиши билан изоҳланади.
Мансур ал-Ҳозимий Саудия Арабистони адабиётининг машҳур маърифатпарвари ва
танқидчиларидандир. Мансур Иброҳим ал-Ҳозимий 1935 йилда (ҳижрий 1354 йил) Саудия
Арабистонининг Макка-ю Мукаррамасида туғилган. У бошланғич таълимни шу ерда олган.
S H A R Q M A S H ’ A L I
63
Сўнг Макка ва Ар-Риёд шаҳарларида ўқишларини давом эттирган. 1958 йил (ҳижрий
1378 йил) Қоҳира университетининг адабиёт факультетида таълим олган. 1966 йил Мансур
ал-Ҳозимий Лондон университетининг Шарқ ва Африка тадқиқотлари мактабида, Лондонда
докторлик даражасини олди. У Ар-Риёднинг подшоҳ Ас-Сауд университети араб факуль-
тетида фаолият олиб борди. Доктор Ал-Ҳозимий қизиқарли изланишлари марказида Саудия
Арабистонининг ўзига хос умумий араб тарихий романлари ва қисқа ҳикоялари туради. У
иккала гуруҳда ҳам бир неча мақолалар ва китоблар муаллифи, шунингдек, бошқалар билан
ёзишмалар олиб борган муаллифдир. Унинг иш фаолияти 40 йилдан ортиқ бўлиб, бу давр
мобайнида 1373 ҳижрий йилдан араб филологияси факультети декани, 1397 ҳижрий йилдан
1399 ҳижрий йилгача “Араб тили” кафедраси мудири, 1401 ҳижрий йилдан 1404 ҳижрий
йилгача университетининг тадқиқот маркази бошлиғи каби лавозимларида ишлаган. Ман-
сур ал-Ҳозимий ўз мамлакати ва чет элда маданий ва интеллектуал бойликларнинг фаол ва
серҳаракат тарғиботчисидир. У биринчи “Ал-Адаб” журналининг бош муҳаррири бўлган.
1390 ҳижрий йили подшоҳ Ас-Сауд университетининг адабиёт факультетининг расмий
журналига асос солган. Ар-Риёд адабий клубининг аъзоси ва маданий журнали – “Ал-Дара”
таҳририят кенгаши аъзоси бўлган. У илмий, маҳаллий ва халқаро конференциялар ва
семинарларда иштирок этган.
Мансур ал-Ҳозимий шеърларига эътибор берсак, биз унда янгилик топишимиз мумкин.
У шеър ҳақида берилган саволга жавоб берар экан: “Мен шеърни кам ёзаман, қачон илҳом
келса ёзаман. Лекин насрни шеърий руҳиятда ёзаман. Қачон шеърият бўстонида сайр
этганимда, муайян бир чегара топаманки, бу чегара насрда бошқачароқ”, деб айтган.
Унинг илмий ва адабий тажрибаларида бир неча намуналар мавжуд. Ҳозимий ўзи
бошидан ўтказган оддий ҳиссий кечинмалар ҳақида мақола ёзишни яхши кўрган. У шундай
дейди: “Баъзида бу мени сеҳрлаб қўяди. Мен мана шундай асарларни яхши кўраман, бунақа
асарлар барча нарсани холис кўрсатади”. Турли хил ишларга фалсафий ёндашишга ундай-
ди. Худди профессор Аҳмад Сибоий, Ал-Башарий ва бошқа араб ҳамда ғайри араб
адабиётшунослари каби.
Мансур ал-Ҳозимий илмий изланишларининг яна бир муҳим аҳамияти шундан иборат-
ки, у Саудия адабиётида қисса жанрини ривожлантириб, кенг ёйилишига таъсир кўрсатди.
Унинг “Замонавий Саудия адабиётининг қисса жанри” номли китобининг ёзилиши, қисса
жанри ривожланишига катта ҳисса қўшди. Бу асарда у профессор Аҳмад Сибаҳий ҳамда
профессор Ҳамза Балқарий ижодлари ва маҳаллий қисса ёзувчиларнинг асарлари ҳақида
баён этган.
Шоир Мансур ал-Ҳозимийнинг Саудия адабиётига оид асарлари намуналари, хусусан,
шеър ва қиссалари бир қатор тилларга таржима қилинган. Унинг асарларидан бири Халиж
шоирларининг бир нечтасига аталган ва уларга шеърий қасидалар битган ҳамда бу
шеърларнинг барчаси “Халиж девони”га тўпланган.
Шоирлар ёки уларнинг шеърларидан муайян намуна, муайян услуб танлашда ҳар бир
шеърият мухлисига ёқадиган даражада бўлиши осон эмас. Аввало, шеър ёзиш ҳар бир
инсоннинг қўлидан келмайди, шеър инсоннинг қалб тўридан жўшиб чиқадиган мисли
булоқдир. У қанчалик кенгайиб борган сари, унинг сувидан барча баҳраманд бўлади. Шеъ-
рият бу касб эмас, у инсонга берилган неъматдир. Мансур ал-Ҳозимийнинг шеърларида
пок, самимий, тоза туйғулар мужассам этилган. Унинг шеърлари ҳарорат билан битилган
эҳтиросли, ҳаётбахш шеърлардир. У гоҳ муҳаббатни, гоҳ табиатни куйлайди. У қалбига
эҳтирос ва илҳом бағишлаган туйғуларни ўз шеърларида намоён этган.
S H A R Q M A S H ’ A L I
64
Шоиримиз Мансур Иброҳим ал-Ҳозимийнинг шеърларидан энг гўзали “Шоира Таҳ-
мусга” номлисидир. Ушбу шеър анъанавий араб адабиётида битилган қасида жанрида ёзил-
ган бўлиб, унда узлуксиз хотиралар тасвирланган.
يراَمس نزحلا ليلب تاجلدملا
و
يراتوأ تظقيأ ةرعاش تنأ
ةدماه وهَلل ةدئفأ نلمحي
رانلا ةوذج ًاداؤف نيلمحي
Маҳзун тун ила сайр қилувчи ҳамсуҳбатларим,
Сен шоирасан, жароҳатларим эслатгувчи,
Осойишта дилхушлик учун қалбларни элтмоқдалар,
Жаҳаннам ўтига қалбни ундовчи
1
.
Ушбу мисралар билан бошланувчи бу қасида шоир қалбининг бедорлик ила тунни
ўтказишини
очиб берган. Шоир ҳамсуҳбатлари тун манзаралари бўлиб, бу манзаралар, яъни жимжит
тундаги ҳодисалар шоир қалбига сокинлик бағишлашга, унинг оромини қайтаришга, унинг
ошиқ қалбидаги жароҳатларни унутишга ундаса-да, аммо шоир қалбидаги оғриқлар унинг
қалбини тинимсиз кемираётганлигининг гувоҳи бўлишимиз мумкин. Чўлпоннинг “Гўзал”
шеърида ҳам ушбу шеър ғоясига яқин маънони касб этувчи мисралар бор:
Мен йўқсил на бўлиб уни суйибман,
Унинг чун ёнибман, ёниб-куйибман
2
.
Муҳаббат деб аталмиш боқий туйғу мазмун-моҳиятига кўра, инсонни гоҳ бахт билан,
гоҳида эса алам билан сийловчи кучдир.
Мансур ал-Ҳозимий содда, реал шаклдаги назм билан ижод қила бошлади. У “Куз” ном-
ли шеърида оддий шаклда куз ифодасини яратиб берди.
قيرطلا بدجأ و
..
بيغملل نحت هنوصغ
..
ءاسملا يهتشتو
..
ظلاب ءلاشلأا وسكي يك
ملا
..
لوضفلا أرديو
..
لوحنلاو بوحشلا رتسيف
..
Йўлнинг энг қуруғи..
Унинг шохлари истайди: Кун ботса..
Оқшом келса..
Танаси тун либосин кийса..
Бу рангдорликни яширса..
Дармонсизликни яширса
3
.
1
٢٧٨-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع (Abdullah Salim bin Hamid Alhamid.
“Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.278. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi. (
The translation
was made by the author)
2
Mirzayev S. XX asr o’zbek adabiyoti [Uzbek literature of the XX century]. – T.: Yangi asr avlodi, 2005. – B. 167.
3
٢٨١-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع (Abdullah Salim bin Hamid Alhamid.
“Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.281. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi. (The translation
was made by the author)
S H A R Q M A S H ’ A L I
65
Ушбу мисраларда куз манзараси шоир томонидан маҳзунлик ила очиб берилган. Унда
дарахт шохчалари барглардан ҳоли бўлиб қолганлиги ва куз гўё тун каби келиб, рангдор-
ликни яшириши таъкидланмоқда. Куз манзараларида инсоннинг умри ҳам гавдаланти-
рилган. Табиат инсон ҳаётининг жисман асосини белгилабгина қолмай, маънавий ҳаётининг
ҳам асосий таянчидир. Мансур ал-Ҳозимий лирикасида инсон ва табиат талқини ана
шундай фалсафий мазмунга эга. Шоир табиатнинг ўзгартириб турувчи авзойида ҳаётнинг
азалийлигини, умрнинг эзгулигини кўради. Табиат оғушида умр, тақдир, эзгулик фалсафаси
сизиб чиқади. Мансур ал-Ҳозимий табиат фалсафасидан умрлар ҳикматини ўқийди. Хусу-
сан, табиат манзараларида инсон ҳаётининг маъносини кўраркан, шу асосда улар одам
ҳаётига хос мазмун касб этади. Шоир поэтик дунёсида табиат ҳаётнинг асоси тарзида на-
моён бўлади. Бу эса инсонга умр мазмунини эслатиб туради. Халқ ва унинг тарихи билан
узвий алоқадорлик инсонга табиат билан боғлиқлик ато этади, деган фикр Мансур ал-Ҳози-
мийнинг инсон ва табиат мавзуидаги шеърларида нурланган мазмунни ифодалайди.
فاجع عرفا ريغ قبي مل
..
رويطلا اهفاخت
..
ءاسملل ريشت
..
حابشلأا عرذأك
..
طوحي
بابصلا اه
ناخدلا و
..
Фақат нимжон шохлар талпинар..
Уни қушлар қўрқитар..
Оқшомга ишора қилар..
Уни туман-у тутунлар ўрар..
Ҳиссиётларнинг энг кучлиги каби
1
.
Куз фаслида кузатганмисиз, тун кириши билан қушлар дарахт шохчаларига қўниб ола-
дилар. Куз дармонсизлик белгисидир, кун ботиши билан барча дардлар қўзғалиши маълум.
Шунингдек, қалбдаги ҳиссиётларни жунбушга келтиради. Мансур ал-Ҳозимий лирикасида
куз образи алоҳида ўрин тутади. У куз фаслининг табиатида халқ меҳнатининг эзгу моҳия-
тини кўради, инсон қалбининг рангин ҳолатларини яратади. Куз фаслида қоронғулик гўё
кийимсиз дунёдек, чунки барча нарса ўзини ўраб турган нарсаларидан маҳрум бўлади.
مويغلا دجنتست عباصأ
..
حابصلا مكهت نم ذيعتستو
..
.لطلاو
لا و .
موجنلا و عاعش
..
قيرطلا رفقأو
..
حرج ريغ هاسح يف قبي مل
..
ءاسرخ ةشحوو
..
فيصرلا اهلذأراهذأ
..
دت
ادقلاا اهسو
م
..
حايرلا و ءاونلأا اهقوست
..
1
٢٨١-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع (Abdullah Salim bin Hamid Alhamid.
“Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.281. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi. (The translation
was made by the author)
S H A R Q M A S H ’ A L I
66
Куз фасли кунлари жуда қисқадир,
Туннинг шарпалари қўнар ерга тез.
Тунун ва туманлар чулғаб ҳам олар,
Булутлардан илинж истаб юрган кез.
Шабнам, нур ва самода юлдузлар,
Тонг ҳам изза бўлишдан сўрарлар паноҳ.
Йўллар бўм-бўш, йўқдир унда бирор из
Ичида жароҳат, не қилай, э воҳ.
Ёлғизликдан соқов бўлиб ҳам қолди,
Гулларин қилдилар йўлларда пайҳон.
Оёқ-ла топталиб, янчиб ташланди,
Ҳар ён учирдилар шамол ва бўрон
1
.
Кузда кеч тонг отиб, шудринг ёки қуёшли кунлар кам бўлади, унда ёмғир ва шамоллар
ҳукмдор бўлади. Шу сабабли, кузда ҳамма баҳорни қўмсайди. Чиройли очилиб турган гул-
лар, ерларга тўкилиб, одамлар оёқлари тагида ётади. Баъзан эса шамоллар уни у ёқдан-бу
ёққа учиради. Буни шоир моҳирона очиб берган.
Ўзбек шеъриятида айнан ушбу мазмундаги шеърни биз Шавкат Раҳмон шеъриятида
учратишимиз мумкин:
Тунги боғлар – сирли, қўрқинчли,
Хусусан, куз, хусусан, кечги куз,
Қора тунли бўлиб қўриқчи,
Қотиб турар дарахтлар унсиз.
Оёғингнинг остида ногоҳ
“Чирс” этар-у, синиб тушар шох,
Бироқ, улкан қушдек баногоҳ
Қалқиб кетар бутун улкан боғ.
Тунги боғлар қора ўпқондай
Гувлар бўрон кезилган чоғлар.
Боғни четлаб ўтади тунда
Қўрқа-писа ойдин сўқмоқлар
2
.
Саудиялик шоир Мансур ал-Ҳозимий ва ўзбек шоири Шавкат Раҳмоннинг кеч куз фасли
таърифига оид шеърларида ўзаро ҳамоҳанглик кўзга ташланади. Яланғоч дарахтлар, тун
шарпалари, гул ва япроқларнинг йўлларга пайхон бўлиши, шамол ва бўронларнинг увилла-
ши, тун қиёфалари, буларнинг барчаси бир-бирига яқин тушунчалардир. Ҳар бир нарса ёки
ҳодисани икки томонлама кўришимиз мумкин. Кузни ҳам икки хил талқин қиламиз.
Аввало, шоирлар қаламларида олтин, деб аталган ушбу фаслнинг тароватини, табиатнинг
қизғиш тус олиши ёки оёқ остида ётган баргларнинг шитирлаши кишида ўзгача оламда сайр
этаётгандек тасаввур ҳосил қилади. Ёинки бошқа шоирлар кузни қалбдаги ғашликка ёки
тунга ўхшатишади. Унда барча жой жимжитликдан иборатдек гўё. Иккинчи тоифадаги
1
٢٨٢ـ٢٨١-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع(Abdullah Salim bin Hamid
Alhamid. “Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.281. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi. (The
translation was made by the author)
2
Rahmon Sh. Saylanma [A collection of poems]. – T.: Sharq, 1992. – B. 112.
S H A R Q M A S H ’ A L I
67
шеърлар реалликка мойил шеърлардир. Боиси унда чиройли қочиримлар ёки ўхшатишлар йўқ.
Унда бор нарса шундай ўз аксини топади. Табиат ўз қонуниятига эгалигини, унда фаслларнинг
ўзига хос тароват ила алмашиниши ҳам бир инсон назаридан четда қолмайди. Бироқ ёзувчи ва
шоирлар нигоҳида эса, бу ҳодисалар янада гўзаллашади. Ёзувчи ёки шоир қандай асар ярат-
масин, қайси жанрда ижод этмасин, у объектив ҳаётга мурожаат этибгина қолмайди, балки
ушбу мурожаати ила ўз ички оламидаги рангдорликни ҳам юзага чиқаради.
Ал-Ҳозимийнинг кейинги шеъри эса “Азоб” деб номланган бўлиб, унда ҳам ошиқ
дилнинг сўзлари янграйди.
دوجولا ىنعم كينيعب تفرع
مدعلا ينيعب تفرع تنأو
ةايحلا ماستبا كيتفش يف و
مدنلا لطي َيتفش نم و
Сенинг кўзларинг ила борлиқнинг маъносин билдим,
Сен менинг кўзларим билан йўқликни билдинг.
Сенинг лабларингда ҳаёт табассум қилар,
Менинг лабларимда надомат пайдо бўлар
1
.
Юқоридаги шеърнинг моҳиятида шоирнинг аччиқ дил изҳорлари билан китобхон хоти-
ралари сирлашади. Бундай нозик кузатиш шоир дилидаги ҳасратни ифода этгани билан
жуда кўпчиликка бирдек таъсир этади.
Бир қарашда жуда содда туюлган бўлса-да, шоир ҳеч кимга ўхшамаган поэтик образ
яратган. Буни янгиланаётган бадиий тафаккурнинг маҳсули сифатида қабул қилиш айни
ўринлидир. Бинобарин, лирик ифода табиатининг энг биринчи хусусияти унинг самимий-
лигида намоён бўлади. Туйғу чин бўлмаса, асар бадиияти кемтиклигича қолади. Бу ҳолат
шеър суратидан сийратига ўтади. Шоир баъзи ўринларда ўз қалбидаги туйғулар туғёнини
юзага чиқара олмаслиги мумкин.
Эътибор қилиб қарайдиган бўлсак, ушбу шеърда ёрнинг кўзлари ва унинг лабларига таъ-
риф берилмоқда. Иккинчи мисрада эса, ёрига ҳеч нарса бера олмаганлигини ва учинчи
мисрада эса ёрининг гўзал табассумида ҳаётдан мамнунлигини тараннум этмоқда. Охирги
мисрада эса, ўзининг лабларида надомат ва афсусланиш борлиги айтилмоқда.
يف و
نجو
دورولا ءلاتما كيت
مللاا ناقتحا َيتنجو يف و
هيلذبت لا كنسحب َينضف
ممرلا كاوتحا لاإ و ..اصيخر
Сенинг яноқларингда гуллар шодаси,
Менинг яноқларимдаги ғам алангаси.
Хуснингни қилмагин ҳеч кимга фидо,
То сени кўрмасин разолат асло
2
.
1
٢٨٢ـ٢٨١-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع Abdullah Salim bin Hamid
Alhamid. “Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.281-282. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi.
(The translation was made by the author)
2
٢٨٢ـ٢٨١-.ص.م١٩٩٢−ه١٤١٣ .ضايرلا،ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش .ديمحلا ديمح نب ملاس نب الله دبع Abdullah Salim bin Hamid
Alhamid. “Poets of the Arabian Peninsula”) Ar-Riad.1413h/1992m. p.281-282. Tarjimasi muallif tomonidan qilindi.
(The translation was made by the author)
S H A R Q M A S H ’ A L I
68
Бу тўртликнинг аввалги мисраларида ёрининг яноқлари қизғишликка тўлалиги ва
ўзининг яноқлари эса дард, алам ва азобли эканлиги келтирилган. Учинчи ва тўртинчи мис-
раларда эса ёрига ҳуснингни менга фидо қилма, бўлмаса у туфайли сенга қийинчиликлар
келади, бу эса ўзининг мадорсизлиги ва ғам-аламлари ҳисобига бўлса ҳам кўнмоқда. Бу эса
ёрига муҳаббати самимийлиги ва фидойилиги туфайлидир. Муҳаббат бир инсонни ўзига
мослаштириш эмас, балки ўзга инсонни ўзлигингга айланишидир. Ал-Ҳозимийнинг ушбу
шеърида бунинг яққол ифодасини кўрдик. У ёри туфайли оламни бошқа нигоҳ билан билди,
унинг табассумида ҳаёт ва мавжудликни кўра олди ва мен туфайли сенинг ҳуснингга зарар
етмасин деб таъкидламоқда. Биз ушбу шеърни ўқир эканмиз, беихтиёр Ўзбекистон халқ
шоири Эркин Воҳидовнинг қуйидаги мисралари билан ҳамоҳанглигини сезамиз:
Барча шодлик сенга бўлсин,
Бор ситам, зорлик менга,
Барча дилдорлик сенга-ю,
Барча ҳушёрлик менга.
Сен менинг жонимни олгин,
Мен сенинг дардинг олай,
Барча соғлик сенга бўлсин,
Барча беморлик менга
1
.
Биз Мансур ал-Ҳозимийнинг ةيبرعلا ةريزجلا نم ءارعش (“Араб яримороли шоирлари”) номли
китобга киритилган муҳаббат ва табиат васфи ила ёзилган шеърлари мазмунан бой ва
шаклан гўзаллигига, шоир шакл ва мазмунга доир барча унсурларни қунт билан ишлаб,
уларга жило ва сайқал берганига, тил имкониятларидан усталик билан фойдаланганлигига,
шунинг учун ҳам унинг шеърлари тилининг аниқ равонлиги образли ва ширали бўлиши
билан бирга ғоялар содда ва ихчам, китобхонни ўйга солдирувчи, том маънода китобхонга
мослигига гувоҳ бўламиз. Мансур ал-Ҳозимий шеърияти ранг-баранг поэтик кўчимлар,
образли поэтик топилмалар, чуқур фалсафий мазмуннинг олий инъикоси сифатида бадиий
мукаммал даражадаги қимматга эгадир. Шоир қўллаган ҳар қандай поэтик кўчим ва поэтик
топилмалар лирик қаҳрамон руҳиятининг турли қирраларини кашф этишга, қалб аталмиш
сирли ва мураккаб дунёсини ёритишга, шеърнинг бадиий-эстетик моҳиятини тўла таъмин-
лашга муҳим ва асосий ҳисса бўлиб қўшилган.
1
Vohidov E. Saylanma [A collection of poems]. – T.: Sharq, 2000. – P. 55.
