“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
235
4/2021
(№
00054)
ЛИЗИНГ МУНОСАБАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА
МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ ҚЎЛЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ
МАМЛАКАТЛАР ТАЖРИБАСИ
Юсупова Феруза Йўлдошевна
УрДУ ўқитувчи, таянч докторант
Аннотация
.
Мазкур мақолада лизинг муносабатларини ривожлантиришда
маркетинг стратегиясини қўллашнинг хорижий давлатлар тажрибаси
ёритилган ва
уларни минтақада фойдаланиш юзасидан имкониятлари ҳам
таҳлил қилинган.
Калит сўзлари:
Лизинг, лизинг муносабатлари, лизинг бозори, ижара, мулк
шартнома, маркетинг, маркетинг стратегияси, маркетинг концепцияси.
Аннотация
.
В статье описан опыт зарубежных стран по применению
маркетинговых стратегий в развитии лизинговых отношений и проанализированы
возможности их использования в регионе.
Ключевые слова:
лизинг, лизинговые отношения, рынок лизинга, аренда, договор
собственности, маркетинг, маркетинговая стратегия, маркетинговая концепция.
Abstract.
This article describes the experience of foreign countries in the application of
marketing strategies in the development of leasing relations and analyzes the possibilities of their
use in the region.
Keywords:
leasing, leasing relationship, leasing market, lease, property contract,
marketing, marketing strategy, marketing concept.
Кириш
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳаракатлар
стратегиясида
келтирилганидек,
иқтисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг устувор йўналишларидан
бири сифатида, макроиқтисодий барқарорликни янада мустаҳкамлаш ва юқори
иқтисодий ўсиш суръатларини сақлаб қолиш, мақсадида суғурта, лизинг ва бошқа
молиявий хизматларнинг ҳажмини уларнинг янги турларини жорий қилиш ва
сифатини ошириш ҳисобига кенгайтириш, шунингдек капитални жалб қилиш ҳамда
корхона, молиявий институтлар ва аҳолининг эркин ресурсларини жойлаштиришдаги
муқобил манба сифатида фонд бозорини ривожлантиришга ҳам алоҳида эътибор
қаратилмоқда. Зеро ҳар бир келажак учун қилинган
[1]
ҳаракат ўзида инсон
манфаатларини кўзлайди.
Доимий
равишда
кучайиб
бораётган
рақобат
шароитида
лизинг
бозоридаги
дастур
субъектлари
нафақат
рақобатбардош
устунликларни
сақлаб
қолишлари
,
балки
рақобатбардошликни
ошириш
учун
маркетинг
воситаларидан
фаол
фойдаланиши
керак
.
Замонавий
шароитларда
маркетинг
ва
маркетинг
стратегиялари
компания
фаолиятида
марказий
ўринлардан
бирини эгаллайди
.
Кенг
маънода
маркетинг
тушунчаси
ишлаб
чиқарувчилар
тизимий
ёндашув
ва
ишлаб
чиқариш
ва
бозор
муаммоларини
ҳал
қилишнинг
дастурий
мақсадли
усулидан
фойдаланадиган
бозор
фаолиятини
англатади
.
Маркетингнинг
асосий
хусусияти
ва
моҳияти
шундан
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
236
4/2021
(№
00054)
иборатки
,
унда истеъмолчилар эҳтиёжларини қондирган ҳолда фойда олиш
масаласига эътибор қаратилади.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
Лизинг
кўп
қиррали
молиявий
воситаси бўлиб
,
кенг
тарқалган
тушунча
яъни,
мулкни кейинчалик қайтариб олиш имконияти билан
саноат
мулкини
узоқ
муддатли
ижарага
беришдир
.
Шу
нуқтаи
назардан
у
Ўзбекистон
ва хорижий мамлакатлар
олимлари илмий ишларида
ҳам
кўриб
чиқилган
.
Лизинг
ҳақида
кенгроқ
тушунча
мол
-
мулкни
сотиб
олиш
ва
кейинчалик
ушбу
объектга эгалик
ҳуқуқисиз
фойдаланиш
ҳуқуқларини
ўтказиш
билан
боғлиқ
бўлган
мулкий
муносабатлар
мажмуини
назарда
тутади
.
Ҳар
қандай маркетинг жараёни унинг имкониятларини таҳлил қилишдан
бошланади, яъни лизинг берувчига фақат ўз мақсадларига мос келадиган бозор
имкониятларини танлаш, сўнгра бозордаги ҳозирги ва келажакдаги талабни баҳолаш
лозим
(масалан, лизингга жорий талаб даражаси) тижорат кўчмас мулки паст, аммо
келажакда у ўсиши керак), шундан кейин бозорни сегментларга ажратиш керак, бу
эса ижарага берувчининг мақбул тарзда қондириши мумкин бўлган потенциал лизинг
олувчилар гуруҳлари ва уларнинг эҳтиёжларини аниқлашга имкон беради. Лизинг
бозорини сегментациялаш турли хил
мезонларга мувофиқ амалга оширилиши
мумкин
[2].
Ускуналарни
лизингга
бериш
,
Европа
Федератсиясининг
миллий
уюшмалари
(
Евролиз
)
қизиқиши
ва
таърифи
бунга
“лизинг
бу
ўсимлик
,
саноат
моллари
учун
ижара
шартномаси
,
ишлаб
чиқаришда
фойдаланиш
учун
ускуналар
,
кўчмас
мулк
мақсадлари
лизинг
олувчи
томонидан
,
молларни эса
лизинг
берувчи
ва
у
сотиб
олади
мулк
ҳуқуқини
ўзида
сақлаб
қолади”
[3].
Замонавий
шароитда
АҚШ
,
Япония
ва
Ғарбий
Европадаги
аксарият
компаниялар
ўзларининг
бошқарув
тизимларини
маркетинг
тамойиллари
ва
маркетинг
стратегиясини
ишлаб
чиқиш
асосида
қурадилар
.
Ташкилий
тузилмалар
,
ишлаб
чиқариш
ва
сотиш
фаолиятини
бошқариш
шакллари
ва
усуллари
ўзгартирилмоқда
.
Чет
элда
ихтисослашган
маркетинг
ташкилотлари
ва
фирмаларининг
,
илмий
институтлари
ва
марказларининг
,
миллий
ва
халқаро
уюшмаларнинг
роли
ортиб
бормоқда
.
Маркетинг
ва
стратегик
режалаштириш
соҳасида
мутахассисларни
тайёрлашнинг
кенг
қамровли
тизими
ҳам
мавжуд
.
Ғарб
мамлакатларида
маркетинг
фаолиятини
ташкил этиш
ва
ўтказишга
ҳар
йили
юзлаб
миллиард
доллар
сарфланади
[4].
Шунингдек, лизинг муносабатларини ривожлантириш бўйича жаҳон
тажрибасига асосланиб, кўплаб мамлакатларда ушбу жараённинг кузатувларини
сарҳисоб қилиб, қуйидаги
олтита асосий босқичга
ажратилади
:
-
ижара
;
-
оддий молиявий лизинг;
-
мослашувчан (ижодий) молиявий лизинг;
-
операцион лизинг;
-
инновацион лизинг (янги молиявий воситалар);
-
тўйинган (етук) лизинг бозори
[5].
Ф.Котлер
[6]
асарларидаги маркетинг таърифларига асосланиб, Ж.Р.Эванс ва
Б
.
Берман
[7]
, П.С
.
Завялов
[8]
каби олимлар лизинг хизматлари маркетинги юридик
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
237
4/2021
(№
00054)
шахслар ва якка тартибдаги тадбиркорларнинг асосий воситаларни бозор орқали
молиялаштиришдаги эҳтиёжларини максимал даражада қондиришга йўналтирилган
лизинг хизматларини ишлаб чиқаришни ва амалга оширишни ташкил қилишнинг
комплекс тизими сифатида тақдим этилиши мумкин. Лизинг бозорида бозор
шароитларини тадқиқ қилиш ва прогноз қилиш, лизинг компаниясининг ташқи ва
ички муҳитини ўрганиш, таклиф предмети ўзини тутиш тактикаси ва стратегиясини
ишлаб чиқиш асосида лизинг хизматлари
бозорида таъминот субъектлари учун
фойда ва рақобатбардош устунликларга эга бўлиш тўғрисида
тадқиқот ишларин олиб
боришган.
Тадқиқот методологияси
Тадқиқотда аввало лизинг бозорида маркетинг стратегиялари бўйича хориж
тажрибалари турли усуллар ёрдамида тадқиқ этилди. Шунингдек, АҚШ, Буюк
Британия
,
Германия, Япония,
Франция
ва бошқа давлатларнинг ушбу соҳадаги
тажрибалари
ўрганилиб, республикамиз лизинг бозорини ривожлантириш бўйича
амалий тавсиялар ишлаб чиқиш белгиланди.
Бу борада, қиёсий таҳлил, мантиқий
фикрлаш, индукция ва дудукция усуллари қўлланилди.
Таҳлил ва натижалар
Халқаро тажрибалар шуни кўрсатадики, ҳар қандай лизинг
хизматлари
маркетинги
асосий
воситаларни
молиялаштиришда
бизнес эҳтиёжларини
аниқлаш
ва
қондиришга
қаратилган
,
қуйидаги
мақсадларга эгалиги билан ажралиб туради
:
-
лизинг
хизматларини
истеъмол
қилишнинг
мумкин
бўлган
максимал
даражасига эришиш
;
-
лизинг
олувчиларни
лизинг
хизматидан
максимал
даражада
қондиришга
эришиш
;
-
лизинг
олувчиларнинг
бизнес
юритиш
имкониятларини
максимал
даражада
ошириш
;
-
лизингни
молиялаштириш
дастурларининг
кенг
танловини
тақдим этиш
.
Лизинг хизматлари бозорида маркетинг стратегияларини кўллаш маркетингни
самарали бошқариш лозим.
1-
Расм. Лизинг бозорида маркетингни бошқариш жараёнлари[8]
Лизинг бозорида маркетингни бошқариш жараёнлари
Бозор имкониятлари
таҳлили
Мақсадли бозор
танлови
Маркетинг
тадқиқотларини
амалётга тадбиқ
қилиш
Маркетингга комплекс
ишлов бериш
-
маркетинг муҳити
;
-
маркетинг
тадқиқотлари
;
-
маркетинг
ахборотлари
;
-
талабни боҳолаш;
-
бозорни
сегментлаштириш;
-
лизинг маҳсулотларини
позициялаш
-
лизинг маҳсулотлари билан
ишлаш;
-
лизинг маҳсулотларини қайта
баҳолаш
;
-
лизинг маҳсулотларини
тарқатиш;
-
лизинг маҳсулотини реклама
қилиш
-
маркетинг
стратегиялари;
-
маркетинг
режалаштириш;
-
маркетинг назорат
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
238
4/2021
(№
00054)
Дархақиқат, лизинг бозорида маркетингни бошқариш учун лизинг
оперцияларини ривожлантириш ва уни таҳлил килиш лозим.
1-
жадвал
Дунё
минтақалари
бўйича
лизинг
операциялари
ҳажми
,
млрд
доллар
[9]
.
Йиллар
Шимолий
Америка
Европа
Осиё
Жанубий
Америка
Австралия ва
Янги
Зеландия
Африка
Йиллик
жами
1978
24,0
7,9
4,8
0,3
3,6
0,2
40,8
1980
37,7
13,2
6,3
1,5
4,4
0,5
63,6
1985
80,8
24,7
25,9
1,6
3,9
1,2
138,1
1990
125,4
117,9
77,5
1,9
5,1
3,8
331,6
1995
169,3
100,0
104,8
15,1
6,2
5,7
409,1
2001
157,9
87,7
99,3
15,1
5,8
4,7
356,6
2005
236,7
239,6
74,0
13,8
8,2
9,6
582,0
2010
213,3
233,0
105,6
25,4
10,8
6,4
594,5
2015
407,8
322,8
223,0
13,8
31,2
6,7
1 005,3
2016
416,8
346,3
289,9
12,9
28,4
5,4
1099,8
2017
445,9
428,3
354,4
17,0
31,5
5,7
1282,7
2018
460,1
427,2
350,7
14,6
28,5
6,2
1287,0
Жаҳон
лизинг
йилномасига назар ташлайдиган бўлсак
,
40 йил давомида лизинг
бозори ҳажмининг дунё мамлакатлари орасида йилдан
-
йилга ўсишини кузатиш
мумкин. Компанияларни молиялаштиришнинг янги ва инновацион усулларини жорий
қилиниши жаҳон лизинг муносабатларини ривожланишига олиб келган
.
Ушбу
мамлакат ичида лизинг
операциялари
ҳажми
2017 йилда 1282,7 млрд
.
АҚШ
долларидан, 2018 йилда 1287,0 млрд АҚШ долларни ташкил этиб,
бу
кўрсаткич
олдинги йилга нисбатан 0,33 фоизга ўсганини кўриш мумкин.
Жаҳонда лизинг
ҳажмининг 95 фоизидан кўпроғи уч минтақа Шимолий Америка, Европа ва Осиё
мамлакатларига тўғри келади.
Лизинг муносабатлари жаҳон мамлакатларида турлича амалга оширилиб
ривожланиб бормоқда. Буни қуйидаги давлатлар мисолида кўриб чиқамиз.
-
АҚШ
.
АҚШда
биринчи
лизинг
келишувлари
ўтган
юз
йилнинг
50-
йилларида
амалга
оширилган
бўлиб
,
бу
ерда
бутун
дунёнинг
лизинг
айланамасининг
шартномаларини
ярми
амалга
оширилади
.
Лизинг
фаолиятидаги
дастлабки
сервис
хизматлари
АҚШда
компьютер
жиҳозларини
ишлаб
чиқарувчи
компания
IBM
ва
самолёт
ишлаб
чиқарувчи
McDonnel-Dougles
корпорацияси
томонидан
жорий
қилинган
.
Натижада
ушбу
йирик
ишлаб
чиқарувчилар
маҳсулот
сотиш
каналлари
ва
ҳажмларини
кенгайтиришга
эришганлар
[10].
Биринчи
ихтисослашган
лизинг
компанияси
АҚШда очилган
ва
янгича ном
берилган
.
Ҳозирги
кунгача
United States Leasing International
номи
билан
Шимолий
Америкадаги
энг
йирик
лизинг
берувчилардан
бири
бўлган
United State Leasing Corporation
компаниясининг
ташкил
этилиши
лизинг
ривожланишининг
янги
босқичини
-
уни
алоҳида
бизнес
турига
ажратилишини
кўрсатган.
Ўтган асрнинг
50-
йилларида
АҚШда ижара
муносабатларида
ҳақиқий
инқилоб
юз берган
.
Ишлаб
чиқариш
воситалари
кенг
миқёсда
ижарага
берила
бошланди, яъни
автомобиллар
,
самолётлар
,
кемалар
,
технологик
ускуналар
,
механизмлар
ва
бошқалар
.
Янги
,
янада
самарали
ускуналарга
юқори
талаб
,
шунингдек
уларнинг
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
239
4/2021
(№
00054)
потенциал
фойдаланувчилари
учун
лизинг
шартномаларининг
афзалликлари
(100%
молиялаштириш
,
мослашувчан
тўлов
схемалари
,
балансдан
ташқари
бухгалтерия
усули
мулк
),
лизингни
жадал
ривожлантириш
учун энг
қулай
шароитларни
яратди
.
Лизинг
муносабатларининг
ривожланишига
асосий
сабабдан
бири
АҚШда
солиқ
имтиёзлари ҳисобланади
.
Аммо
,
1986 йилдан бошлаб лизингнинг солиқ
асосидаги иқлими ўзгарди. АҚШ солиқ тизимида ўтказилган ислоҳотлар
инвестицияларга солиқ имтиёзларини бекор қилиниши ҳамда амортизация
соҳасининг ўзгариши туфайли солиқ имтиёзларига яқинлашувни чеклаб қўйди. Солиқ
имтиёзлари лизингнинг иқтисодий фойдасини анча
-
мунча камайтириб юборди.
Аммо
,
шундай бўлсада бу тармоқ ривожланишдан тўхтамади, лизинг битимлари
барибир, оддий кредитларга қараганда эпчиллик хусусиятига эга
эди. АҚШда кўпгина
лизинг компаниялари бошқа кредиторларга нисбатан ускуналар бўйича яхшироқ
экспертларга эга бўлганла. Лизинг компанияларининг фойдаси лизинг объектининг
ликвидлигига боғлиқ бўлгани боис, улар бир қадар қимматли ва самара келтирадиган
ускуналарни лизингга беришдан манфаатдор бўладилар. Бундай ҳолатда
компаниялар барча хилдаги рискларни ўз зиммасига олаверадилар
[11].
Сўнгги
кунларда
мамлакатда
лизингнинг
қайтарилувчи
ва
оператив
турлари
қўлланилади
. Golodefz Trading, Security Pasific Consider
ва
Bank Amerilase Groupлар
Америкада
асосий
лизинг
компаниялари
ҳисобланади
[12].
-
Буюк Британия.
Буюк Британияда дунёдаги биринчи лизинг ташкилотига асос
солинган бўлиб,
Birmingham Wagon Company
деб номланади.
Компания минерал
ресурс ва кўмир ташиш учун мўлжалланган темир
йўл вагонларини лизингга беришга
асосланган. Мамлакатда молия ва лизингга жавоб берадиган ассоциация бўлиб, унда
Буюк Британиянинг бутун 90% лизинг шартномаларини ўз ичига олади
[12].
Буюк Британияда лизинг фақат 1979 йилдан, яъни солиқ имтиёзлари жорий
этилгандан кейин ривожланган. Компаниялар инвестиция қилинган йилда солиққа
тортиладиган фойдадан 100 фоиз инвестицияларни чегириши мумкин эди. Бу имтиёз
юқори даромадли компаниялар учун аҳамиятли бўлса
-
да, аммо билвосита
ижарачилар учун ҳам қулай эди
[13].
Европа бозорининг энг йирик иштирокчилари Буюк Британия ва Германия
бўлиб, улар лизинг соҳасида дунёнинг энг ривожланган давлатлари ўнталигида
учинчи ва тўртинчи ўринларни эгаллайдилар. Ушбу икки мамлакат Европа
бозорининг 40 фоизини ва жаҳон лизинг бозорининг 13 фоизини ташкил этади
[14].
Германия.
Лизинг бозорида Германия ҳажми бўйича лидер ҳисобланади.
Мамлакатда лизинг ассоциациясига қарашли катта сонли компаниялар мавжуд.
Германияда яна лизинг муносабатларини
амалга оширувчи махсус лизинг
қонунчилиги ҳам ишлаб чиқилган.
Германияда ҳозирги кунда кўплаб лизинг компаниялари мавжуд бўлиб, ушбу
мамлкатда ҳам лизинг уюшмаси ташкил этилган
.
Германия асбоб
-
ускуналарни
лизингга бериш бўйича Европадаги энг йирик мамлакатдир ва АҚШ, Хитой ва
Япониядан кейин дунёда тўртинчи ўринда туради ўртача ўсиш 1,12
% ни ташкил
этади. Германиядаги хизматлар сегменти соҳадаги энг катта ягона даромад манбаи
бўлиб, унинг 35
%
ни
ташкил этади ўтган йилги кўрсаткичлар бўйича барча янги
бизнеслар амалга оширилди. Тҳе банкка қарашли лизинг компаниялари томонидан
сотиб
олинган янги бизнес ҳажми янги ўсиш 3,9
% га ошди
[15]
. Ушбу мамлакатда
лизинг муносабатларини амалга оширилишини бугунги кунда бошқа давлатлар ҳам
ўзига тажриба қилиб қолмоқда.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
240
4/2021
(№
00054)
-
Франция
.
Францияда лизинг ХХ
асрнинг 60 йилларида вужудга келган.
Францияда тарқалган лизинг тури бу “Credit
-
bayt” ни сотиб олиш ҳуқуқи билан
ҳаракатланадиган объектни лизингга беришдир. Франция лизинг компаниялари
давлат томонидан тартибга солинади. Бугунги кунда Францияда кемалар ва
баржалар, транспорт ускуналари, ҳисоблаш техникалари тиббий техника
ва авиация
лизинги тез ривожланмоқда.
1967 йилда Францияда “
Ponafrans
” номли биринчи
лизинг компанияси ташкил
этилди. “Лизинг тўғрисида”ги қонун 1966 йилда қабул қилинган бўлиб, қонун лизинг
олувчига ускуналарни қайта сотиш ҳуқуқига солиқ, қўшимча қиймат солиғи, учинчи
шахс ҳуқуқи учун солиқ каби имтиёзларни киритди. Бундан ташқари, Францияда
саноат ва савдо соҳасида кўчмас мулк билан
операциялар бўйича жамият (СИКОМИ)
ташкил этилди. СИКОМИ Франция лизинг корхоналарига қайта солиқ имтиёзлари
бермоқда
,
яъни фойданинг 85 фоизи солиқдан озод этилган ва жадаллашган
амортизация мавжуд.
-
Япония.
Японияда лизинг компанияларининг ярмидан кўпини йирик
бўлмаган компаниялар ташкил этади
(
устав капитали 970минг АҚШ долларигача). Шу
билан бирга
,
кўпгина лизинг компаниялари дунёнинг йирик лизинг компаниялари
қаторидан ўрин олган. Масалан, “О
rix Corp
.” япон лизинг компанияси лизинг
портфелининг умумий ҳажми бўйича дунёда иккинчи ўринни эгаллаган. Йиллик
лизинг хизматлари ҳажми бўйича эса “
Tokio Leasing
”
ва
“
Centure Leasing System
”
лизинг компаниялари жаҳонда етакчи ҳисобланади
[13].
Япония ҳукумати
томонидан мамлакатда лизинг хизматлари бозорини
ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилади. Хусусан, илғор технологияларни
етказиб бериш билан шуғулланувчи кичик ва ўрта лизинг компанияларга махсус
ҳукумат дастурлари доирасида имтиёзли кредитлар ажратилади. Бундан ташқари,
лизинг олувчилар касодга учраган тақдирда ушбу лизинг компанияларига тўланиши
лозим бўлган лизинг тўловларининг 50 фоизи
давлат томонидан қопланади
[13].
-
Россия
.
Асосий
воситаларни
инвестиция
қилиш
ва
такрор
ишлаб
чиқариш
усули
сифатида
лизинг
ушбу
турлардан
биридир
.
Замонавий
шароитларни
ҳисобга
олган
ҳолда
,
кредит
ресурсларидан
механизм
орқали
фойдаланиш
лизинг
қобилиятли
лизинг
бозорини
шакллантиришга
ёрдам
беради
.
Россия
иқтисодий
салоҳиятининг
тикланиши
ва
ривожланишига
сезиларли
таъсир
кўрсатмоқда
[16].
Россияда лизинг бозорининг ривожланиши МДҲ давлатлари учун алоҳида
аҳамият касб этади. Чунки МДҲ давлатларининг “менталитети” бир
-
бирига яқиндир.
Умуман олганда
,
жаҳондаги уч
минтақа
,
Шимолий
Америка
,
Европа
ва
Осиё
жаҳон
лизинг
савдосининг
95%
дан
ортиғини
ташкил этади
ва
уларнинг
ҳар
бири
ижобий
ўсишни
қайд
этган
.
Африкадаги
кичикроқ
минтақалардан
бироз
қисқарган
,
аммо
Австралия
ва
Янги
Зеландияда
ўсган
.
Хулоса ва таклифлар
Лизинг
муносабатларини
ривожлантиришда
маркетинг
стратегиясини
қўллашнинг хорижий мамлакатлар тажрибаси
ўрганилар экан, қуйидаги хулоса ва
таклифларни бериш мумкин:
1.
Хорижий мамлакатларда лизинг муносабатларини ривожлантириш учун унга
таъсир этаётган омилларни аниқлаб
ва уни иқтисодиётга жорий қилиш муҳим
аҳамият
касб этади. Шу ўринда, Республикамизда лизинг муносабатларини
ривожлантиришга таъсир этиб келаётган омилларга эътибор қаратиш лозим;
2.
Дунё тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, лизинг хизматлари кўпгина
мамлакатларда иқтисодий барқарорлик
ва ривожланишга эришишнинг асосий
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2021 yil
241
4/2021
(№
00054)
кисмига айланган. Улардаги лизинг ҳажмининг ўсиши ишлаб чиқариш учун қўйилган
хусусий капитал ҳажмидан ошиб бораётганлиги, маҳсулотни ички бозор билан бир
қаторда
ташқи бозорда сотишда ҳам лизингдан фойдаланилмоқда;
3.
Хорижий мамлакатларда лизингнинг кўплаб турлари ва шаклларининг
қўлланилиши ўзгарувчан бозор конъюктураси шароитида, асосий воситалардан
самарали фойдаланиш имконини бермоқда;
4.
Кўпгина ривожланган
давлатларда мол
-
мулкни лизингга бериш шартлари ва
талабларининг нисбатан енгил ва содда бўлиши тадбиркорларнинг ушбу соҳага
қизиқишини янада оширмоқда;
5.
Ривожланган давлатларда лизинг компаниялари тадбиркорларга комплекс
сервис хизматларини кўрсатиш билан уларни ўзига жалб қилмоқда;
6.
Лизинг компанияларининг бирлашиши натижасида уларнинг йириклашуви
ва ҳалқаро бозорларга чиқиши миллий ускуна ва технологиялар экспорти ҳажмининг
ошишига ижобий таъсир кўрсатмоқда.
Фойдаланилган адабиётлар
1.
“Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар
стратегияси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7
февралдаги ПФ
-4947-
сонли
//lex.uz/docs/3107036
2.
Пацанов
С.В.
,
Управление маркетингом в лизинговой компании / //
Маркетинг в России и за рубежом. –
2009.
–
№ 3(71).
3.
Лизинг и коммерческий кредит. –
М.: Ист
-
Сервис, 1994
4.
Маркетинговые стратегии компаний зарубежных стран
,
Кетиладзе, Мурман
Бичикоевич
,
кандидат экономических наук
,1996
5.
Трынин Д.И., 2004. Особенности лизинга в промышленно развитых странах.
Финансовый
менеджмент,
№
3.
Available
at: http://www.finman.ru/articles/2004/3/2300.html
(ассеssed 4.07.2019)
6.
Котлер Ф.
Основы маркетинга. Краткий курс / Пер. с англ. –
М.: ИД
«Вильямс», 2007.
7.
Эванс Дж. Р., Берман Б.
Маркетинг. –
М.: Сирин, 2002.
8.
Завьялов П.С.
Маркетинг в схемах, рисунках, таблицах. –
М.: Инфра
-
М, 2002.
9.
White
Clarke
Group
Global
Leasing
Report
2020
(GLR).
https://www.whiteclarkegroup.com/reports/global-leasing-report-2020
10. Адамов Н., Тилов А. Лизинг: правовая сущность, экономические основы,
учет и нологообложениею СПб.: Питер, 2007.
-85
11.
Ғозибеков
Д.Ғ.. Сабиров О.Ш., Мўминов А.Г., Қулжонов О.М. Лизинг
муносабатлари назарияси ва амалиёти. –Т: “Фан ва технология”, 2004
-
13 б.
12.
БПК №5, 2019 (264)
-
32 б.
13.
Газман В.Д. Лизинг: статистика развития. Учеб. Пособие для вузов –
М.: Изд.
Дом “ГУ ВШЭ”, 2008.
-
555 с.
14.
США на мировом рынке лизинговых
услуг.Институт США и Канады РАН, Москва
, 67-81
с.
15. Alexandra BOLEA, Roxana COSMA, Leasing as a modern form of business
financing. Progress in Economic Sciences
№
2 (2015)
16.
Уралова, Л. В. Лизинг как особая форма аренды / Л. В. Уралова //
Современные тенденции в экономике и управлении: новый взгляд. –
2014.
–
№ 26.
