“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
1
М.И. Алимардонов,
иқтисод фанлари доктори, профессор,
О.А. Юсупов, Т.Х. Мамасоатов,
тадқиқотчи,
ТДИУ
ИҚТИСОДИЁТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА
ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРНИНГ МЕҲНАТГА ҲАҚ ТЎЛАШ
ТАРЗИДАГИ ДАРОМАДЛАРИНИ СОЛИҚҚА ТОРТИШ
МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Мамлакатимизни янгилаш ва модернизация қилиш шароитида солиқ
соҳасидаги ислоҳотларни амалга ошириш ва солиқ муносабатларини
такомиллаштириш, жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги
даромадларини солиққа тортиш ва уларнинг амал қилиш механизмини илмий
таҳлил қилиш муҳим ва долзарб муаммоли масалалардан бири ҳисобланади.
Мамлакатимиз
Президенти
И.А.Каримовнинг
2010
йилда
мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2011 йилга
мўлжалланган энг муҳим устувор йўналишларга бағишланган Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
мажлисидаги
маърузасида
мамлакатимиздаги иқтисодий ўсиш кўп жиҳатдан иқтисодиѐтда солиқ юкини
пасайтиришга қаратилган ва изчил амалга оширилаѐтган сиѐсат билан
боғлиқлиги эътироф этилди.
“Иқтисодиѐтимизда 2010 йили юқори ўсиш
суръатлари таъминланиб, аҳолининг реал даромадлари 123,5 фоизга ошди,
ўтган йили инфляция даражаси 2009 йилдаги 7,4 фоиз ўрнига 7,3 фоизни
ташкил этди. Бу, авваламбор, қатъий, шу билан бирга, пухта ўйланган пул
кредит сиѐсати ва инқирозга қарши кўрилган самарали чора-
тадбирларимизнинг натижасидир.
Айтиш керакки, бундай иқтисодий ўсиш кўп жиҳатдан иқтисодиѐтда
солиқ юкини пасайтиришга қаратилган ва изчил амалга оширилаѐтган
сиѐсат билан боғлиқ»
1
.
2010 йил якунига кўра Ўзбeкистoнда ялпи ички маҳсулoтнинг ўсиши 8,5
фoизни ташкил этди. Санoат маҳсулoтлари ишлаб чиқариш 8,3 фoизга кўпайди,
чакана савдo айланмаси 14,7 фoиз, аҳoлига пуллик xизмат кўрсатиш 13,4
фoизга oшди (1,2,3,4-жадвалллар).
1
Каримов И.А. «Барча режа ва дастурларимиз ватанимиз тараққиѐтини юксалтириш, халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади»
Халқ сўзи газетаси, 22 январь 2011 йил. 1-бет.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
2
1-жадвал
Ўзбекистонда 2010 йилда эришилган асосий макроиқтисодий
кўрсаткичлар (ўтган йилга нисбатан)
2
№
Асосий макроиқтисодий
кўрсаткичлар
2007 й.
2008 й.
2009 й.
2010 й.
1. Ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши
9,5
9,0
8,1
8,5
2. Саноат маҳсулотининг ўсиши
12,1
12,7
9,0
8,3
3. Хизмат кўрсатиш ҳажми
20,6
21,3
12,9
13,4
4. Савдо соҳаси
21,0
7,2
16,6
14,7
5. Давлат бюджети профицити
(ЯИМга нисбатан)
+1,1
+1,5
+0,2
+0,3
6. Инфляция даражаси
6,8
7,8
7,4
7,3
7. Иқтисодиѐт бўйича ўртача иш
ҳақининг ошиши
44,2
40,0
40,0
32
8. Аҳоли
жон
бошига
реал
даромадларнинг ўсиши
27,0
23,0
26,5
23,5
2-жадвал
Давлат бюджети профицити
(ЯИМга нисбатан % ҳисобида)
3
№
Кўрсаткичлар
2007 й.
2008 й.
2009 й.
2010 й.
1.
Давлат бюджети
профицити
(ЯИМга нисбатан)
+1,1
+1,5
+0,2
+0,3
2.
Инфляция даражаси
6,8
7,8
7,4
7,3
2
Бекмуродов А.Ш., Мажидов И.У., Ғафуров У.В., Мустафақулов Ш.И.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2010
йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2011 йилга мўлжалланган энг муҳим устувор йўналишларга
бағишланган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги “Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараққиѐтини
юксалтириш, халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади” мавзусидаги маърузасини ўрганиш бўйича Ўқув-услубий мажмуа. – Т.:
Иқтисодиѐт. - 2011. – 41- бет.
3
http://www.mf.uz –Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги маълумотлари
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
3
3- жадвал
Ўзбекистон Республикасининг 2011 йилги асосий
макроиқтисодий кўрсаткичлари
4
А
А
с
с
о
о
с
с
и
и
й
й
м
м
а
а
к
к
р
р
о
о
и
и
қ
қ
т
т
и
и
с
с
о
о
д
д
и
и
й
й
к
к
ў
ў
р
р
с
с
а
а
т
т
к
к
и
и
ч
ч
л
л
а
а
р
р
и
и
2
2
0
0
1
1
0
0
й
й
и
и
л
л
г
г
и
и
2
2
0
0
1
1
1
1
й
й
и
и
л
л
Ялпи ички маҳсулот
108,3
108,3
Саноат маҳсулот ишлаб чиқариш
108,3
109,3
Қишлоқ хўжалиги маҳсулоти
ишлаб чиқариш
105
105,8
Капитал қўйилмалар ҳажми
122,1
112,4
Чакана савдо ҳажми
116,3
115,4
4- жадвал
Ўзбекистон Республикасининг 2011 йилги
Давлат бюджети параметрлари
5
А
А
с
с
о
о
с
с
и
и
й
й
б
б
ю
ю
д
д
ж
ж
е
е
т
т
к
к
ў
ў
р
р
с
с
а
а
т
т
к
к
и
и
ч
ч
л
л
а
а
р
р
и
и
2
2
0
0
1
1
0
0
й
й
и
и
л
л
г
г
и
и
2
2
0
0
1
1
1
1
й
й
и
и
л
л
Ў
Ў
с
с
и
и
ш
ш
к
к
ў
ў
р
р
с
с
а
а
т
т
к
к
и
и
ч
ч
л
л
а
а
р
р
и
и
%
%
д
д
а
а
Б
Б
ю
ю
д
д
ж
ж
е
е
т
т
д
д
а
а
р
р
о
о
м
м
а
а
д
д
л
л
а
а
р
р
и
и
д
д
а
а
с
с
а
а
л
л
м
м
о
о
ғ
ғ
и
и
%
%
д
д
а
а
Давлат
бюджети
даромадлари
13 116 396,9
16 178 563,5
123,3
100
Шу жумладан:
Бевосита
солиқлар
3 420 602,8
4 238 732,8
123,9
26,2
Билвосита
солиқлар
6973 809,5
8 656 853,1
124,1
53,5
Ресурс
солиқлари
1 974 143,8
2 308 908,7
116,9
14,3
Бошқа
даромадлар
589120,3
974068,9
165,3
6,0
Бюджет
харажатлари
13 732 502,5
16 991 100,0
123,7
Бюджет дефицити
ЯИМга нисбатан
1,0 фоиз
4
Бекмуродов А.Ш., Мажидов И.У., Ғафуров У.В., Мустафақулов Ш.И.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг
2010 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2011 йилга мўлжалланган энг муҳим устувор
йўналишларга бағишланган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги “Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз
тараққиѐтини юксалтириш, халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади” мавзусидаги маърузасини ўрганиш бўйича Ўқув-услубий
мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиѐт. - 2011. – 41- бет.
5
Бекмуродов А.Ш., Мажидов И.У., Ғафуров У.В., Мустафақулов Ш.И.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг
2010 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2011 йилга мўлжалланган энг муҳим устувор
йўналишларга бағишланган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги “Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз
тараққиѐтини юксалтириш, халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади” мавзусидаги маърузасини ўрганиш бўйича Ўқув-услубий
мажмуа. – Т.: Иқтисодиѐт. - 2011. – 41- бет.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
4
Таҳлил қилинаѐтган даврнинг якунларига кўра, 2010 йилда давлат
бюджетининг даромадлар қисмида тўғри солиқлар 3420,6 млрд. сўмни ташкил
этди. Шундан, юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи 645,5 млрд. сўм,
савдо ва умумий овқатланиш корхоналари, шу жумладан микрофирмалар ва
кичик корхоналар учун ягона солиқ тўлови 297,0 млрд. сўм, микрофирмалар ва
кичик корхоналар учун ягона солиқ тўлови 346,3 млрд. сўм, жисмоний
шахсларнинг даромад солиғи 1535,0 млрд. сўм, юридик ва жисмоний
шахслардан тадбиркорлик фаолияти айрим турлари бўйича олинадиган қатъи
белгиланган солиқ 139,1 млрд. сўм, ободонлаштириш ва ижтимоий
инфратузилмани ривожлантириш солиғи 457,5 млрд.сўмдан иборат (5-жадвал).
5- жадвал
Давлат бюджети даромадларини шакллантиришда тўғри
солиқларнинг тутган ўрни
6
Кўрсаткичлар
2008 йил
2009 йил
2010 йил
2011 йил
млрд. сўм
млрд. сўм
млрд. сўм
млрд. сўм
1
2
3
4
5
Даромадлар,
давлат мақсадли
жамғармаларисиз – жами
7108,3
10421,4
13 116,4
16 178, 5
1. Бевосита(тўғри) солиқлар
1798,1
2769,2
3420,6
4 238, 7
1.1
Юридик
шахслардан
олинадиган даромад (фойда)
солиғи
Юридик
шахслардан
олинадиган фойда солиғи
361,2
542,4
645,5
825,0
1.2
Савдо
ва
умумий
овқатланиш корхоналаридан
олинадиган ялпи даромад
солиғи
-
Савдо
ва
умумий
овқатланиш корхоналари, шу
жумладан, микрофирмалар
ва кичик корхоналар учун
ягона солиқ тўлови
145,0
222,4
297,0
527,4
1.3
Ягона
солиқ
ва
микрофирмалар ва кичик
корхоналар учун ягона солиқ
тўловидан давлат бюджетига
ажратмалар
Микрофирмалар ва кичик
корхоналар учун ягона солиқ
тўлови
145,6
256,0
346,3
378,3
1.4
Жисмоний
шахсларнинг
даромад солиғи
888,5
1281,6
1535,0
1789,7
6
http://www.mf.uz –Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги маълумотлари
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
5
5- жадвал давоми
1
2
3
4
5
1
1.5
Юридик
ва
жисмоний
шахслардан
тадбиркорлик
фаолияти айрим турлари
бўйича олинадиган қатъи
белгиланган солиқ
81,7
108,6
139,1
187,5
2.
Ободонлаштириш
ва
ижтимоий инфратузилмани
ривожлантириш солиғи
176,1
358,2
457,5
530,6
Мамлакатимизда
юз
берган
иқтисодий
ўзгаришлар,
бозор
муносабатларига асосланган жамиятга ўтиб борилиши даромадга жисмоний
шахслар даромадига солинадиган солиқнинг белгиланиши ва тўпланишида ҳам
жиддий ўзгаришлар юз беришига сабаб бўлди. Мазкур ўзгаришлар ва
ислоҳотларнинг барчаси 2007 йил 23 ноябрда Қонунчилик палатаси томонидан
қабул қилинган, 2007 йил 30 ноябрда Сенат томонидан маъқулланган, 2007 йил
25 декабрда Ўзбекистон Республикасининг Президенти И. Каримов томонидан
тасдиқланган 2008 йил 1 январдан эътиборан кучга кирган Ўзбекистон
Республикасининг Солиқ Кодексида ўз ифодасини топган.
Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тизими қуйидаги таркибга эга:
1.Умумдавлат солиқлари ва бошқа мажбурий тўловлар.
2.Маҳаллий солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар.
Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи умумдавлат
солиқларидан бири бўлиб, давлат бюджети даромадларини шакллантиришда
асосий ўрин тутади.
Солиқ қонунчилигига мувофиқ солиқ солинадиган даромадга эга бўлган
жисмоний шахслар ваа улардан олинадиган даромад солиғи тўловчилари
ҳисобланади.
Жисмоний шахсларнинг қуйидаги даромадлари солиқ солиш объектидир:
1. Ўзбекистон Республикаси резидентларининг Ўзбекистон Республикаси ва
ундан ташқаридаги манбалардан олинган даромадлари.
2. Ўзбекистон
Республикаси
норезидентларининг
Ўзбекистон
Республикасидаги манбалардан олинган даромадлари.
Солиқ солинадиган база жами даромаддан келиб чиқиб, солиқ солишдан
озод қилинган даромадлар чегирилган ҳолда аниқланади.
Жисмоний шахсларнинг жами даромадига қуйидагилар киради:
1) меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадлар;
2) мулкий даромадлар;
3) моддий наф тарзидаги даромадлар.
4) бошқа даромадлар.
Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиқини ҳисоблаб чиқариш
учун солиқ ставкасини қўллаш мақсадида энг кам иш ҳақи миқдори йил
бошидан ортиб борувчи якун бўйича (йил бошидан тегишли даврнинг ҳар бир
ойи учун энг кам иш ҳақларининг суммаси) ҳисобга олинади.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
6
Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғини ҳисоблаб чиқариш
ва ушлаб қолиш солиқ солинадиган база ҳамда ставкалардан келиб чиққан
ҳолда даромад ҳисобланишига қараб, йил бошидан ортиб борувчи якун бўйича
ҳар ойда жисмоний шахснинг асосий иш жойи бўйича солиқ агенти томонидан
амалга оширилади.
Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ҳисоблаб
чиқарилган суммаси қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жисмоний
шахсларнинг шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварақларига
ўтказиладиган ҳар ойлик мажбурий бадаллар суммасига камайтирилади.
Жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадларидан
тўланадиган солиқ ставкаларининг мунтазам равишда пасайтирилиб бориши
Ўзбекистон Республикаси солиқ тизимидаги ислоҳотларнинг энг эътиборли
жиҳатларидан бири ҳисобланади.
1998-1999 йилларда жисмоний шахслар даромадларидан солиқ беш
поғонали 15 %, 25 %, 35 %, 40 % ва 45 % шкала бўйича олинган бўлса, 2001-
2011 йиллардан бошлаб учта поғонали шкала бўйича ундирилади. 2008 йилда
жисмоний шахсларнинг даромадларига солинадиган солиқ ставкалари қуйи
ставка 13 %, ўрта ставка 18 % ва юқори ставка 25 %, 2009 йилда эса жисмоний
шахсларнинг даромадларига солинадиган солиқ ставкалари қуйи ставка 12 %,
ўрта ставка 17 % ва юқори ставка 22 %, 2010 йилда жисмоний шахсларнинг
даромадларига солинадиган солиқ ставкалари қуйи ставка 11 %, ўрта ставка
17 % ва юқори ставка 22 % белгиланган бўлса, 2011 йилдан жисмоний
шахсларнинг даромадларига солинадиган солиқ ставкалари қуйи ставка 10 %,
ўрта ставка 16 % ва юқори ставка 22 % гача пасайтирилди (6-жадвал).
6- жадвал
2001-2011 йилларда даромад солиғининг ставкалари
Энг кам ойлик
иш ҳақининг
миқдори
2001
йил
2002
йил
2003
йил
2004
йил
2005
йил
2006
йил
2007
йил
2008
йил
2009
йил
2010
йил
2011
йил
1 баробар
12%
13%
13%
13%
13%
13%
13%
13%
12%
11%
10%
2 баробар
3 баробар
4 баробар
5 баробар
25%
6 баробар
23%
22%
21%
21%
20%
18%
16%
7 баробар
18%
17%
17%
8 баробар
9 баробар
36%
10 баробар
10 баробаридан
юқори
33%
32%
30%
30%
29%
25%
25%
22%
22%
22%
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
7
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 24 декабрдаги
“Ўзбекистон Республикасининг 2011 йилги асосий макроиқтисодий
кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги ПҚ-
1449-сонли қарорига мувофиқ 2011 йилда жисмоний шахслардан олинадиган
даромад солиғи ставкалари қуйи поғона энг кам иш ҳақининг беш бараваригача
даромад суммасининг 10 фоизи, ўрта поғонада энг кам иш ҳақининг беш бара-
варидан (+1 сўм) ўн бараваригача миқдорда беш баравар миқдордан солиқ + энг
кам иш ҳақи миқдорининг беш бараваридан ошадиган суммадан 16 фоизи,
юқори поғона энг кам иш ҳақининг ўн баравари (+1 сўм) ва ундан юқори миқ-
дорда ўн баравар миқдордан солиқ + энг кам иш ҳақи миқдорининг ўн барава-
ридан ошадиган суммадан 22 фоизи миқдорида белгиланган (7-жадвал).
7- жадвал
Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи
бўйича солиқ солиш тартибига киритилган ўзгаришлар
Солиқ солинадиган даромад
2010 йил
солиқ
ставкаси
Солиқ солинадиган даромад
2
2
0
0
1
1
1
1
й
й
и
и
л
л
с
с
о
о
л
л
и
и
қ
қ
с
с
т
т
а
а
в
в
к
к
а
а
с
с
и
и
Энг кам иш ҳақининг олти
бараваригача миқдорда
11 %
Энг кам иш ҳақининг беш
бараваригача миқдорда
10 %
Энг кам иш ҳақининг олти
бараваридан (+1 сўм) ўн
бараваригача миқдорда
17 %
Энг кам иш ҳақининг беш
бараваридан (+1 сўм) ўн
бараваригача миқдорда
16 %
Энг кам иш ҳақининг ўн
баравари (+1 сўм) ва ундан
юқори миқдорда
22 %
Энг кам иш ҳақининг ўн баравари
(+1 сўм) ва ундан юқори
миқдорда
22 %
2009 йил январь, февраль, март, апрель, май, июнь, июль ойларида энг кам
иш ҳақи миқдори 28040 сўмни, август, сентябрь, октябрь, ноябрь ойларида энг
кам иш ҳақи миқдори 33645 сўмни, декабрь ойида энг кам иш ҳақи миқдори
37680 сўмни, 2010 йил январь, февраль, март, апрель, май, июнь, июль
ойларида энг кам иш ҳақи миқдори 37680 сўмни, август, сентябрь, октябрь,
ноябрь ойларида энг кам иш ҳақи миқдори 45 215 сўмни, декабрь ойида энг
кам иш ҳақи миқдори 49 735 сўмни, 2011 йил январь ойида энг кам иш ҳақи
миқдори 49 735 сўмни ташкил этади (8-жадвал).
8- жадвал
1993-2011 йилларда энг кам иш ҳақининг миқдорлари
Ойлар
Йиллар
январь
февраль
март
апрель
май
июнь
июль
август сентябрь октябрь
ноябрь декабрь
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
1993 й
2500
2500
2500
3000
3000
7500
11250
11250
13500
13500
16200
24300
1994 й
30
30
45
45
45
70
70
100
100
100
100
100
1995 й
100
100
150
150
150
150
150
150
250
250
250
250
1996 й
250
250
250
400
400
400
400
400
550
550
550
600
1997 й
600
600
600
600
600
600
750
750
750
750
750
750
1998 й
750
750
750
750
750
750
1100
1100
1100
1100
1100
1100
1999 й
1320
1320
1320
1320
1320
1320
1320
1750
1750
1750
1750
1750
2000 й
1750
1750
1750
1750
1750
1750
1750
2450
2450
2450
2450
2450
2001 й
2450
2450
2450
2450
2450
2450
2450
3430
3430
3430
3430
3430
2002 й
3430
3430
3430
3945
3945
3945
3945
4535
4535
4535
4535
4535
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
8
8- жадвал давоми
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
2003 й
4535
4535
4535
4535
5440
5440
5440
5440
5440
5440
5440
5440
2004 й
5440
5440
5440
5440
5440
5440
5440
6530
6530
6530
6530
6530
2005 й
6530
6530
6530
6530
7835
7835
7835
7835
7835
9400
9400
9400
2006 й
9400
9400
9400
9400
9400
9400
10800
10800
10800
10800
12420
12420
2007 й
12420
12420
12420
12420
12420
12420
12420
15525
15525
15525
18630
18630
2008 й
18630
18630
18630
20865
20865
20865
20865
20865
25040
25040
25040
28040
2009 й
28040
28040
28040
28040
28040
28040
28040
33645
33645
33645
33645
37680
2010 й
37680
37680
37680
37 680
37 680
37 680
37 680
45 215
45 215
45 215
45 215
49 735
2011 й
49 735
49 735
49 735
49 735
49 735 49 735
49 735
57200
57200
57200
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 24 декабрдаги
“Ўзбекистон Республикасининг 2011 йилги асосий макроиқтисодий
кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги ПҚ-
1449-сонли қарорига мувофиқ 2011 йилда аҳоли даромадларига солиқ юкини
камайтириш ва уларнинг харид қобилиятини ошириш мақсадида, жисмоний
шахслардан олинадиган даромад солиғи ставкаси солиқ солишнинг биринчи
шкаласи бўйича 11 фоиздан 10 фоизга ва иккинчи шкаласи 17 фоиздан 16
фоизга пасайтирилди.
Фуқаролар даромадларининг 1 фоизи миқдоридаги сумма даромад
солиғидан камайтирилиб, уларнинг жамғариб бориладиган мажбурий пенсия
ҳисоб рақамига қайтариб бериш тартиби сақланиб қолинди.
Фуқароларнинг бюджетдан ташқари пенсия жамғармасига суғурта
бадаллари 2010 йилдаги 4 фоиз ўрнига 4,5 фоиз қилиб белгиланди.
Шунингдек, 2011 йилда жисмоний шахсларнинг солиқ солинадиган
даромадларини қуйидаги маблағлар суммасига камайтириш шаклида қўшимча
имтиѐзлар сақланиб қолинди:
- Ўзбекистон Республикаси Олий таълим муассасаларида таълим олиш
учун (ўзининг таълим олиши ѐки 26 ѐшгача бўлган фарзандининг таълими
олиши учун) тўланган суммалар кўринишида ижтимоий чегирмалар;
- жами даромадни фуқароларнинг Халқ банкидаги жамғариб бориладиган
пенсия ҳисобварақларига ихтиѐрий равишда ўтказиладиган маблағлари
суммаси миқдорига камайтириш йўли билан жорий этилган имтиѐзлар.
Мамлакатимиз Президенти Ислом Каримовнинг
«Жаҳон молиявий-
иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг
йўллари ва чоралари»
номли асарларида мамлакатимизда аҳолининг иш ҳақи
ва даромадларини изчил ва олдиндан ошириб бориш ҳамда истеъмол бозорида
нархлар индексининг асоссиз тарзда ўсишининг олдини олишга доир чора-
тадбирлар ҳам изчиллик билан амалга ошириш таъкидлаб ўтилди:
«Аҳолининг иш ҳақи, даромадларини изчил ва олдиндан ошириб
бориш ҳамда истеъмол бозорида нархлар индексининг асоссиз равишда
ўсишини олдини олишга доир чора-тадбирлар ҳам изчиллик билан амалга
оширилмоқда. Бу эса эл-юртимизнинг фаровонлигини юксалтириш,
аҳолининг харид қобилиятини оширишни кўзда тутадиган энг муҳим
устувор мақсадларимизга тўла мос келади»
7
7
И.А.Каримов. «Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари» -
Т.: Ўзбекистон, 2009.- 36 -бет
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
9
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, юқорида кўрсатиб ўтилган
вазифалардан келиб чиққан ҳолда қуйидаги ишларни амалга ошириш мақсадга
мувофиқ бўлар эди. Бу эса ўз навбатида, жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ
тўлашдаги даромадларини солиққа тортиш механизмини такомиллашувига
олиб келади.
Бу борада қуйидаги таклифларни киритиш мумкин:
Биринчидан
,
жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги
даромадларини солиққа тортиш бўйича солиққа тортилмайдиган минимумни
солиқ амалиѐтида қайта жорий этиш ва солиққа тортилмайдиган минимумни
энг кам иш ҳақи миқдорининг уч баравари миқдорида белгилаш зарур.
Иккинчидан
,
жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги
даромадларини солиққа тортишда ишламайдиган оила аъзолари учун
фуқаронинг меҳнатга ҳақ тўлаш шаклидаги даромадидан ҳар ойда энг кам иш
ҳақи миқдорининг олти бараварига тенг даромад суммасини чегириб қолган
суммани солиққа тортиш лозим.
Учинчидан
,
солиқ қонунчилигида жисмоний шахсларнинг даромадига
солинадиган солиқ бўйича имтиѐзларни солиқ тўловчига аниқ ва тушунарли
ҳолатда акс эттириш лозим.
