Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
171
TURIZMNI RIVOJLANTIRISHNING IQTISODIY MEXANIZMLARI:
MUAMMOLAR VA ISTIQBOLLAR
Oppoqxonov Nurmuhammad
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
ORCID: 0000-0002-8784-442X
nurmuhammadwalcott1994@gmail.com
Annotatsiya.
Hozirgi vaqtda turizmni rivojlantirish siyosiy va iqtisodiy tebranishlar tufayli
ushbu sohani o‘ta beqaror qiladigan ko‘plab muammolarga du
ch kelmoqda. Barcha inqiroz va
retsessiyalar odatda turizm faoliyati nazoratidan tashqarida yuzaga keladi. Turizm bilan bog‘liq eng
muhim iqtisodiy muammolardan biri bu sohada investitsiyalar va moliyalashtirishning yetishmasligi
hisoblanadi. Turizm dunyodagi eng yirik is
h o‘rni yaratuvchi tarmoqlardan biri ekanligini va uning
rivojlanishi iqtisodiyot uchun katta foyda keltirishini hisobga olishimiz kerak. Ushbu maqolaning
maqsadi turizmni moliyalashtirish sohasidagi muammolar va imkoniyatlarni ko‘rib chiqi
shdan
iboratdir. Tadqiqot maqsadida biz turizmni moliyaviy qo'llab-
quvvatlashning asosiy yo‘nalishlari
bo‘yicha dolzarb tahlil va tadqiqotlarni ko‘rib chiqdik.
Kalit so'zlar:
turizm, turizmni rivojlantirish, iqtisodiy mexanizmlar, iqtisodiy o'sish
ЭКОНОМИЧЕСКИЕ МЕХАНИЗМЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА:
ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ
Оппокхонов Нурмухаммед
Ташкентский государственный экономический университет
Аннотация.
Развитие туризма в настоящее время сталкивается со многими
проблемами из
-
за политических и экономических колебаний, которые делают этот сектор
крайне нестабильным. Все кризисы и спады обычно происходят вне контроля
туристической деятельности. Одной из важнейших экономических проблем, связанных с
туризмом, является недостаток инвестиций и финансовых ресурсов в этой сфере. Следует
учитывать, что туризм является одной из крупнейших отраслей экономики, создающих
рабочие места, и его развитие может внести существенный вклад в экономику. Целью
данной статьи является рассмотрение проблем и возможностей в сфере финансирования
туризма. В целях исследования мы рассмотрели текущий анализ и исследования по
основным направлениям финансового обеспечения туризма.
Ключевые слова:
туризм, развитие туризма, экономические механизмы,
экономический рост.
UO
‘
K: 2964
IV SON - APREL, 2024
171-177
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
172
ECONOMIC MECHANISMS OF TOURISM DEVELOPMENT:
PROBLEMS AND PROSPECTS
Appaqkhanov Nurmuhammad
Tashkent State University of Economics
Abstract.
Tourism development is currently facing many problems due to the political and
economic fluctuations that make this sector extremely unstable. All crises and recessions usually
occur outside the control of tourism activities. One of the most important economic problems related
to the tourism is the lack of investment and financial resources in this field. We should consider that
tourism is one of the largest job-creating industries in the world, and its development can make a
major contribution to the economy. The purpose of this article is to review the problems and
opportunities in the field of tourism financing. For the purpose of the research, we have reviewed the
current analysis and research on the main directions of financial support for tourism.
Key words:
tourism, tourism development, economic mechanisms, economic growth
Kirish.
Turizmni rivojlantirishning ahamiyati shundaki,
u valyuta tushumlari, bandlik, to‘lov balansi
va YaIMga qo‘shgan hissasini oshirish, iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, daromadlarning o‘sishi
va millat farovonligini oshirish vositasi sifatida ishlaydi. Turizmni rivojlantirish, ayniqsa, turizm
asosiy daromad manbai bo'lishi va ularning YaIMning katta qismini yaratishi mumkin bo'lgan past
rivojlanish darajasiga ega mamlakatlar uchun juda muhimdir. Buning sababi shundaki, ushbu
mamlakatlarda ko‘plab
sanoat tarmoqlari kam rivojlangan va turizm kabi daromad keltirmaydi.
Turizmning jadal rivojlanishi iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga multiplikator ta’sir ko'rsatadi
va bunda investitsiya faoliyati faollashadi, yangi ish o‘rinlari yaratiladi va iqtisodiyotda mablag‘lar
aylanmasi kengayadi. Shu bilan birga, turizm bu rivojlanish va katta miqdordagi moliyaviy
resurslarni jalb qilish uchun qulay iqtisodiy muhitni talab qiladigan faoliyat turi sifatida e’tirof
etiladi. Shuning uchun, turizm sohasi faoliyatining moliyaviy tomonini ko'rib chiqish masalasi
amaliy va nazariy jihatdan muhim ahamiyat kasb etadi.
Zamonaviy iqtisodiy sharoitda va ayniqsa inqiroz davrida turizmni moliyaviy qo‘llab
-
quvvatlashni tahlil qilishga alohida e’tibor qaratish lozim. Chunki tur
izm iqtisodiyotda ishlab
chiqarish va sotish, muvofiqlashtirish va boshqarish funksiyalarini bajaradigan turli xil ijtimoiy
iqtisodiy faoliyatni shakllantiradigan milliy iqtisodiyot tarmog‘i bo‘lib xizmat qiladi. Iqtisodiy
mexanizmlar samaradorligini oshir
ishda moliyaviy xavfsizlik mexanizmining ta’sirini (me’
yoriy-
huquqiy baza, moliyaviy xavfsizlik manbalari, moliyaviy mexanizmlar, rag‘batlantirish va
sanksiyalar) va uni boshqaruv ob’ektining o'ziga xos xususiyatlariga moslashtirishni o‘rganish
zarurati ma
vjud. Turizmni iqtisodiy qo‘llab
-quvvatlash mexanizmini samarali amalga oshirishga
bir qator muayyan omillar to‘sqinlik qilmoqda.
Birinchidan, rivojlangan bozor iqtisodiyotining eksport turizm salohiyatining
rivojlanayotgan mamlakatlarga nisbatan keskin o
‘sishini hisobga olgan holda, vaqt cheklanganligi
sababli moliyaviy qo'llab-quvvatlashni tashkil etish muammosi mavjud.
Ikkinchidan, moliyaviy xavfsizlikni tashkil etish odatda moliyaviy resurslarning
yetishmasligi, kapitalni jalb qilishning yuqori xarajatlari sharoitida, shuningdek rivojlanayotgan
mamlakatlarda odatda moliyaviy xavfsizlikni tartibga solish sohasidagi vakolatlarni tizimli va
bosqichma-bosqich amalga oshirish bilan belgilanmagan davlat siyosati sharoitida amalga
oshiriladi.
Adabiyotlar sharhi.
Turizmni rivojlantirishda moliyalashtirish bilan
bog‘liq muammolar bir nechta olimlarning
ilmiy maqolalarida keng yoritilgan (
Chang, McAleer va Ramos, 2020; Dedkova va Gudkov, 2020;
Mahmudi, va Mufid, 2023)
. Undan tashqari, turizm sanoatida faoliyat yurituvchi korxonalarni
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
173
moliyaviy rag‘batlantirish uchu
n soliq imtiyozlari va ularning istiqbolli maqsadlari ham ilmiy
tadqiqotlarda ko‘rib chiqilgan (
Gudkov va Dedkova, 2020; Shirvani, Luca, va Francini, 2020).
So‘nggi yillarda qilingan fundamental ilmiy
tadqiqotlarda rivojlangan mamlakatlarda turizmni
rivojl
antirishni turli darajalarda qo‘llab
-
quvvatlaydigan va moliyaviy rag‘batlantiradigan
moliyaviy subsidiyalar va qo‘llab
-quvvatlovchi iqtisodiy mexanizmlar ham muhokama qilingan
(
Gasic, Oklobdžija, Perić
va Ilić, 2015; Musa, Jelilov, Iorember va Usman, 2021)
.
Shunga qaramay, zamonaviy dunyoning yangi muammolari turizmni rivojlantirishning
iqtisodiy muammolarining ustuvor yo‘nalishlarini ko‘rib chiqishni va uni qo'llab
-quvvatlash
uchun iqtisodiy mexanizmlarni takomillashtirishni talab qiladi. Agar turizmni moliyalashtirish
moliyaviy qamrab olishni qo'llab-quvvatlashini aniqlash uchun hamkorlikni rivojlantirish
mexanizmlari, xususiyatlari va yo'llarini bilish juda muhimdir.
Tadqiqot metodologiyasi.
Ushbu maqolada, tahlil va sintez, induksiya va deduksiyaga asoslangan klassik tadqiqot
metodlaridan hamda zamonaviy usullardan foydalangan holda biz turizmni moliyaviy qo'llab-
quvvatlashning asosiy yo'nalishlari bo'yicha jiddiy va dolzarb tahlil va tadqiqotlarga y
o’naltirdik.
Tadqiqot uchun zarur bo'lgan nazariy ma'lumotlar turizmni moliyalashtirish sohasidagi
tadqiqotga oid maqolalaridan olingan. Amaliy ma'lumotlar rasmiy statistik ma'lumotlarga
asoslanadi.
Tahlil va ntaijalar muhokamasi.
Turizm jahon iqtisodiyotining eng katta yuqori daromadli va eng dinamik tarmoqlaridan
biridir. Shu bilan birga, rivojlanayotgan mamlakatlarda turizmni rivojlantirishda ko'plab
muammolarga duch kelmoqda. Zamonaviy turizm muammolari siyosiy va iqtisodiy tebranishlarga
asoslangan. Zamonaviy dunyoda xalqaro turizmga quyidagi omillar ta'sir ko'rsatadi:
- demografik (aholining hududiy taqsimlanishi, uning hajmi, urbanizatsiya);
- ijtimoiy-iqtisodiy (ishchi kuchining rivojlanish darajasi, sanoatlashtirish va ilmiy-texnik
inqilob; ijtimoiy-iqtisodiy tizimning tabiati; mehnat faoliyati, madaniy darajasi, aholining ta'lim va
kasbiy tuzilishi);
- ijtimoiy-
psixologik (an’analarning ta’siri va muayyan xulq
-atvor stereotiplarining
mavjudligi; qadriyat yo'nalishi; din);
- ekologik va tibbiy-biologik (doimiy yashash muhitining sifati va aholi salomatligi holati);
- tabiiy (har xil iqlim va landshaft sharoitlari; ekzotik flora va fauna; mineral suv
manbalarining mavjudligi);
- siyosiy (xalqaro iqtisodiy, siyosiy, madaniy va ilmiy aloqalarni kengaytirish; tashqi
iqtisodiy aloqalar va ichki siyosatning barqarorligi; davlatning ijtimoiy siyosati).
Quyidagi 1-jadvalda turizmning asosiy iqtisodiy muammolari ko'rsatilgan.
Yaxshi rivojlanmagan transport infratuzilmasi rivojlanayotgan mamlakatlarda turizmning
eng keng tarqalgan iqtisodiy muammolaridan biridir. Har qanday mamlakatda turizm rivojlanishi
uchun yaxshi yo'llar, doimiy elektr energiyasi va ichimlik suvi kabi asosiy omillarni hisobga olish
kerak. Xalqaro turistlar ham birinchi navbatda turar joy vositalari va transport qulayligini
inobatga olgan holda sayohatni rejalashtiradi. AQSh, Fransiya, Ispaniya va Germaniya kabi turizm
sanoatini rivojlantirish bo'yicha ilg'or mamlakatlarda xalqaro standartlarga javob beradigan
ko'plab mehmonxonalar, sifatli yo'llar, dengiz portlari va aeroportlar mavjud.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
174
1-jadval
Turizmni rivojlantirishda duch keladigan iqtisodiy muammolar
51
Infratuzilma muammolari
Transport
infratuzilmasining
yaxshi
rivojlanmaganligi
Dam olish
maskanlarining kam
sonligi
Rivojlanmagan
sog'liqni saqlash
tizimi
Turar joy o’rinlarining
yetishmasligi
Iqtisodiy muammolar
Investitsiyalar va
moliyalashtirish
manbalarining
yetishmasligi
Ortiqcha soliq yuki
Davlat tomonidan
qo'llab-quvvatlash
dasturlarining
etishmasligi
Katta risklar, sug'urta
tizimining yaxshi
rivojlanmaganligi
Tashkiliy va boshqaruv muammolari
To'g'ri boshqaruvning
yetishmasligi
Turli sohalarda
nazoratning
yetishmasligi
Ma'lumotlarning
yetishmasligi
Ta'lim tizimining
yaxshi
rivojlanmaganligi
Korrupsiya
Siyosiy beqarorlik
Milliy o'zlikni
bosqichma-bosqich
yo'qotish
Terrorizm, va yuqori
jinoyatchilik darajasi
Shunday qilib, infratuzilmaning yetishmasligi, uning xalqaro standartlarga mos kelmasligi,
shuningdek, hamma voistalarning mamlakat poytaxtida markazlashtirilishi turizmni
rivojlantirishga katta to'sqinlik qilishi mumkin.
So'nggi yillarda turizmga sezilarli ta'sir ko'rsatgan va umuman butun mamlakat
iqtisodiyotiga ta'sir ko'rsatadigan eng muhim zamonaviy muammolardan biri bu terrorizm va
xavfsizlik muammosini ham alohida ta’kidlash kerak. Bir tomondan, terrorizm fenomeni v
a uning
turli mamlakatlarga ta'siri yaxshi o'rganilgan. Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti chet el
investitsiyalariga juda bog'liq va tahdidlar, beqarorlik oqibatida turizm sohasidagi investorlarning
kayfiyatiga ta'sir qiladi. Bundan tashqari, rivojlanayotgan mamlakatlarda hukumatlar terrorizmga
qarshi kurash bahonasini siyosiy rejimni kuchaytirish uchun asos sifatida ishlatishadi.
Turizm bilan bog'liq navbatdagi yirik iqtisodiy muammo-bu investitsiyalar va
moliyalashtirish manbalarining yetarli emasligidir. Turizm dunyodagi eng yirik ish
beruvchilardan biri ekanligini va uning rivojlanishi iqtisodiyot uchun katta foyda keltirishini
hisobga olsak, bu mamlakat iqtisodiyoti uchun jiddiy muammo hisoblanadi. Rivojlanayotgan
mamlakatlarda turizm o'z salohiyatiga nisbatan kam ta'minlangan va odatda davlat tomonidan
qo'llab-quvvatlash tizimi, turizm uchun soliqni rag'batlantirish va sug'urta sohasi xavflarni
kamaytirish dasturlari mavjud emas. Bu turizm rivojlanishining juda sekin harakatlanishiga olib
keldi.
Shuni ta’kidlash kerakki, moliyalashtirish bilan bog'liq muammolarning yana bir asosiy ildizi
korrupsiya va yetarli sifatli kadrlar salohiyatining yo'qligida yotadi. Turizm sohasidagi ta'lim,
shubhasiz, turizmni rivojlantirishga yordam beradigan asosiy omil bo'lib, uning yo'qligi uning
rivojlanishining asosiy jarayonlarini va davlat iqtisodiyotiga ta'sirini tushunishda jiddiy
muammolarni keltirib chiqaradi. Ko'pgina rivojlanayotgan mamlakatlarda korrupsiya davlat
boshqaruviga va hukumatning yuqori darajalariga chuqur kirib bordi, davlat mablag'lari va
byudjet mablag'larini o'zlashtirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratdi va turizm sohasining
turg'unligiga hissa qo'shdi.
So'nggi yillarda sog'liqni saqlash tizimining rivojlanish darajasi mamlakatning yaxshi
sayyohlik imidjini saqlashda ayniqsa muhim omilga aylandi. 2019-yilda Covid-19 virusining
tarqalishi ko'plab mamlakatlarning nafaqat sayyohlar hayoti uchun, balki o'z aholisi uchun ham
51
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
175
bunday qiyin kutilmagan sharoitlarda kurasha olmasligini ko’rsatib be
rdi. Shuningdek, turizmda
xavfsizlik har doim ustuvor vazifa bo'lib qoladi, shuning uchun xavfsizlik va tinchlikni
ta'minlaydigan yechimlar hukumatning to'g'ri yo'nalishdagi birinchi qadami bo'lishi kerak.
Quyidagi rasmda moliyaviy tomondan, investitsiya vositalari va resurslarni qo'llab-
quvvatlashga asoslangan turizmning eksport salohiyatini rivojlantirish tizimi taqdim etilgan.
1-rasm. Turizmning eksport salohiyatini rivojlantirish va qo'llab-quvvatlashning
asosiy elementlari
52
Turizm sohasini moliyav
iy rag‘batlantirish yo‘nalishlari
Bugungi kunda turizm dunyodagi eng daromadli iqtisodiyot tarmoqlaridan biri bo'lib,
zamonaviy sharoitda doimiy va jadal rivojlanish bilan bir qatorda ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni
hal qilishga hissa qo‘shmoqda. Dunyodagi
har qanday davlatning iqtisodiyoti va ijtimoiy sohasini
rivojlantirishda turizm sohasining ahamiyati tobora ortib bormoqda. Kirish va ichki turizmni
rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishi aholi turmush farovonligini oshirish, qo‘shimcha ish
o‘rinlarini yaratish, davlat valyuta zaxiralarini to‘ldirish va davlat byudjetining daromad qismini
oshiris
hda muhim omil bo‘lmoqda. Biroq turizmni rag‘batlantirish uchun sohani barqaror va
moliyaviy rag‘batlantirish, shu jumladan, tegishli moliyaviy siyosatni amalga oshi
rish zarur.
Tarixan fiskal siyosat ko'pincha moliyaviy barqarorlikni ta'minlash va iqtisodiy o'sishni oshirish
vositasi sifatida ishlatilgan. Bu siyosat keng doiradagi fiskal vositalar va mexanizmlarni qo‘llagan
holda xo‘jalik sub’ektlarining tadbirkorlik faoliyatini, investitsion va iste’mol talabini, shuningdek,
uy xo‘jaliklarining daromadlarini ma’lum darajada tartibga solishni ta’minlaydi. Turizm sanoatini
moliyaviy qo'llab-quvvatlash, birinchi navbatda, uning ishlash mexanizmi bilan bog'liq bo'lgan bir
qator xususiyatlar va o'ziga xos xususiyatlarga ega. Asosan, ushbu tarmoq faoliyatning tegishli
sohalarida (mehmonxonalar va restoranlar, turli transport turlari va uning infratuzilmasi,
ko'ngilochar ob’ektlar, xalq hunarmandchiligi va boshqalar) moliyala
shtirishga muhtoj bo'lsa,
boshqa tomondan, ijtimoiy ta'sir yangilangan infratuzilmadan foydalaniladi. Turizm sanoati
nisbatan kam xarajat evaziga katta foyda keltirishi mumkin bo'lgan sanoatdir, chunki bu sohada
kapital aylanmasi jahon iqtisodiyotining boshqa tarmoqlari uchun o'rtacha ko'rsatkichdan 4
baravar yuqori va bir ish o‘rni yaratish qi
ymati turizm infratuzilmasi sanoatga nisbatan 20
barobar kamroq ko‘rsatkichni tashkil etadi.
52
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Faoliyatni nazorat
qilish
Tashkiliy va boshqaruv
mexanizmi
Iqtisodiy rivojlantirish
Investitsiyalarni
jalb qilish
Davlatning
aralashuvi
Xavfsizlik va
me'yoriy-
huquqiy baza
Turizm
infratuzilmasi
Tadbirkorlik
tashabbusi va
startuplar
Turistik
resurslar
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
176
Turizm sanoatini davlat tomonidan moliyalashtirishga kelsak, uning shak
li va ko‘lami
turizmning milliy iqtisodiyotdagi o‘rni va roliga bog‘liq. Turizmni moliyalas
htirish siyosatining
asosiy yo‘nalishlari to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri hamda bilvosita moliyalashtirish manbalari hisoblanadi.
To‘g‘ridan
-
to‘g‘ri manbalar qatorida korxonalarning o‘z mablag‘larini, byudjet va byudjetdan
tashqari moliyalashtirish manbalarini ajratish zarur. Bilvosita manbalar - jalb qilingan kapital,
asosan, xususiy va xorijiy kapital, shuningdek, davlat tashkilotlari mablag‘lari, soliq imtiyozlari va
boshqalar hisobidan jalb qilingan. Jahon tajribasida turistik korxonalarga quyidagi turdagi davlat
yordamlarini berilgan:
- pul muammosini hal qilishga yordam beradigan subsidiyalar, ayniqsa turizm loyihalarini
amalga oshirishning birinchi bosqichida;
–
qat’iy va tijoriy stavkalar o‘rtasidagi tafovutni qoplash uchun yumshoq (imtiyozli), kredit
berilayotgan loyihaning amalga oshirilishini monitoring qilish, uni amalga oshirishning butun
davri davomida amalga oshiriladi;
-
kreditlar va subsidiyalar bo‘yicha foizlar bo‘
yicha bonuslar va kafolatlar - turizmni
rivojlantirish uchun tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlarni davlat yoki maxsus organ
kafolatlaydi. Shu bilan birga, loyihaning kreditlar berish uchun belgilangan shartlarni bajarish
qobiliyatini baholash, shuningdek, kafolatlardan foydalanish xavfini baholash kutilmoqda;
-
ma’lum bir turistik l
oyihadan oldin va keyin taqdim etiladigan soliq imtiyozlari daromad
keltira boshlaydi.
Demak, turizm sanoati faoliyati va rivojlanishining ahamiyati va o‘ziga xoslig
ini hisobga
olgan holda, moliyaviy masalalarni hal qilishda tizimli yondashuvga asoslanishi va quyidagi
jihatlarni hisobga olishi kerak:
–
milliy turistik mahsulotni shakllantirish maqsadida barqaror rivojlanishga asoslangan
turizm resurslaridan oqilona va samarali foydalanish;
- turizm sohasida ijtimoiy-iqtisodiy va moliyaviy munosabatlarni tartibga solishga tizimli
yondashuvni joriy etish, chunki turizm iqtisodiyotning turli tarmoqlarini qamrab oladi, shuning
uchun turizmni rivojlantirish konsepsiyasida tartibga solish va ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmni
qabul qilish;
- zamonaviy infratuzilma mavjud bo'lmasdan turizm sanoatining ishlashi mumkin emas,
shuning uchun moliyalashtirishning asosiy yo'nalishi turizm infratuzilmasini rivojlantirish uchun
mablag'larni jalb qilishni nazarda tutadi;
–
ichki va ijtimoiy turizmni rivojlantirish.
Turizm sanoati
dan tushadigan daromadlarning ma’lum qismini ichki turizmni va birinchi
navbatda ijtimoiy turizmni qo‘llab
-quvvatlash, shuningdek, turizm resurslari va infratuzilmasini
tiklashga yo‘naltirilishi kerak.
Turizmda eksport salohiyatini rag'batlantirish uchun m
oliyaviy vositalardan tobora ko‘proq
foydalanilmoqda, chunki ichki turizm o‘sish va rivojlanish uchun katta cheklovlarga ega. Ko‘zga
ko‘rinmas eksport yo‘nalishi, shuningdek, to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri va bilvosita bandlikni ta’minlash bilan
birga turizm sektori iqtisodiyot va moliyaning muhim qismiga aylandi. Moliyaviy yordam xavflarni
kamaytirish va soliq imtiyozlarini olish imkonini beradi, lekin qo'shimcha investitsiyalar va katta
miqdordagi hujjatlarni to‘plashni talab qiladi. Shu bois turistik bozorning ko‘pg
ina ishtirokchilari
valyuta kurslarining o‘zgarishi, bir tomondan, davlat tomonidan beriladigan imtiyozlar va
subsidiyalar berish bo‘yicha qat’iy talablar, ikkinchi
tomondan, jahon bozoridagi yuqori raqobat
tufayli ko‘pincha davlat yordamisiz faoliyat yuritishni afzal ko‘radi.
Xulosa va takliflar.
Turizm sektori juda jadal rivojlanayotgan va jiddiy inqirozlardan, jumladan, Covid-19
pandemiyasidan keyin ham tez tiklan
ishga qodir bo‘lgan biznes turlaridan biridir. Turizmga
bo‘lgan qiziqish bir qator omillar bilan izohlanadi: raqobatga qaramay, yirik, o‘rta va kichik
firmalar turizm bozorida muvaffaqiyatli o‘zaro ta’sir qiladi, turizm biznesi kapitalning tez
aylanmasi bi
lan tavsiflanadi, turizm soni bo‘yicha eng yirik sanoatdir. Xalqaro turizm bir qator
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, aprel
www.e-itt.uz
177
salbiy oqibatlarga olib kelishiga qaramay: mahalliy aholi turmush tarzi va urf-odatlarining
buzilishi, inflatsiya, atrof-muhitning ifloslanishi, turizm sanoatining samarali faoliyat yuritishi
ushbu kamchiliklarni bartaraf etish imkonini beradi. Turizm sanoatini moliyaviy qo'llab-
quvvatlash muammosi ayniqsa dolzarbdir, chunki turizmning rivojlanishi iqtisodiyotning boshqa
tarmoqlarini ham rag‘batlantiradi va davlatning xalqaro miqyosdagi obro‘sini mustahkamlashga
yordam beradi.
Moliyaviy rag‘batlantirish turizm sanoatining quyidagi asosiy vazifalarini hal
qilishga yordam beradi:
–
yalpi ichki mahsulot hajmini maksimal darajada oshirish orqali mavjud moliyaviy
resurslardan foydalanishda maksimal samaradorlikka erishish;
–
noishlab chiqarish tarmoqlarini, xususan, turizm sohasini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlash
eh
tiyojlari uchun moliya bozori institutlari orqali olingan barcha vaqtincha bo‘sh mablag‘lar va
daromadlarni jalb etishga
har tomonlama ko‘maklashish.
Shunday qilib, turizm sohasini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlashning asosiy maqsadi turizmni
samarali va muvozanatli rivojlantirish uchun moliyaviy resurslarni taqsimlash va jalb qilish uchun
qulay shart-sharoitlarni yaratishdan ibo
ratdir. Turizm sanoatini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlash,
birinchi navbatda, uning faoliyat ko‘rsatish mexanizmi bilan bog‘liq bo‘lgan bir
qator
xususiyatlarga ega ekanligini hisobga olsak, bu muammolarni hal qilish kompleks va uzoq
muddatli yondashuvni talab qiladi.
Adabiyotlar / Литература/ Reference:
Chang, C. L., McAleer, M., & Ramos, V. (2020). A charter for sustainable tourism after COVID-
19. Sustainability, 12(9), 3671.
Dedkova, E., & Gudkov, A. (2020). Tourism export potential: problems of competitiveness and
financial support. In Integrated Science in Digital Age: ICIS 2019 (pp. 187-202). Springer
International Publishing.
Ga
sic, M., Oklobdžija, S., Perić, G., & Ilić, D. (2015). Financial instruments of the European union
for the development of tourism in rural areas of Serbia. Management and Education, 11(2).
Gudkov, A., & Dedkova, E. (2020). Development and financial support of tourism exports in the
digital economy. Journal of Digital Science, 2(1), 54-66.
Mahmudi, I., & Mufid, M. (2023). Islam, Tourism Development and Religious Behavior: Analysis
of the Implementation of Tourism Development Policy at the PB VI Selo Boyolali Intersection. Al-Hijr:
Journal of Adulearn World, 2(2).
Musa, M. S., Jelilov, G., Iorember, P. T., & Usman, O. (2021). Effects of tourism, financial
development, and renewable energy on environmental performance in EU-28: does institutional
quality matter? Environmental science and pollution research, 28(38), 53328-53339.
Shirvani Dastgerdi, A., De Luca, G., & Francini, C. (2020). Reforming housing policies for the
sustainability of historic cities in the post-COVID time: Insights from the atlas world
heritage. Sustainability, 13(1), 174
.
