Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
34
INNOVATSIYA VA KREATIVLIK BIRLIGINI TA
’
MINLASH
–
IQTISODIYOT RIVOJLANISHNING
OMILI SIFATIDA (NAZARIY QARASHLAR)
Aliqulova Marxabo Samarovn
а
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Samarqand filiali
ORCID: 0009-0005-2752-882X
Annotatsiya.
Kreativlik va innovatsiyalar bugungi kunda butun dunyoda ishdagi yutuqlar va
hayotiy muvaffaqiyat uchun asosiy ko‘nikmalar sifatida tez
-
tez tilga olinayotganining guvohi bo‘lib
kelmoqdamiz. Innovatsiyalar tashkilot faoliyati va bozorda yashab qolishi uchun hal qiluvchi kuchdir.
Mazkur maqola
innovatsiya va kreativlik birligini ta’minlash –
iqtisodiyot rivojlanishning omili
mavzusini nazariy jihatdan yoritishga bag‘ishlangan.
Kalit so‘zlar:
innovatsion rivojlanish, novatorlik g‘oyalari, kreativ
g‘oyalar, innovatsion qiymat
zanjiri, kreativ jarayonlar, innovatsion rivojlanish, intellektual mulk, endogen va ekzogen
innovatsiyalar.
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЕДИНСТВА ИННОВАЦИЙ И ТВОРЧЕСТВА КАК ФАКТОР
ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ (ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ПОДХОДЫ)
Аликулова Мархабо Самаровна
Самаркандский филиал Ташкентского государственного
экономического университета
Аннотация.
Сегодня мы наблюдаем быстрый рост креативности и инноваций как
ключевых навыков для достижения успеха на работе и в жизни. Инновации являются
решающей силой для эффективности деятельности и выживания организации на рынке.
Данная статья посвящена теоретическому освещению темы обеспечения единства
инноваций и творчества –
фактора экономического развития.
Ключевые слова:
инновационное развитие, инновационные идеи, креативные идеи,
инновационная цепочка создания стоимости, креативные процессы, инновационное
развитие, интеллектуальная собственность, эндогенные и экзогенные инновации.
ENSURING THE UNITY OF INNOVATION AND CREATIVITY AS A FACTOR
OF ECONOMIC DEVELOPMENT (THEORETICAL APPROACHES)
Alikulova Marhabo
Samarkand branch of Tashkent State University of Economics
Abstract.
Creativity and innovation are increasingly being mentioned as key skills for success in
work and life all over the world today. In
novation is a decisive force for the organization’s activities
and survival in the market. This article is devoted to the theoretical coverage of the topic of ensuring
the unity of innovation and creativity as a factor of economic development.
Keywords:
innovative development, innovative ideas, creative ideas, innovative value chain,
creative processes, innovative development, intellectual property, endogenous and exogenous
innovations.
UO‘K:
2964
XII SON - DEKABR, 2024
34-39
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
35
Kirish.
Mamlakatda qisqa muddatda innovatsiyaga y
o‘
naltirilgan iqtisodiyotni shakllantirishga
va innovatsiyalarni keng joriy etish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan keng k
o‘
lamli
ishlar amalga oshirildi. Respublikani innovatsion va ilmiy-texnik rivojlantirish sohasida yagona
davlat siyosatini amalga oshiruvchi organ tashkil etilganligi, uning huzurida Innovatsion
rivojlanish va novatorlik
g‘
oyalarini q
o‘
llab-quvvatlash jam
g‘
armasi shakllantirilganligi mazkur
y
o‘
nalishdagi muhim bosqichlardan biri b
o‘
ldi. Ilm-fan va texnika yutuqlarini keng q
o‘
llagan
holda iqtisodiyot tarmoqlariga, ijtimoiy va boshqa sohalarga zamonaviy innovatsion
texnologiyalarni tezkor joriy etish
O‘
zbekiston Respublikasi jadal rivojlanishining muhim sharti
hisoblanadi.
Adabiyotlar sharhi.
Texnologiyalardagi
o‘
zgarishlar, globallashuv va raqobatning kuchayishi vaziyat va
iqtisodiy bosimlarga, tez-tez
o‘
zgarishlarga dosh berish uchun kreativlik va innovatsiyalar
zarur b
o‘
lgan muhitni yaratadi. Shuning uchun tashkiliy tizimlarning dizaynerlari va ishlab
chiquvchilari tashkilotni bunday
o‘
zgarishlarga moslashtirish uchun deyarli doimiy ravishda
innovatsiyalar qilishlari kerak. Yangi va kreativ
g‘
oyalarni yaratish bugungi kunda har bir
tashkilotda innovatsiya va
o‘
sishning asosiy kalitidir. Xodimlarni kreativ fikrlash vositalari
bilan ta
’
minlash tashkilotlarda innovatsiyalarni oshishini isbotlagan. Tadqiqotlar shuni
k
o‘
rsatadiki, kreativlik uchun mahorat asoslari va vositalarini yaratgan tashkilotlar daromad,
yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish, innovatsiyalar va
o‘
sish b
o‘
yicha raqobatda ustun turadi.
Shuningdek, kreativ fikrlash orqali innovatsiyalarni yanada k
o‘
proq yaratilish imkoniyatlarini,
korxonalarda innovatsion jarayonlar, innovatsiyalardan foydalanish samaradorligi,
innovatsion qiymat zanjiri, innovatsion mahsulotning xayotiylik davri va boshqalar haqida
k
o‘
nikmalarni shakllantirishingiz mumkin.
Tashkilotlar k
o‘
pgina kreativ jarayonlar uchun guruhlarni joylashtirsa-da, guruh
kreativlik sohasida kam tadqiqot olib borgan. K
o‘
pgina kreativ tadqiqotlar kreativlikka ta
’
sir
qiluvchi individual omillarga qaratilgan. Jamoalarda kreativlikka intilish natijasida yuzaga
keladigan k
o‘
plab muammolar
o‘
rganilmaganligicha qolmoqda. Binobarin, tashkiliy
tadqiqotlarda jamoalardagi kreativlikka markaziy
o‘
rin berilishi muhimdir. Kreativlik
k
o‘
pincha hayotning mazmunidir, oddiy narsalarni qiziqarli qiladigan, kundalik hayotimizga
yangi yondashuvlarga aylantiradigan q
o‘
shimcha narsadir (Ruzibayeva, 2023). Jamiyat va
davlat hayotining barcha sohalari shiddat bilan rivojlanayotgani islohotlarni
mamlakatimizning jahon sivilizatsiyasi etakchilari qatoriga kirish y
o‘
lida tez va sifatli
ilgarilashini ta
’
minlaydigan zamonaviy innovatsion
g‘
oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarga
asoslangan holda amalga oshirishni taqozo etadi. Sanoatni innovatsion rivojlanishida mavjud
iqtisodiy qonunlarni bilish va ularning amal qilishiga ongli munosabatda b
o‘
lishda, mamlakatni
demokratlashtirish va iqtisodiyotni bozor tamoyillari asosida isloh qilish jarayonlarining
mohiyatini tushunishda talabalarni zarur b
o‘
lgan bilimlar bilan qurollantiradi. Mehnatni
bilimlar bilan almashtirish talabalarga mehnat faoliyatini ijodkorlik, innovatsiyalar,
g‘
oyalarni
ishlab chiqish b
o‘
yicha ajralib turadigan yangi faollik turiga almashtirish orqali ma
’
naviy
y
o‘
naltirilgan faoliyat
–
intellektual faollikni oshirishga xizmat qiladi.
Innovatsiya - mavjud tizimlar rivojlanishini boshqarish jarayoni b
o‘
lib, unda
innovatsiyaviy mahsulot amaliy q
o‘
llanilish bosqichigacha olib kelinadi va bozor
muvaffaqiyatini ta
’
minlaydi. Mamlakatlar raqobatdoshligini baholashning k
o‘
rsatishicha,
sanoat korxonalarini innovatsion rivojlanishining asosiy strategiyasidir. Bozor iqtisodiyotini
rivojlantirishning hozirgi bosqichida, innovatsiyalarni joriy etish, milliy korxonalar
raqobatdoshligini oshirish, ularning iqtisodiy mustaqilligini va bozordagi mavqeini
mustahkamlashning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Mamlakatimiz rivojlanishining hozirgi
bosqichida innovatsion faoliyatni rivojlantirish insoniyat taraqqiyoti va iqtisodiy
o‘
sishning
muhim omiliga aylanmoqda. Innovatsion faoliyatni doimiy rivojlanib borishi insoniyat va
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
36
ijtimoiy hayot
o‘
zgarishiga jiddiy ta
’
sir k
o‘
rsatmoqda. Mamlakatimizda innovatsion faoliyatni
rivojlantirish, intellektual mulk huquqini yaratish, ularni muhofaza qilish, huquqiy egalarining
manfaatlarini himoya qilish, innovatsiya sohasiga oid xalqaro integratsiyalashuvini
jadallashtirish, xalqaro shartnomalarga kirish orqali milliy mualliflarining huquqlarini butun
dunyoda muhofaza qilish kabi muhim masalalar davlat ustuvor y
o‘
nalishi sifatida belgilab
olindi. ahamiyati benihoya kattadir. Iqtisodiyotni rivojlantirishda intellektual mulk, ixtirolar,
yangi kashfiyotlar hamda ularni patentlash, litsenziyalash va sertifikatsiyalashning
o‘
rni
salmoqlidir. Chunki, dunyoning qaysi burchagida b
o‘
lmasin bunyod etilgan ixtiro bu mulk
hisoblanib, undan barcha xalqlar foydalanishi mumkin. Bu masala
o‘
z navbatida patent olish va
uni sotish orqali tartibga solinadi. Manbalarga k
o‘
ra innovatsiyalar ikki turga b
o‘
linadi:
Endogen va ekzogen innovatsiyalar.
Ekzogen innovatsiyalarni ilmiy va notijorat institutlar tomonidan olib borilgan ilmiy
izlanishlar natijasini misol sifatida keltirish orqali yoritadigan b
o‘
lsak, innovatsiyalarning bu
turi ba
’
zan yangi mahsulot va yangi jarayonga sababchi b
o‘
lishi mumkinligi aniqlangan.
Solounni iqtisodiy
o‘
sish modelida barcha texnologik rivojlanishlar ekzogen innovatsiya
sifatida qaralgan b
o‘
lsada, pirovardida sanoatda va butun bir mamlakat uchun ishlab chiqarish
imkoniyatlarini keskin
o‘
zgartirdi (Isakov, 2023).
Endogen innovatsiyalar esa
o‘
z ichiga innovatsiyalarga investitsiya kiritishga moyillikni
bozor tomonidan ra
g‘
batlantirishni qamrab oladi. Bozor ra
g‘
bati deganda monopoliyadan
patentlash qonunlari orqali himoyalanish va texnologik musobaqada
g‘
olib chiqishni nazarda
tutadi.
Innovatsion faoliyat nazariyasi va innovatsion strategiyani uslubiy jihatlarini
o‘
rganish
davri
o‘
tgan asr boshlariga t
o‘g‘
ri keldi va k
o‘
pgina yirik olimlar innovatsion faoliyatga tegishli
nazariy bazasini ishlab chiqish innovatsion faoliyat sohasida mavjud muammolarni
echishuslublarini asoslash innovatsion jarayonlar samaradorligini baholash uslubiyotiva
ularga ta
’
sir k
o‘
rsatish vositalarini ishlab chiqish Innovatsion iqtisodiyot 56 tomonidan amalga
oshirildi. Hozirgi kunda ilmiy-texnik taraqqiyot va bozor ehtiyojlari, mahsulot nomenklaturasi
va sifatiga yangi talablarni shakllantirgan holda talab va taklif kon
’
yukturasidagi
o‘
zgarishlarga
olib kelmoqda. Innovatsion faoliyatni asosiy qoida va kategoriyalarini
o‘
rganish uchun
«innovatsiya» tushunchasining iqtisod
iy mazmuni va mohiyatini t
o‘
liq
o‘
rganishimiz lozim.
Iqtisodiy adabiyotlarda “innovats
iya (ingl. inovation) potensial ilmiy-texnik taraqqyotni (ITT)
yangi mahsulot va texnologiyalar k
o‘rinishida real taraqqiyotga aylanishi” deb ta’
riflanadi.
Bozor iqtisodiyotida innovatsiyalarni tizimli taqdim etish uslubiyoti xalqaro standartlarga
asoslangan va unga muvofiq innovatsiya deganda bozorga kirib kelgan yangi yoki
takomillashtirilgan mahsulot, amaliyotda q
o‘
llanilayotgan yangi yoki takomillashtirilgan
texnologik jarayon yoki ijtimoiy xizmatlarga b
o‘
lgan yangicha yondashuv k
o‘
rinishidagi
innovatsiyaviy faoliyat natijalari tushuniladi. Ushbu muammo b
o‘
yicha k
o‘
p sonli tadqiqotlar
amalga oshirilgan b
o‘
lishiga qaramasdan, bugungi kunda innovatsion faoliyat sohasida yagona,
umumiy tarzda qabul qilingan terminologiya mavjud emas. Shuning uchun ham shu sohadagi
ilmiy adabiyotlarni qisqacha tahlilini keltirish va innovatsion faoliyat sohasidagi asosiy
tushunchalarni aniqlashtirish maqsadga muvofiq b
o‘
ladi.
Innovatsiyaviy nazariyani asosiy rivojlanish bosqichi Zombart, Mitcherlix, Shumpeter
ishlariga t
o‘g‘
ri kelgan. Innovatsiyalar nazariyasini shakllanishi va rivojlanishiga avstriyalik
olim Shumpeter (1982) katta hissa q
o‘
shgan. 1930-yillarda Shumpeter tomonidan innovatsiya
tushunchasi kiritildi va u mahsulot ishlab chiqarish, sotish, etkazish jarayonlarida yangi yoki
takomillashtirilgan texnik, texnologik, tashkiliy xarakterdagi qarorlarni q
o‘
llash oqibatida
mumkin b
o‘
lgan
o‘
zgarishlarni
o‘
z ichga oladi deb ta
’
kidlaydi. Shumpeter tomonidan
innovatsiyaga berilgan ushbu ta
’
rifda ishlab chiqarish omillarining yangi kombinatsiyalari
t
o‘g‘
risidagi konsepsiyasi, innovatsiyalar nazariyasiga b
o‘
lgan ikkita eng tarqalgan
yondashuvdan birining asosini tashkil etadi. Birinchi yondashuvda yangi omillardan
foydalanish t
o‘g‘
risidagi tushunchaga, ikkinchi yondashuvda esa yangi yaratilgan mahsulot va
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
37
yangi yaratilgan texnologiyaga asoslangandir. Shumpeter (1982)
“Iqtisodiy rivojlanish
nazariyasi” (Theory of Economic Development) nomli mashhu
r asarida innovatsion jarayon
natijasidagi
o‘
zgarishlarni besh y
o‘
nalishga ajratib k
o‘
rsatib bergan. Bu y
o‘
nalishlar
quyidagilardan iboratdir:
-yangi texnik va texnologik
o‘
zgarishlar yoki ishlab chiqarish jarayonini yangi bozor
talablari asosida tashkil etish;
-yangi
o‘
ziga xos xususiyatlarga ega b
o‘
lgan mahsulot turlarini deversifikatsiyalash;
-ishlab chiqarish jarayonlarida yangi xom-ashyolardan foydalanish;
-ishlab chiqarishni tashkil etishda innovatsion boshqaruv usullaridan foydalanish;
-yangi iste
’
mol bozorlarini shakllantirish.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Innovatsiyalar iqtisodiy samaradorligini ta
’
minlash zaruriyatini hisobga olgan holda, bir
qator Rossiyalik iqtisodchilar Ionov, Kulagin va
Loginov innovatsiyani «xarajatlar tejalishini
yoki bunday tejash uchun sharoit yaratilishini ta
’
minlovchi yangi mahsulot yoki xizmat, ishlab
chiqarish uslubi, tashkiliy, moliyaviy, ilmiy-
tadqiqot va boshqa sohalardagi yangilik» sifatida
k
o‘rishganlar. Fikrimizcha, “innovatsiya” yangicha g‘
oya, ishlab chiqarishga tadbiq etilgan
yangicha yondashuv, yangi texnologiya va ishlab chiqarilgan yangi mahsulot, boshqaruvdagi
yangicha usul, umuman, barcha jabhalardagi yangi islohotlardir. Bunda innovatsiya nafaqat
s
o‘
nggi yangilik, balki hayotga tadbiq etilgan, jamiyat a
’
zolariga iqtisodiy va ijtimoiy naf
keltiruvchi vosita b
o‘
lishi lozim. Innovatsion faoliyatning maqsadi, vazifalari va uslublarining
tadqiqotini davom ettirish uchun, innovatsiyaviy boshqaruv ob
’
ektini ifodalash va uning asosiy
tavsiflari va xususiyatlarini aniqlash kerak. Buning asosiy zaruriyati shundaki, innovatsion
faoliyat korxonaning raqobat asosida rivojlanishi strategiyasining asosiy elementlaridan biri
b
o‘
lib, boshqaruv infratuzilmasini yaxshilash va faoliyat maqsadlariga yanada samaraliroq
erishish imkonini beruvchi turli xil yangiliklardir.
Innovatsiyalar nazariyasi holatini va korxonalarda innovatsion jarayonlarni boshqarishni
tashkil etish sharoitlarining tahlili k
o‘
rsatishicha, innovatsion faoliyatning samaradorligi u
qanchalik t
o‘g‘
ri tashkil etilganligiga bo
g‘
liq b
o‘
ladi. Muayyan korxonada innovatsion faoliyat
jarayonlarni tashkil etishning
o‘
zi jiddiy muammolardan biriga aylanadi. Hozirgi kunda
innovatsion jarayonni tashkil etishning k
o‘
plab modellari ishlab chiqilgan b
o‘
lib, ularning har
biri korxona rivojlanishi darajasidan kelib chiqqan holda t
o‘
liq yoki qisman foydalanilishi
mumkin. Innovatsion faoliyatning nazariy uslubiy asoslari iqtisodchi olimlar tomonidan
atroflicha
o‘
rganilgan b
o‘
lib ular tomonidan tarli xil fikrlar bildirilgan. Innovatsiya nazariyasini
ishlab chiqishda yana bir texnologik bosqichlarning evolyusiyasi bilan bo
g‘
liq muammolarni
birinchi marta rus olimi Kondratiev
o‘zining “Uzun to‘lqinlar nazariyasi” asarida o‘
z izlanishlari
natijasida olingan fikrlarini bildirgan. Uning nazariyasiga k
o‘
ra davrlarning dastlabki 4 sikli
sanoatning rivojlanish davriga, 5-t
o‘
lqin sanoatdan keying postindustrial davrga, 6-t
o‘
lqin
elektronika, biotexnologiyalar, nanotexnologiyalar va ginetikaning rivojlanish davrlariga t
o‘g‘
ri
keladi. Ame
rikalik iqtisodchi olim Brayt “Innovatsiya jarayoni ilm va
texnika, tadbirkorlik va
boshqaruvni
o‘
zida birlashtiruvchi innovatsiyalarning tijoratlashuviga qaratilgan iqtisodiy
faoliyatdir”4 degan g‘oyalarni ilgari surgan. Uning fikricha, “innovatsiya jara
yoni
g‘
oya paydo
b
o‘
lishidan boshlab, tijorat asosida hayotga tadbiq etish jarayonigacha b
o‘
lgan barcha
bosqichni
o‘z ichiga oladi” deb ta’
kidlaydi. Yana bir rus olimi Makarenko (2000) ishlarida
innovatsiyalar mohiyatini t
o‘
liq va atroflicha yoritib berilgan. U bergan tarifga k
o‘
ra:
Innovatsiyani mazmun va mohiyati:
-texnika va texnologiya avlodi almashinuvini ta
’
minlash maqsadida iqtisodiyotga mabla
g‘
y
o‘
naltirish;
-fan-texnika taraqqiyotining mas
’
uli b
o‘
lgan yangi texnika, texnologiyadan samarali
foydalanish;
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
38
-yangi
g‘
oyalarni ishlab chiqish, sintezlash, yangi nazariya va modellarni yaratish va ularni
hayotga tatbiq etishdan iboratdir.
Korxonalarning
innovatsion
rivojlanishning
ichki
va
tashqi
bozorlarda
raqobatbardoshlikni ta
’
minlashning zaruriy sharti ekanligi barchamizga ma
’
lum. Bu borada
Drukerning (2007) quyidagi fikriga alohida t
o‘
xtalib
o‘tish lozim. Uning fikricha “biznesning
asosiy maqsadi mijozlarni jalb qilish b
o‘
lganligi sababli korxonani ikkita asosiy funksiyasi
mavjud marketing va innovatsiy
a”dan iborat deb hisoblaydi. Albatta dunyo iqtisodchi
olimlarining innovatsiyaga bergan tariflari va yondashuvlari tulicha b
o‘
lib, ularning
izlanishlarida
o‘
ziga xoslikni k
o‘
rishimiz mumkin b
o‘
ladi. Innovatsion faoliyat va innovatsion
texnologiyalarni rivojlantirishda jahon olimlari bilan bir qatorda yurtimiz iqtisodchi olimlari
o‘
zlarini bir qator tadqiqotlarini olib borishgan. Saidovning fikricha, innovatsion faoliyat
iqtisodiyotni rivojlantirishga q
o‘
yilmalarning samaraliligi bilan tavsiflanadi, ishlab chiqarishda
mavjud b
o‘
lgan oldingi avlod texnikasi va texnologiyasini ancha samarali, ekologik sof va
resurslarni tejashga imkon beruvchi ishlab chiqarish vositalari bilan almashtirish jarayonini
ifodalaydi. Bu jarayon
g‘
oyaning paydo b
o‘
lishi, uning maqsadini aniqlash va amalga
oshirishdan tortib ishlab chiqarishni tashkil etish, mahsulot ishlab chiqarish, uni sotish va
iqtisodiy samara olishgacha b
o‘
lgan faoliyatni
o‘
z ichiga oladi deb ta
’
kidlaydi.
Innovatsion jarayonlarni boshqarishda ilmiy-texnika
g‘
oyalarini shakllanishidan tortib
uni tijorat asosida amalga oshirilishigacha b
o‘
lgan barcha bosqichlar (boshqaruv sikllari)
yi
g‘
indisini
o‘
z ichiga qamrab oladi. Natijada har bir yangilik
g‘
oyasini yaratilishidan tortib uni
amalga oshirilishigacha b
o‘
lgan vaqt davri innovatsion sikl deb ataladi. Innovatsion jarayonlar
amalga oshishining samardorligi k
o‘
pgina omillarga bo
g‘
liq b
o‘
ladi. Ya
’
ni, boshqaruv sifatini
ta
’
minlanishi, boshqaruv tizimidagi har bir alohida b
o‘g‘
in ishining
o‘
zaro bir biriga muvofiqligi,
axborot-uslubiy ta
’
minotlar bilan ta
’
minlanganligi shular jumlasidandir. Innovatsion faoliyatni
boshqarish tizimi yuqorida qayd etilgan barcha elementlar shakllantirilganda va ularni
o‘
zaro
muvofiqlashtirilganda, ma
’
lum bir ilmiy-texnik natijalarga ega b
o‘
lishi va ularni
o‘
zlashtirish
muddatlarini qisqarishini ta
’
minlanishiga olib keladi. Innovatsion faoliyatni tashkil etish,
boshqaruv jarayonining barcha elementlarini yagona tizimga birlashtiradi va u innovatsiyani
yaratish hamda amalga oshirishda innovatsiyaviy jarayonning
o‘
zida shakllantiradi.
Xulosa va takliflar.
Xulosa
o‘
rnida shuni alohida ta
’
kidlash joizki, innovatsion faoliyat ilmiy, ilmiy-texnik
natija va intellektual salohiyatni, yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot (xizmat) olish
maqsadida q
o‘
llashga y
o‘
naltirilgan b
o‘
ladi. Bozor sharoitlarida innovatsion faoliyatning asosiy
komponentlari b
o‘
lib, innovatsion faoliyat sohasini tashkil etuvchi
g‘
oya, yangiliklar,
o‘
zlashtirilgan investitsiyalar xizmat qiladi. Iqtisodiyot real sektoridagi k
o‘
pchilik korxonalarda
innovatsion faoliyatini boshqarish, bevosita innovatsiyaviy jarayon orqali kelajakdagi
natijalarga erishishga qaratilgan b
o‘
ladi. Innovatsion jarayon - juda ham keng tushuncha b
o‘
lib,
uni turli nuqtai nazardan turlicha talqin qilish maqsadga muvofiq b
o‘
ladi. Birinchidan, bu ilmiy-
tadqiqot, innovatsion ishlab chiqarish va marketing faoliyatini belgilangan talablar asosida
amalga oshirilishidir. Ikkinchidan, uning yangilik darajasini hayotiy siklining vaqtinchalik
bosqichlari sifatida k
o‘
rish mumkin. Uchinchidan, mahsulot yoki xizmatlarni yangi turlarini
ishlab chiqish va tarqatishni moliyalashtirish va investitsiyalash jarayonlaridan iborat b
o‘
ladi.
Bunday holatda u innovatsion loyiha sifatida
o‘
zini namoyon qiladi. Innovatsion faoliyatni
asosini biz ilmiy bilimni innovatsiyaga aylanish jarayonini tushunamiz, ya
’
ni hodisalarning
shunday ketma-ketligiki unda innovatsion faoliyat
g‘
oyadan tortib oxirgi pirovard mahsulotga
aylanish jarayonlarini ham
o‘
z ichiga oladi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, dekabr
www.e-itt.uz
39
Adabiyotlar/Литература/Reference:
Drucker P.F. (2007) Management: tasks, responsibiliries, practices. Transaction Publishes,
New Branswick, N.J.: London.
Isakov M. (2023) Innovatsion iqtisodiyot. O‘quv uslubiy majmua. Namangan.
Ruzibayeva N.X. (2023) Kreat
ivlik va innovatsiya: o‘quv qo‘llanma / Samarqand iqtisodiyot
va servis instituti
–
Samarqand.: “STEP
-
SEL” MCHJ. Nashriyot
-
matbaa bo‘limi, 356
bet.
Макаренко В.А. (2000) Современный словарь В 2т.
Шумпетер Й. (1982) Теория экономического развития.
M 388
стр
.
