Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
133
SUKUK EMISSIYASINI TASHKIL ETISH ORQALI KAPITAL
JALB QILISHNING AMALDAGI HOLATI
Sadullayeva Mohinur Gʻayratjon qizi
Oʻzbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi
Toshkent kimyo-texnologiya instituti Shahrisabz filiali
ORCID: 0009-0006-1820-0870
Annotatsiya.
Maqolada xalqaro moliya bozoridan kapital jalb qilishda sukuklarni emissiya
qilishning maqsadi, nazariy asoslari va ahamiyati yoritilgan. Sukuklarning anʼanaviy
obligatsiyalardan farqli xususiyatlari, sukuk emissiya qiluvchi mamlakatlar sonining oʻzgarish
dinamikasi va ularning mamlakatlar boʻyicha taqsimlanishi, sukuk sertifikatlarni muomalaga
chiqarish bosqichlari hamda global qisqa muddatli sukuklar emissiyasi umumiy hajmi tahlil qilingan.
Oʻzbekistonda sukuklarni joriy etish boʻyicha taklif va tavsiyalar keltirilgan.
Kalit soʻzlar:
sukuk, qimmatli qogʻozlar, emissiya, fond bozori, islom moliyalashtirish.
ТЕКУЩЕЕ СОСТОЯНИЕ ПРИВЛЕЧЕНИЯ КАПИТАЛА ЧЕРЕЗ
ОРГАНИЗАЦИЮ ЭМИССИИ СУКУК
Садуллаева Моҳинур Гайратжон қизи
Банковско-финансовая академия Республики Узбекистан
Шахрисабзский филиал Ташкентского химико-технологического института
Аннотация.
В статье освещаются цель, теоретические основы и значение эмиссии
сукук в привлечении капитала с международного финансового рынка. Были
проанализированы отличительные особенности сукук от традиционных облигаций,
динамика изменения количества стран-эмитентов сукук и их распределение по странам,
этапы выпуска сертификатов сукук и общий объем глобальной краткосрочной эмиссии сукук.
Приведены предложения и рекомендации по внедрению сукук в Узбекистане.
Ключевые слова:
сукук, ценные бумаги, эмиссия, фондовый рынок, исламское
финансирование.
THE CURRENT STATE OF CAPITAL ATTRACTION THROUGH
THE ORGANIZATION OF SUKUK EMISSION
Sadullaeva Mokhinur Gayratjon kizi
The Banking and Finance Academy of the Republic of Uzbekistan
Shahrisabz branch of Tashkent Institute of chemistry and technology
Abstract.
The article covers the purpose, theoretical foundations and significance of sukuk
emission in attracting capital from the international financial market. The different characteristics of
sukuk from traditional bonds, the dynamics of change in the number of sukuk issuing countries and
their distribution by country, the stages of circulation of sukuk certificates and the total volume of
global short-term sukuk emissions have been analyzed. Proposals and recommendations for the
introduction of sukuk are presented in Uzbekistan.
Keywords:
sukuk, securities, emissions, stock market
,
islamic financing.
UOʻK: 336.763
II SON - FEVRAL, 2025
133-140
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
134
Kirish.
Bugungi kunda kapital bozorida islom qimmatli qogʻozlarining ahamiyati tobora ortib
bormoqda. Bu esa xalqaro moliya bozorida islom qimmatli qogʻozlar muomalasini tashkil etish
va bu orqali moliyaviy kapital jalb qilishning turli shakllarini oʻrganish va uni amaliyotga joriy
etish dolzarb ekanligini ifodalaydi.
Oʻzbekistonda keyingi yillarda sukuklarga qiziqish ortib borayotgani sezilsada, bu
turdagi islomiy qimmatli qogʻozlar amaliyotga yetarli darajada keng joriy etilmagan.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 29-dekabrdagi Oliy
Majlisga Murojaatnomasida mamlakatimizda islom moliyaviy xizmatlarini joriy etish boʻyicha
huquqiy bazani yaratishga ehtiyoj mavjudligini taʼkidlab oʻtgan. Prezidentimizning 2021-yil 14-
apreldagi “Kapital bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-6207-sonli
Farmonida islom moliyalashtirish tamoyillari asosida “sukuk” obligatsiyalarini joriy etish
boʻyicha alohida vazifalar belgilangan. Bu esa ushbu qimmatli qogʻozlarni amaliyotga keng
joriy etish naqadar muhim va ahamiyatli ekanligini koʻrsatadi.
Adabiyotlar sharhi.
Bir qator iqtisodchi olimlar sukuk obligatsiyalarini muomalaga chiqarish va bu orqali
moliyaviy resurslar jalb qilishning ahamiyatli jihatlari va afzalliklari boʻyicha qator tadqiqot
ishlarini amalga oshirishgan.
Sukuk instrumentini mamlakat ichki talabini hisobga olib joriy qilgan mamlakatlar
iqtisodiyot uchun qoʻshimcha investitsiyalar jalb qilishga erishib kelmoqda. Bunda asosiy hajm
musulmonlar koʻp istiqomat qiluvchi mamlakatlar hissasiga toʻgʻri kelsa ham, emitent
mamlakatlar qatorida musulmonlar kam istiqomat qiluvchi mamlakatlar mavjudligi mazkur
instrumentdan har qanday iqtisodiyotda samarali foydalanish mumkinligini anglatadi
(Abrorov, 2023).
“Obligatsiyalar bozorining rivojlanishini eʼtibordan chetda qoldirmaslik kerak, chunki u
bank sektorini rivojlantirish va fond bozorlarini rivojlantirish kabi iqtisodiy oʻsishni
ragʻbatlantirishda muhim rol oʻynaydi” (Pradhan va boshq., 2015).
Shamansurova va Norboyevalar (2024) baʼzi davrlarda davlatlar oʻzining likvidlilik
muommosini hal qilish uchun qisqa muddatli sukuklar emissiyasini amalga oshirgan. Uzoq
muddatli yirik loyihalarni moliyalashtirishda aksincha uzoq muddatli sukuklardan
foydalanishgan.
Tadqiqot metodologiyasi
.
Ushbu maqolada xalqaro moliya bozoridan kapital jalb qilishning shakli sifatida sukuk
(islomiy obligatsiya)larni muomalaga chiqarish amaliyotini tashkil etishni oʻrganishda
qiyoslash, analiz, dinamik tahlil kabi metodlardan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Oʻzbekistonda islom moliyalashtirish (IS)ga qiziqish oʻsganiga qaramay, 2016-yil oxirida
hukumatdagi oʻzgarishlar natijasida yaratilgan qulay siyosiy muhitda sanoat hududlarida biroz
islom moliyalashtirish oʻsishiga taʼsir etdi. Oʻzbekistonning islom moliyalashtirish tizimiga
(IF)ga birinchi qoʻshilishi 2003-yilga toʻgʻri keladi. Oʻzbekiston Islom taraqqiyot bankiga (ISDB)
qoʻshilgan oxirgi Markaziy Osiyo mamlakati sifatida 2003-yilda aʼzolik badali 13,4 million islom
dinar mablagʻ bilan aʼzo boʻlgan, bu esa ISDB umumiy kapitalining 0,03 foizini tashkil etadi.
ISDBga aʼzo boʻlganidan beri Oʻzbekiston qariyb 2,4 milliard AQSh dollari miqdorida mablagʻ
olgan. Bu mablagʻlarning katta qismi taʼlim, sogʻliqni saqlash, qishloq xoʻjaligi, elektr
tarmoqlarini rivojlantirish va qurilish loyihalariga yoʻnaltirilgan. Mamlakat boʻyicha bugungi
kunga qadar 103 ta loyiha amalga oshirilmoqda, ulardan 49 tasi yakunlandi va 54 tasi hali ham
davom etmoqda. Ushbu yillar davomida ISDBning Oʻzbekistondagi operatsiyalari uchta asosan
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
135
ijara, istisna va murobaha shartnoma asosida anʼanaviy bank liniyalari orqali amalga oshirildi
(Asadov, 2024).
Islom moliya tizimini keng tarqalishiga va qoʻllanishiga toʻxtalib oʻtadigan
boʻlsak, islom moliyasi tizimini avvaliga musulmon koʻp istiqomat qiluvchi mamlakatlar joriy
etgan boʻlsa, keyinchalik esa u muqobil moliyalashtirish tizimi sifatida jahonning qolgan
davlatlarida tarqala boshlagan. Bugungi kunda iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda ham bu
tizimdan samarali foydalanib kelinmoqda. Bu esa uning salmogʻi ortib borayotgani koʻrsatadi.
Sukukning maqsadi-qaytarishlilik va toʻlovlilik asosida investorlar mablagʻini loyihani
moliyalashtirish uchun jalb etishdir. Sukukni chiqarish shunday tartibga solinishi lozimki, bir
tarafdan, investorlarni himoya qilish va ularga qoʻyilmalarning maqbul daromadliligini
taʼminlash va ikkinchi tomondan – shariat talablarini qondirish imkoniyati boʻlishidadir.
Soʻnggi yillarda Islom moliya bozori hajmi keskin oʻsib bormoqda. U 2023-yildagi 7,16
milliard dollardan 2024-yilda 7,99 milliard dollargacha oʻsishi prognoz qilgan edi va unda
oʻrtacha yillik oʻsish surʼati (CAGR) 11,6% ni tashkil qiladi.
Tarixiy davrda kuzatilgan oʻsishni bir necha omillar bilan izohlash mumkin, masalan,
shariat meʼyorlariga mos mahsulotlar va amaliyotlarga talabning oshishi, neft boyliklari tufayli
yangi qiziqishning kuchayishi, moliyalashtirishda xatarlarni taqsimlashga eʼtibor, halol
sektorlarga katta sarmoyalar va islom bank xizmatlarini kengaytirish. Yaqin bir necha yil ichida
islomiy moliyalashtirish bozorining jadal oʻsishi kutilmoqda. 2028 yilda u oʻrtacha yillik oʻsish
surʼati 11,7% bilan 12,45 milliard dollarga koʻtarilishi oʻrganilgan. Prognoz davrida
kutilayotgan oʻsish islom moliya sanoatining kengayishi, musulmonlar sonining koʻpayishi,
axloqiy va ijtimoiy masʼuliyatli investitsiyalarga eʼtibor qaratish, davlat tomonidan qoʻllab-
quvvatlash va tartibga solish va islom moliyasining globallashuvi kabi bir qancha omillarga
bogʻliq boʻlishi mumkin. Ushbu davrda kutilayotgan asosiy tendentsiyalar qatoriga barcha
mahsulot va xizmatlarni olishning elektron usullariga oʻtish, moliyaviy mahsulotlarda
innovatsiyalar, yangi Islomiy birja savdo fondlarini (ETF) ishga tushirish va moliyaviy
texnologiyalarni birlashtirish kiradi.
Soʻnggi yillarda islomiy moliya bozori jadal rivojlanmoqda. U 2024-yildagi 7,99 milliard
dollardan 2025-yilda 8,94 milliard dollargacha oʻsib, yillik murakkab oʻsish surʼati (CAGR) 11,9
foizni tashkil etadi. Ushbu tarixiy davrdagi oʻsishni shariatga mos mahsulotlar va amaliyotlarga
boʻlgan talab, yangi qiziqishlarni uygʻotgan ulkan neft boyliklari, moliyalashtirishda
tavakkalchilikni taqsimlash muhimligi, halol sektorlarga katta sarmoya kiritilishi va islom
banki xizmatlarining kengayishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin (Report, 2025).
Islom moliyasi aktivlarining mamlakatlar kesimidagi taqsimlanishini tahlil qiladigan
boʻlsak, unda yetakchi mamlakatlar sifatida Malayziya, Saudia Arabistoni, Eron yuqori
oʻrinlarni egallaydi.
1-rasm. Islom moliyasi aktivlariga ega top mamlakatlar, mlrd.AQSH dollar
(2022-yil)
Manba:
Islamic finance development report (2023) ma’lumotlari asosida muallif ishlanmasi.
1522
1017
666
277
208
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
ERON
SAUDIYA ARABISTONI
MALAYZIYA
BIRLASHGAN ARAB AMIRLIKLARI
QATAR
Islom moliyasi aktivlariga ega top mamlakatlar, mlrd.AQSH dollar, AQSH
dollar (2022)
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
136
Yuqoridagi rasmdan shuni koʻrsak boʻladiki, islom moliyasining deyarlik 1/3 qismi
kapitali Eron davlatiga tegishli boʻlib (1.522 milliard AQSh.dollari), Saudia Arabiston, Malayziya
ikkinchi va uchunchi oʻrinda (1.017 va 666 milliard AQSh. dollari). 2022-yida islom
moliyasining asosiy koʻrsatkichlarini tahlil qilsak. Eron oʻtgan yilgi koʻrsatkichlarga qarasak
ham birinchi oʻrinni egallab turganini koʻrsak boʻladi. 1 milliard 39 million AQSh. dollari bilan
2021-yilda peshqadamlikni olgan Eronning bu yil ham deyarlik yarim baravarga aktivlarini
oshirish orqali eng yirik aktivi bor mamlakat boʻlib qolmoqda. Saudiya Arabistonida ham xuddi
shu holat kuzatilgan, 606 million aktivlar bilan yilni tugatgan Saudiya Arabistoni 2022-yilga
kelib salkam 2 baravarga oʻz aktivlarini koʻpaytira olgan. Uchinchi oʻrindagi Malayziya davlati
esa eng tez aktivlarni koʻpaytirgan deb hisoblasak boʻladi. 2021-yilga nisbatan roppa rosa uch
barobarga aktivlarni koʻpaytira olgan mamlakatdir.
“Thomson Reuters” agentligi tomonidan chop etilgan “Islamic finance development
report 2022” maʼlumotlariga koʻra, jahonda 136 ta mamlakat islom moliyasini toʻliq yoki ayrim
elementlarini joriy etgan
boʻlib, ularning tarkibida koʻp miqdorda musulmon aholi yashovchi
mamlakatlardan tashqari Buyuk Britaniya (aholisining 4,4 %ini musulmonlar tashkil etadi),
AQSH (0,9 %), Singapur (15,6 %), Shveytsariya (5,2 %), Kanada (3,2 %), Avstraliya (3,2%),
Fransiya (4 %), Germaniya (3,5 %) va Rossiya (15 %) singari mamlakatlarda ham islom
moliyasi instrumentlaridan foydalanib kelinmoqda. Ushbu tadqiq qilingan davrda jami
emissiyaning 54,5% yoki 877,4 mlrd.AQSH dollari Malayziya davlati hissasiga toʻgʻri keladi.
Malayziya 8,5 ming marotabadan ortiq emissiyani amalga oshirgan hisoblanib, bu oʻz
navbatida, 1155 marotaba sukuk emissiya qilgan Bahrayndan 8 barobar koʻpdir. Malayziya
emissiyalarini asosan milliy valyutada amalga oshirgan. Chiqariluvlar qiymati boʻyicha
ikkinchi yirik koʻrsatkich Saudiya Arabistonida boʻlib, u 216,8 mlrd. AQSh dollari yoki 13,5%ni
tashkil etadi. Keyingi oʻrinlarda esa Indoneziya 148,3mlrd. AQSh dollari (9,2 %), BAA 102,2
mlrd. AQSh dollari (6,3 %) va Turkiya 84,7 mlrd. AQSh dollari (5,3 %) qiymatidagi sukuk
chiqargan. Ushbu 5 mamlakat jahondagi sukuklarning deyarli 90 %iga egalik qiladi. Jumladan,
Oʻrta Osiyo mamlakatlaridan Qozogʻistonda ham 77 mln. AQSh dollari qiymatida sukuk
emissiyasi amalga oshirilganini koʻrishimiz mumkin.
2-rasm. Sukuk emissiya qiluvchi mamlakatlar sonining oʻsish tendensiyasi
(IIFM, 2022)
Yuqorida aytib oʻtilganidek, sukuk islomiy sekyurizatsiyalash deb ataladi. Buning asosi
esa qimmatli qogʻozning biror-bir aktiv bilan bogʼliqligidir.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
137
3-rasm. Sukuk sertifikatlarini muomalaga chiqarish bosqichlari
Manba:
muallif ishlanmasi.
Sukuk (islomiy obligatsiya yoki “shariatga mos obligatsiya”) — mavjud yoki kelajakdagi
portfelidagi aktivlarga egalik qismini ifodalovchi islomiy moliyaviy sertifikatdir. Ularni
shuningdek, anʼanaviy obligatsiyalarning islomiy turi deb hisoblash mumkin.
Shariat (islom qonunlari) foiz toʻlash (ribo) evaziga qarz berishni taʼqiqlaydi, bu
sudxoʻrlik xususiyatiga ega sifatida koʻriladi va islomiy moliyada obligatsiyalar taʼqiqlangan.
Sukuk anʼanaviy obligatsiyalarga muqobil variantdir. Islomiy va anʼanaviy obligatsiyalar
quyidagi xususiyatlarga ega:
Investorlar daromad olish xaraketiga koʻra anʼanaviy obligatsiyalar investorlarga
qatʼiy foiz toʻlovlarini taqdim etadi, sukuk esa investorlarga asosiy aktivdan olingan foydadan
maʼlum ulushni olish imkonini beradi;
Qimmatli qogʻozlar orasida sukuk va obligatsiyalarga investitsiya qilish nisbatan
kamroq xavfli sifatida koʻriladi;
Sukuk va obligatsiyalar dastlab emitentlar tomonidan investorlarga sotiladi.
Keyinchalik, ikkala qimmatli qogʻoz ham birjada sotiladi.
Islomiy va anʼanaviy obligatsiyalar oʻrtasida bir nechta muhim farqlar mavjud, ularga
quyida toʻxtalib oʻtamiz.
1-jadval
Islomiy va anʼanaviy obligatsiyalarning farqli xususiyatlari
Manba:
Corporate Finance Institute sayt maʼlumotlari asosida muallif ishlanmasi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
138
Qisqa muddatli sukuklarga toʻxtalib oʻtsak. Qisqa muddatli sukuk – soʻndirilish muddati
12 oy yaʼni 1 yil ichida amalga oshiriladigan sukuk turi hisoblanadi.
2-jadval
2001-yildan 2022-yilgacha global qisqa muddatli sukuklar emissiyasi davlatlar
kesimida
2001-yildan 2022-yilda qisqa muddatli sukuklar emissiyasini davlatlar kesimida koʻrib
chiqadigan boʻlsak, Malayziyaning ushbu yillar oraligʻida global qisqa muddatli sukuk
emitentlarining bozor ulushi 63,97% (395,9 milliard AQSh dollari) ni tashkil etgan. Qisqa
muddatli bozordagi boshqa bir qator qiyinchiliklar Bahrayn, Bruney, Indoneziya, Turkiya,
Qatar va Bangladesh davlatlarida kuzatilgan. Chunki ushbu emitentlar guruhi tashkil
etilganidan buyon qisqa muddatli bozorning 18,0% atrofida hajmini egallab kelgan.
Malayziyada joylashgan Xalqaro islomiy likvidlikni boshqarish (IILM) qisqa muddatli
emissiyalarini 2013-yilda boshlagan va 2022-yil davomida eng koʻp sukuk chiqargan.
Indoneziya, Turkiya, Pokiston, Bruney va Bangladesh hukumatlari ham qisqa muddatli sukuk
emissiyalarini koʻpaytirishga alohida eʼtibor qaratishgan va emissiya hajmini oshirishgan.
3-jadval
Sukuklarning mamlakatlar boʻyicha taqsimlanishi (31.12.2023 holatiga)
Buyuk Britaniya
0,7
0,08%
Millatlararo
23,193
2,77%
Birlashgan Arab
Amirliklari
51,7
6,14%
Tanzaniya
0,01
0,00%
Turkiya
29,8
3,53%
Tunis
0,002
0,00%
Togo
0,2
0,03%
Filippin
1
0,12%
Malayziya
317,3
37,67%
Janubiy Koreya
0,2
0,02%
Janubiy Afrika
0,035
0,00%
Bahrayn
12,3
1,46%
Senegal
0,806
0,10%
Bangladesh
2,8
0,33%
Saudiya Arabistoni
218,4
25,94%
Bruney Darussalam
0,3
0,04%
Qatar
15
1,78%
Misr
2,1
0,25%
Pokiston
24
2,85%
Gambiya
0,2
0%
Ummon
8,4
1,01%
Gonkong
1
0,12%
Nigeriya
2,6
0,31%
Indoneziya
122,7
14,57%
Mali
0,3
0,03%
Iordaniya
0,8
0,09
Maldiv Orollari
0,3
0,04%
Quvayt
6
0,72%
Manba:
muallif ishlanmasi IIFM Sukuk Report 2024 maʼlumotlari asosida.
Sukukning mamlakat boʻyicha global ishlab chiqarish hajmi 87,79% ni tashkil etadi, bu
faqat beshta davlat, yaʼni Malayziya — 37,87%, Saudiya Arabistoni — 25,55%, Indoneziya —
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
139
14,65%, BAA — 6,17% va Turkiya — 3,55%. Keyingi oʻrinlarda esa Qatar — 1,79%, Bahrayn —
1,46% va Pokiston — 2,87%.
2023-yilda 72,7 milliard AQSh dollari miqdoridagi qisqa muddatli sukuk emissiya
qilingan, bu koʻrsatkich 2022-yilda 62,7 milliard AQSh dollar teng boʻlgan. Bu sukukning qisqa
muddatli ishlab chiqarish hajmi 10 milliard AQSh dollariga yoki 15,95 foizga oʻsishini anglatadi.
Malayziya qisqa muddatli sukuk bozorida soʻzsiz yetakchi hisoblanadi va uning 2001-yildan
2023-yilgacha boʻlgan global qisqa muddatli emissiyasi umumiy hajmidagi bozor ulushi
62,31% (430,9 mlrd AQSh dollari)ni tashkil etadi. Qisqa muddatli bozordagi boshqa doimiy
emitentlar Bahrayn, Bruney, Indoneziya, Turkiya, Qatar va Bangladesh, taʼkidlash joizki, ushbu
emitentlar guruhi tashkil etilganidan buyon umumiy qisqa muddatli bozorning taxminan 20,05
foizini tashkil etdi.
4-rasm. Jahon bo‘ylab qisqa muddatli sukuk emissiyasining umumiy hajmi (barcha
valyutalarda 12 oy yoki undan kamroq muddatga) milliard AQSH dollarida
(
IIFM Sukuk Report 2024
)
Malayziyada joylashgan xalqaro Islom likvidlikni boshqarish tashkiloti (IILM) 2013-yilda
qisqa muddatli emissiyalarni, asosan AQSh dollarida boshlagan va shu vaqtdan beri IILM qisqa
muddatli qattiq valyutadagi sukuklarning yagona emitenti hisoblanadi.
Xulosa va takliflar
.
Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi indekslarning o‘zgarishi mamlakat iqtisodiyoti
rivojlanishidagi holat va undagi konyukturani ifodalab beruvchi ko‘rsatkichlardan hisoblanadi.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining boshlanishi ham fond bozoridagi instrumentlarning
vaziyatga bardosh bera olmasligi bilan kuchayib ketdi.
Sukuklar esa inqiroz sharoitida ham mustahkamligini yoʻqotmay, hatto rivojlanish
tendensiyasini saqlab qola olganligi bilan investorlarning bu qimmatli qogʻozlarni sotib olishga
qiziqishi ortishiga sabab boʻlgan. Inqiroz davrida jahon amaliyoti tajribasida shuni koʻrishimiz
mumkinki, sukuklarni chiqarish qulay iqtisodiy muhitni saqlab qola olish imkoniyatini
yaratadi. Bundan kelib chiqadiki, sukuklar fond bozorini inqirozga nisbatan bardoshliligini
oshirishi bilan ham xarakterli sanaladi .
Iqtisodiyotga investitsiyalar jalb qilish funksiyasidan kelib chiqib, ushbu islomiy qimmatli
qogʻozning iqtisodiyotdagi davlat-xususiy sherikchilikni rivojlantirish va “yashirin”
iqtisodiyotni qisqartirish roli orqali iqtisodiyotni rivojlantirish kabi muhim ikkita vazifani
bajarishi bilan ahamiyatli.
Yuqoridagi tahlillardan shuni xulosa qilishimiz mumkinki, islom qimmatli qogʻozlari
jahon moliyaviy inqirozi davrida ham, pandemiya davrida ham iqtisodiy inqirozlarga
bardoshliligini namoyon qilgan va yuqori risklardan holi moliyalashtirish instrumenti
hisoblanadi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, fevral
www.e-itt.uz
140
Adabiyotlar /Литература/Reference:
Abrorov S. (2023) Sukuk bozorini rivojlantirish boʻyicha xorijiy mamlakatlarning ilgʻor
tajribalari Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, may
https://e-itt.uz/index.php/eitt/
Asadov A. (2024) Empirical Analysis of Demand for Sukuk in Uzbekistan.
Economies
2024,
12
(8), 220
https://doi.org/10.3390/economies12080220
Baydaulet E.A. (2019) Islomiy moliya asoslari-Toshkent: Oʻzbekiston NMIU,2019.-432b,78-
http://old.muslim.uz/pdf_2029/Islomiy_%20moliya_%20asoslari.pdf
CFI Team (n.d.). Sukuk. [online] Corporate Finance Institute. Available at:
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/career-map/sell-side/capital-markets/sukuk/
IIFM Sukuk Report (2024 ), A comprehensive study of the global sukuk market (13th Edition)
p 97.
Pradhan R.P., et al. (2015) Bond market development and economic growth: The G-20
experience. // Review of Applied Management Studies, Vol. 13. Issue 1, January — June, 2015. —
p. 51-65.
Report (2023) ICD-LSEG Islamic finance development report (2023). Navigating uncertainty
p7.
https://icd-ps.org/uploads/files/ICD_LSEG_IFDI_REPORT_ 20231715587354_1336.pdf
Report (2025) Islamic Finance Global Market Report Thebusinessresearchcompany.com.
Available at:
https://www.thebusinessresearchcompany. com/report/islamic-finance-global-
market-report
.
Researchandmarkets.com. (2024). Islamic Finance Market Size, Competitors & Forecast to
2028. [online] Available at:
https://www.researchandmarkets.com/report/islamic-finance-
Shamansurova Z., Norboyeva M. (2024) Qisqa muddatli sukuk emissiyasi boʻyicha statistik
tahlil. Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, may
publication/381436744_qisqa_muddatli_sukuk_emissiyasi_boʻyicha_statistik_tahlil
