313
Фойдаланилган адабиётлар:
1.
Batty, J. (1982), Accounting for managers, 2nd edition, London, Heinemann Publishers.
2.
Churchill, G.A. (2001), Marketing Research: Methodological Foundations. Fort Worth: The
Dryden Press.
3.
Dunk, A. S. (2009). Budget Emphasis, Budgetary Participation and Managerial Performance: A
Note Accounting, Organization and Society, Vol.14, No.4.
4.
Fonjong, L.N. (2007), The Challenges of No PBO governmental Organizations in Anglophone
Cameroon. New York: Nova Science Publishers, Inc
5.
Kinyua, F.K. (2015), The Relationship between Budgetary Control and Financial Performance of
the Insurance Companies in Kenya (Master's Thesis, School of Business, University of Nairobi).
6.
Isaev F. I. Tax Accounting: Theory and Practice //International Journal of Multicultural and
Multireligious Understanding.
–
2022.
–
Т. 9. –
№. 12. –
С. 30
-38.
7.
Ikromovich, Isayev Fakhriddin. "Concept of economic analisys and its structural components."
International Journal of Marketing and Technology 7.12 (2017): 1-13.
8.
Ikromovich, Isayev Fakhriddin. "Analysis of the profit tax and its improvement." International
Journal of Research in Social Sciences 7.12 (2017): 74-85.
9.
Jumaev Nadir Hosiyatovich, Rizaev Nurbek Kadirovich, & Isaev Fakhriddin Ikromovich. (2023).
ORGANIZATION OF TURKIC STATES: INTEROPERATION AND ACCOUNTING SYSTEM. British Journal of
Global
Ecology
and
Sustainable
Development, 13,
116
–
129.
Retrieved
from
https://journalzone.org/index.php/bjgesd/article/view/245
KAPITAL BOZORIDA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHDA ROBO-
MASLAHATCHILARNING OʻRNI
Omonov
Sardor Oʻlmasovich –
Toshkent moliya instituti doktorant
Xalqaro kapital bozorida institutsional investorlar faoliyatini oʻrganish va faoliyat
samaradorligini oshirishda robo-maslahatchilarning imkoniyatlaridan foydalanish muhim
ahamiyat kasb etmoqda. Bugungi kunda robo-maslahatchilar investitsiya fondlariga
raqobatchi sifatida moliya bozorida keng foydalaniladi. “Robo
-maslahatchilar bu investorlarga
moliyaviy maslahat berish uchun avtomatlashtirilgan algoritmlardan foydalanadigan
mexanizatsiyalashgan platformalar hisoblanadi. Robo-maslahatchilar nafaqat foydalanishdagi
qulaylik va arzon narxlardagi maslahatlarni taqdim etishadi, balki riskni hisobga olgan holda
ishlashda ham samaradorlikka ega”
188
.
1-rasm. Robo-maslahatchilar faoliyatining asosiy tamoyillari
189
Ran Tao, Chi-Wei Su, Yidong Xiao, Ke Dai, Fahad Khalid. Robo advisors, algorithmic trading and investment management:
Wonders of fourth industrial revolution in financial markets // Technological Forecasting and Social Change, Volume
163, February 2021, 120421
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0040162520312476
189
Cam-Duc Au, Philippe Krahnhof.
The Role of Robo-Advisors in the German Banking Market - Critical Analysis on Human
versus Digital Advisory Services. //
Conference Paper,
May 2020.
https://www.researchgate.net/publication/342549761
Iqtisodiy
samaradorlik
Obyektivlik
Shaffoflik
314
Robo-
maslahatchilar algoritmlar va qoidalarga asoslangan raqamli investitsiya boʻyicha
maslahat va portfelni boshqarish xizmatlarini taklif etadi. Robo-maslahatchilar faoliyatining
asosiy tamoyillari ham mavjud boʻlib, ular yuqoridagi rasmda
keltirilgan (1-rasm).
Robo-
maslahatchilar sohasida juda koʻp kompaniyalar mavjud boʻlib, foydalanuvchi oʻ
z
ehtiyojlaridan kelib chiqib eng mos keladigan robo-maslahatchini tanlashi bir muncha
qiyinchilik tugʻdiradi. Quyida robo
-
maslahatchini tanlashda e’tibor qaratish lozim boʻlgan
jihatlar keltirib oʻtilgan (2
-rasm).
2-rasm. Robo-
maslahatchilarni tanlashda e’tibor qaratish lozim boʻlgan jihatlar
190
AQShda robo-maslahatchilar tomonidan boshqariladigan aktivlar hajmini tahlil
qiladigan boʻlsak, AQShning mazkur koʻrsatkichi xalqaro bozorning katta qismini tashkil
etishini koʻrishimiz mumkin. 2017
-2022-yillarda AQShda robo-maslahatchilar tomonidan
boshqariladigan aktivlar hajmi oʻsib borganligini ta’kidlash lozim (3
-rasm).
3-rasm. AQShda robo-maslahatchilar tomonidan boshqariladigan aktivlar
hajmi, trln. AQSh dollari
191
190
https://investadisor.com/what-is-robo-advisor-investing/ -
investitsiya va investitsiya faoliyati ishtirokchilari to
ʻ
g
ʻ
risida
ma
’
lumot taqdim etuvchi rasmiy veb-sayt ma
’
lumotlari
Investitsiya maqsadlarini belgilash
Robo-maslahatchi vositalari
Barcha to'lovlar va minimal investitsiya talablariga e’tibor qaratish
Kompaniyaning malakali xodimlar bilan ta’minlanganligi
Platformadan foydalanish qulayligi
Portfelni yaratish
Robo-maslahatchilarining turlicha ekanligi
0.22
0.39
0.61
0.77
1
1.16
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
2017
2018
2019
2020
2021
2022
Aktivlar hajmi, AQSh dollari
315
Robo-
maslahatchilarni risk darajasi past yoki riskli deyish notoʻgʻri, ya’ni robo
-
maslahatchilar tomonidan boshqariladigan portfelning riskliligi toʻliq investorning
qiziqishlariga bogʻliq. Robo
-maslahatchilar investorlarga turli xil risklilik darajasi va
xronologiya boʻyicha turli
takliflarni taqdim etishadi.
Risk qilishga moyil boʻlgan investorlar riskli portfelni tanlashlari mumkin (masalan,
koʻproq aksiyalar, davla
t obligatsiyalari), aksincha, riskdan qochgan investorlar past
volatillikda past rentabellikni taklif qiladigan portfelni tanlashlari mumkin (portfelda risk
darajasi past qimmatli qogʻozlarning nisbatan yuqori ulushi mavjud boʻladi). Har bir
individual inv
estorning riskga boʻlgan moyilligini baholash orqali robo
-maslahatchilar
individual portfellarni shakllantirishi mumkin.
4-
rasm ma’lumotlariga koʻra dunyo boʻylab robo
-maslahatchilar tomonidan
boshqariladigan aktivlar hajmi 2015-yilda 0,1 trln. AQSh dollar
i boʻlgan boʻlsa, keyingi yillarda
mazkur koʻrsatkich sezilarli darajada oʻsishga erishgan. Xususan, dunyo boʻylab robo
-
maslahatchilar tomonidan boshqariladigan aktivlar hajmi 2019-yilda 4 trln. AQSh dollari
boʻlgan boʻlsa, 2020
-yilga kelib 8,1 trln. AQSh dollariga yetgan.
4-
rasm. Dunyo boʻylab robo
-maslahatchilar tomonidan boshqariladigan
aktivlar hajmi, trln. AQSh dollari
192
Robo-
maslahatchilarning investorlar faoliyatida oʻrni boʻyicha olib borilgan tahlillar
asosida xulosa qiladigan bo’lsak,
institutsional investorlarning rivojlanishi kapital bozorini
samarali shakllantirishga imkon beradi. Oʻz navbatida, institutsional investorlar faoliyat
samaradorligini oshirishda zamonaviy texnologiyalar va nou-xaularni, shu jumladan, robo-
maslahatchilarni
qoʻllash ijobiy natijalarga erishishda yordam beradi. Qolaversa, robo
-
maslahatchilar turli investorlar va aholi mablagʻlarini keng qamrovda jalb qilish uchun qulay
imkoniyatlarga ega, chunki arzon va qulay xizmat, ishonchli boshqaruv, past darajadagi risk
hamda uncha katta boʻlmagan moliyaviy resurs bilan investitsiya faoliyatini boshlash
imkoniyati robo-
maslahatchilarning asosiy afzalliklari hisoblanadi. Ba’zida robo
-
maslahatchilarning institutsional investorlar bilan raqobatga kirishishi ham kapital bozorini
rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
191
https://www.statista.com/statistics/741512/aum-of-robo-advisors-globally/
statistik ma’lumotlar taqdim etuvchi
Statista rasmiy bizne
s ma’lumotlari platformasi veb
-
sayti ma’lumotlari
192
https://www.statista.com/statistics/741512/aum-of-robo-advisors-globally/
istik ma’lumotlar taqdim etuvchi
Statista rasmiy biznes ma’lumotlari platformasi veb
-
sayti ma’lumotlari
0.1
0.2
0.6
1.5
4
8.1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2015
2016
2017
2018
2019
2020
trln. AQSh dollari
