353
3.
X.М. Шеннaев “Мустaқиллик йиллaри Ўзбекистoндa суғуртa фaoлиятининг
ривoжлaниш бoсқичлaри” “Иқтисoдиёт вa иннoвaциoн теxнoлoгиялaр” илмий электрoн
журнaли. № 5, сентябр
-
oктябр, 2021 йил
4.
Бoчкoвa, Е. В. Преимуществa и недoстaтки нaкoпительнoгo стрaxoвaния жизни / Е. В.
Бoчкoвa, В. A. Нaзaренкo // Нaучнo
-
метoдический электрoнный журнaл «Кoнцепт».
- 2017. -
Т. 39.
-
С. 2246–
2250. -
URL: http://э
-koncept.ru/2017/970776.htm (
дaтa oбрaщения: 23.10.2021).
5.
Aбрoськин, Д. A. Oнлaйн прoдaжи прoдуктoв стрaxoвaния жизни. Кaкие перспективы?
/ Д. A. Aбрoськин, И. И. Oрешкo, Е. В. Вoлoстныx // Сoвременные тенденции в экoнoмике и
упрaвлении: нoвый взгляд : сбoрник мaтериaлoв XLVII Междунaрoднoй нaучнo
-
прaктическoй
кoнференции / пoд oбщей редaкцией С. С. Чернoвa.
- 2017. -
С. 145–
155
6.
https://imda.uz/ru/finansovye-pokazateli-2022-1pg/
O‘ZBEKISTONDA AHOLINING MOLIYAVIY SAVODXONLIGINI OSHIRISH, SOLIQ
TO‘LOVCHILARGA XIZMAT KO‘RSATISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI
Yusupov Farruxbek Farxodovich
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
mustaqil izlanuvchisi
Hozirgi sharoitda mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiyalash, soliq tizimidagi iqtisodiy
islohotlarni yanada takomillashtirish va uni amalga oshirish, soliqlarning tartibga solish
funksiyasini kuchaytirish, kichik biznes sub’ektlarini rivojlantirish va uning iqtisodiyotda
tutgan o‘rnini yanada mustahkamlash ijtimoiy
-iqtisodiy rivojlanishning eng muhim
masalalariga aylanib bormoqda.
Tadbirkorlik subyektlarining iqtisodiy faolligini qo‘llab
-quvvatlash bilan birga, sohani
raqamlashtirish - Elektron hisobvaraq-fakturalari bilan qamrov darajasi 100 foizga,
hisobotlarni avtomatlashtirish 76 foizdan 86 foizga yetkazilganligi, “T
ahlika-
tahlil” AAT, “E
-
ijara”, “Avtokameral”, Tax.gap, “Cashback” va “Soliq” mobil ilovasi va boshqa qator dasturiy
mahsullarning ishga tushirilishi soliq tushumlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.
Keng jamoatchilikni jalb qilgan holda, savdo va xizmat ko‘rsatish sohasida to‘lov
intizomiga rioya etilishi bo‘yicha rag‘batlantirish institutining (“Cashback” va “Soliq” mobil
ilovasi) joriy etilishi aholining faolligini oshirib, yashirin tovar aylanmalarini soyadan
chiqarishga sabab bo‘ldi va onlayn nazorat kassa mashinalari orqali tovar aylanmasi o‘tgan
yilning mos davriga nisbatan 161 foizga o‘sdi (70,6 trln.so‘mdan 113,5 trln.so‘mga yetdi).
Ma’lumot uchun: Xarid cheklarini qayta ishlash natijasi bilan to‘lovga tasdiqlangan
337,7 mlrd.so‘mlik keshbek summasidan 313,7 mlrd.so‘mi fuqarolarga to‘lab berildi. Qolgan
24 mlrd.so‘mni fuqarolar o‘z xoxishlariga ko‘ra istalgan vaqtida plastik kartalariga ko‘chirib
olish imkoniyatiga ega.
“Soliq hamkor tizimi” orqali tushgan murojaatlar bo‘yicha 95,7 mingta
chek bermaslik, 4,3 mingta holatda plastik kartalarga savdo qilmaslik va 395 ta holatda
mahsulotlarni plastikka xaqiqiy bahosidan qimmat sotish bo‘yicha fuqarolarning buzilgan
huquqlari tiklandi.
To‘lov intizomi buzilishiga qarshi befarq bo‘lmasdan qonun buzilishlari
to‘g‘risida soliq organlariga xabar bergan fuqarolarga 24,1 mlrd.so‘m miqdorida mukofot
pullari undirilgan moliyaviy jarima summalari hisobidan to‘lab berildi.
“Avtokameral” tizimi orqali 48,4 mingta tadbirkorlik sub’ektiga 1,3 trln.so‘mlik
xatoliklarini ixtiy
oriy to‘g‘irlash imkoni berilib, 960 mlrd.so‘mi undirib olindi. Shuningdek,
ularga nisbatan 715 mlrd.so‘mlik moliyaviy jarimalar qo‘llanilmadi.
Tadbirkorlik sub’ektlari hisobotlaridagi xato
-
kamchiliklarni aniqlash bo‘yicha barcha
ma’lumotlar avtomatlasht
irilishi natijasida, 1 ta kameral tekshirish doirasida barcha
kamchiliklarga aniqlik kiritish imkoniyati yaratildi va buning natijasida tadbirkorlik
sub’ektlari faoliyatida takroriy tekshirish o‘tkazishni oldi olindi. Natijada, o‘tgan yilga nisbatan
o‘tkaz
ilgan kameral tekshirishlar soni 30,5 mingtaga kamaydi.
354
“E
-
ijara” elektron xizmati joriy etilishi natijasida 243 mingta ijara shartnomasi va undan
olinadigan 9,5 trln.so‘mlik daromadlari nazoratga olindi (yuridik shaxslar o‘rtasida 5,5
trln.so‘mlik 81 mingta va jismoniy shaxslar o‘rtasida 3,9 trln.so‘m qiymatdagi 162 mingta
shartnoma tuzilgan).
Soliq organlarida ijara shartnomalari hisobga qo‘yilishi natijasida 162 mingta shartnoma
asosida 102,7 mlrd.so‘m jismoniy shaxslarning daromad solig‘i hisoblangan bo‘lib, o‘tgan
yilning mos davriga nisbatan 27,4 mlrd.so‘mga yoki 36,4 foizga oshdi.
Shuningdek, 2022-
yilning sentyabr oyidan boshlab, “E
-
ijara” elektron xizmatida
transport vositalarining ijara shartnomalarini rasmiylashtirish imkoniyati yaratildi. Natijada
o‘tgan 20 kunda 102 ta 74,2 mlrd.so‘mlik transport ijara shartnomalari ro‘yxatga olindi.
Mulkini ijaraga bergan 3 642 ta soliq to‘lovchilarga 38,0 mlrd.so‘m aylanmadan
olinadigan soliq hisoblandi yoki o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 10,8 mlrd.so‘mga yoki 40
foizga oshdi.
Tushumlardan tashqari, ushbu instrument yashirin faoliyat yuritadigan sub’ektlarning
tovarlari harakatini amalga oshirishda jiddiy to‘siq bo‘lmoqda.
Bundan tashqari, mahsulot (tovar va xizmat)larning yagona elektron milliy katalogi joriy
etilishi natijasida
–
“Tasnif.soliq.uz” tizimida 259,9 ming dona mahsulot (tovar va
xizmat)larning yagona elektron milliy katalogi shakllandi.
Jami aktiv foydalanishda bo‘lgan 180,3 mingta ONKTlardan joriy yilning 1 avgust
holatiga 98,6
mingtasining MXIKlari noto‘g‘ri kelayotgan bo‘lib, shundan 1 sentyabr holatiga
93,8 mingtasining MXIKlari to‘g‘ri kelishi ta’minlandi.
Shuningdek, Raqamli markirovash tizimi bosqichma-bosqich alkogol, tamaki va pivo
mahsulotlari savdosining barcha jarayonlarida joriy qilindi. Ishlab chiqaruvchi (51 ta alkogol,
2 ta tamaki va 26 ta pivo) va import qiluvchi (10 ta alkogol va 4 ta tamaki) korxonalar
tomonidan jami 1,5 mlrd. dona markirovkalangan mahsulotlar ishlab chiqarilgan va
realizatsiya qilingan.
Tizim 2022-yilda joriy qilinishi natijasida 51 ta alkogol mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi
korxonasining 2022 yil 8 oylik realizatsiya ko‘rsatkichlari o‘tkan yil mos davriga nisbatan 7
foizga, 8 ta importda esa 47,6 foizga va 26 ta pivo ishlab chiqaruvchida 11 foizga oshganligi
kuzatildi.
Xulosa va takliflar.
Chakana savdo, umumiy ovqatlanish va aholiga maishiy xizmat
ko‘rsatish ob’ektlarida xaridni amalga oshirgan va ushbu xaridni soliq organlarining maxsus
mobil ilovasida xarid chekining fiskal belgisini matritsali shtrix kod (QR-kod) yordamida
skanerlash orqali ro‘yxatdan o‘tkazishni takomillashtirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Elektron tijorat platformalari
—
«Marketpleys»larning axborot tizimlari yordamida
masofadan turib amalga oshirilgan savdo va pullik xizma
tlar bo‘yicha tranzaksiyalarning
elektron cheklarida soliq organlari axborotlar tizimlariga integratsiyalashgan va avtomatik
tarzda shakllanuvchi fiskal belgilarni majburiy aks ettirish talabini o‘rnatish mexanizmini
joriy qilindi mazkur masalani yanada ke
ngaytirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi
-
Toshkent: G‘afur G‘ulom nashriyot uyi 2020.
- 640 b.
2.
Нормурзаев, У.(2022). Ҳукуматимиз томонидан солиқ маъмурчилиги бўйича 2018
-2022
йилларда амалга оширилган солиқ ислоҳотлари натижалари. Иқтисодиёт ва инновatsiон
технологиялар, 10(5), 325–
330. https://doi.org/10.55439/EIT/vol10_iss5/a35
3.
Нормурзаев U. (2021). Пути эффективного использования налоговых льгот для
поддержки предпринимателей. Экономика и инновatsiонные технологии, (4), 355–362. извлечено
от https://inlibrary.uz/index.php/economics_and_innovative/article/view/11954
