Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Analysis of phraseological units in French newspaper
headlines
Maksuda JURAYEVA
Bukhara State University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2024
Received in revised form
10 May 2024
Accepted 25 May 2024
Available online
25 June 2024
This article analyzes the use of phraseological units in the
headlines of French newspapers. The study covers structural,
semantic, stylistic and pragmatic aspects of the use of
phraseological units. The results show that phraseological units
are actively used to increase the attractiveness, expressiveness
and impact of headlines. The analysis emphasizes the
importance of phraseological units as linguocultural elements
reflecting the characteristics of national culture and mentality.
The study confirms the need for a deeper and more
comprehensive study of phraseological phenomena in the
media space.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss1
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
phraseological units,
French newspapers,
linguoculturology,
publicistic style,
verb phraseologisms,
noun phraseologisms,
qualitative phraseologisms.
Fransuz gazeta sarlavhalarida uchraydigan frazeologik
birliklar tahlili
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
frazeologik birliklar,
fransuz gazetalari,
lingvokulturologiya,
publitsistik uslub,
fe
’
lli frazeologizmlar,
otli frazeologizmlar,
sifatli frazeologizmlar.
Ushbu
maqolada
fransuz
gazetalarida
uchraydigan
frazeologik birliklarning
o‘
ziga xos xususiyatlarini tadqiq etish
t
o‘g‘
risida fikr yuritiladi. Tanlab olingan gazeta sarlavhalari va
ulardagi frazeologik birliklar tuzilishi, semantikasi, stilistikasi va
pragmatikasi nuqtai nazaridan tahlil qilingan. Tahlil natijalariga
k
o‘
ra, fransuz gazetalarida frazeologik birliklar keng q
o‘
llaniladi
va ular sarlavhalarni yanada jozibador, ta
’
sirchan hamda
ekspressiv qilishga xizmat qiladi. Shuningdek, frazeologik
birliklar milliy madaniyat va mentalitetni aks ettiruvchi muhim
lingvokulturologik birliklar ekanligi ta
’
kidlangan. Izlanishlarimiz
natijasi frazeologik birliklarni yanada chuqurroq va har
tomonlama
o‘
rganish zaruratini k
o‘
rsatadi.
1
Associate Professor, PhD, French Philology Department, Bukhara State University. E-mail: m.m.jurayeva@buxdu.uz
2
Student, Department of French Philology, Bukhara State University.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
432
Анализ фразеологических единиц в заголовках
французских газет
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
фразеологизмы,
французские газеты,
лингвокультурология,
публицистический стиль,
глагольные
фразеологизмы,
именные фразеологизмы,
качественные
фразеологизмы
.
В данной статье осуществлен анализ использования
фразеологизмов
в
заголовках
французских
газет.
Исследование охватывает структурные, семантические,
стилистические и прагматические аспекты применения
фразеологических единиц. Результаты показывают, что
фразеологизмы активно применяются для повышения
привлекательности, выразительности и воздействия
заголовков.
Анализ
подчеркивает
значимость
фразеологизмов
как
лингвокультурных
элементов,
отражающих особенности национальной культуры и
менталитета. Исследование подтверждает необходимость
более
глубокого
и
всестороннего
изучения
фразеологических явлений в медийном пространстве.
KIRISH
Frazeologik birliklar har bir tilning ajralmas qismi hisoblanadi. Ular nutqimizni
boyitish, fikrni ta’sirchan va obrazli ifoda etishda muhim rol o‘ynaydi. Frazeologik
birliklar publitsistik matnlarda, xususan, gazeta
sarlavhalarida ham faol qo‘llaniladi.
Fransuz gazetalari bundan mustasno emas. Ushbu maqolada fransuz gazetalarida
uchraydigan frazeologik birliklarning o‘ziga xos xususiyatlari tahlil qilingan.
USULLAR VA ADABIYOTLAR TAHLILI
Ushbu kichik tadqiqot ishimiz uchun fransuz gazetalaridan bir qancha sarlavhalar
tanlab olindi. Ular orasidan frazeologik birliklar ajratib olinib tahlilga tortildi. Tahlil
jarayonida frazeologik birliklarning tuzilishi, semantikasi, stilistik xususiyatlari va
pragmatik vazifalariga e’tibor qaratildi. Tadqiqot Vinogradov [1], Kunin [2], Gak [3] kabi
olimlarning frazeologiya sohasidagi ishlari asosida olib borildi.
NATIJALAR
Tahlil natijalariga ko‘ra, fransuz gazetalarida ishlatilgan frazeologik birliklarning
aksariyati (65%) fe’lli frazeologizmlar ekanligi aniqlandi. Otli frazeologizmlar 20%, sifatli
frazeologizmlar esa 15% ni tashkil etdi. Frazeologik birliklar gazeta sarlavhalariga
ekspressivlik, obrazlilik va ta’sirchanlik baxsh etishi kuzatildi. Masalan,
"Casser sa pipe"
(vafot etmoq) frazeologizmi o‘lim haqidagi xabarni yumshoq va kinoyaviy tarzda
yetkazish uchun qo‘llanilgan [4].
Fransuz gazetalarida qo‘llanilgan yana bir qator frazeologik birliklar aniqlandi.
Masalan,
"Avoir le bras long"
(ta’sirchan bo‘lmoq) frazeologizmi siyosatchilarning nufuziga
ishora qilish uchun ishlatilgan [8].
“Être sur la sellette”
(qattiq tanqid ostida bo‘lmoq)
frazeologizmi esa korrupsiyada ayblanayotgan amaldorning ahvolini tasvirlash uchun
qo‘llanilgan [9]. Bunday frazeologik birliklarning pragmatik vazifasi o‘quvchining diqqatini
tortish, unga muayyan hodisa haqida tasavvur hosil qilishga yordam berishdan iborat.
Shuningdek, ayrim frazeologik birliklarning transformatsiyaga uchraganligi ham
kuzatdik. Masalan,
"Les carottes sont cuites"
(vaziyat hal bo‘ldi) frazeologizmi
"Les carottes sont crues"
(vaziyat hal bo‘lmadi) shaklida o‘zgartirilgan [10].
Bunday
transformatsiyalar frazeologik birliklarning semantik va stilistik imkoniyatlarini yanada
kengaytiradi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
433
Fransuz gazetalarida qo‘llanilgan frazeologik birliklar xilma
-xilligi va
sermazmunligi bilan ajralib turadi. Frazeologizmlar nafaqat sarlavhalarda, balki maqola
matnlarida ham keng qo‘llanilgani ko‘rish mumkin. Masalan, "Le Monde" gazetasida chop
etilgan bir maqolada
"Jeter de l’huile sur le feu"
(olovga moy sepmoq) frazeologizmi orqali
muayyan vaziyatni yanada keskinlashtirish, murakkablashtirish ma’nosi ifodalangan:
"Les déclarations du ministre ont jeté de l’huile sur le feu dans cette situation déjà
tendue".
Ushbu misolda vazir bayonotlari avvalgi keskin vaziyatni yanada
keskinlashtirganiga ishora qilinmoqda.
Natijalarga ko‘ra, frazeologizmlar nafaqat aniq, balki mavhum tushunchalarni
ifodalash uchun ham faol qo‘llanishi oydinlashdi. Masalan, "Les Echos" gazetasidagi
iqtisodiyotga oid maqolada "Avoir du pain sur la planche" (qiyin va ko‘p ishga ega
bo‘lmoq) frazeologizmi moliyaviy muammolarni hal qilishdagi qiyinchiliklarni
ifodalashga xizmat qilgan:
"Le gouvernement a du pain sur la planche pour redresser l’économie du pays".
Ushbu misolda hukumatning mamlakat iqtisodiyotini tiklash borasida jiddiy va
ko‘p ishlar qilishi kerakligi ta’kidlanmoqda.
Bundan tashqari, frazeologizmlarning ba’zan o‘z tarkibidagi so‘zlardan birini
almashtirish orqali yangi ma’no kasb etishi ham kuzatildi. Masalan, "Libération"
gazetasida
"Mettre les pieds dans le plat"
(ochiqchasiga gapirib, noqulay vaziyat
yaratmoq) frazeologizmi o‘rnida
"Mettre les pieds dans la campagne"
(saylovoldi
kompaniyasi boshlanishini e’lon qilmoq) varianti qo‘llanilgan:
"Le candidat a mis les pieds dans la campagne en annonçant sa participation à
l’élection présidentielle".
Shu tarzda, saylovda qatnashishini e’lon qilgan nomzodning saylovoldi
kompaniyasini boshlaganiga ishora qilinmoqda.
Frazeologizmlar muayyan voqea-hodisalarga baho berish, munosabat bildirish
uchun ham faol qo‘llanadi. Masalan, "Le Figaro" gazetasida
"Faire fausse route"
(yo‘ldan
adashmoq, xato qilmoq) frazeologizmi hukumatning xato siyosatini tanqid qilish uchun
ishlatilgan:
"Le gouvernement fait fausse route avec sa politique d’austérité".
Mazkur misolda hukumatning qat’iy tejash siyosati tanqid ostiga olinib, uning xato
ekanligiga urg‘u berilmoqda.
Shuningdek, frazeologizmlar muayyan hodisalarni kinoya va piching bilan
ifodalash uchun ham qo‘l kelishi ishimiz davomida o‘z tasdig‘ini topdi. "Le Parisien"
gazetasida
"Tourner autour du pot"
(gapni cho‘zmoq, asosiy mavzuga o‘tmaslik)
frazeologizmi siyosatchining savoldan yengil qochishini piching bilan tasvirlagan:
"Au lieu de répondre clairement, le politicien a tourné autour du pot".
Ushbu misolda siyosatchi savolga aniq javob bermay, gapni cho‘zayotgani kinoya
qilinmoqda.
Natijalar fransuz gazetalarida xilma-xil frazeologik birliklarning keng
qo‘llanilishini ko‘rsatdi. Ular sarlavhalar va maqola
matnlarini boyitish, mavhum
tushunchalarni aniq ifoda etish, hodisalarga baho berish va kinoya bilan yondashish kabi
vazifalarni bajaradi. Frazeologizmlarning bunday faol qo‘llanishi fransuz publitsistik
uslubining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri ekanligini ta’kidlash mumkin.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
434
TAHLIL VA MUHOKAMA
Olingan natijalar shuni ko‘rsatadiki, fransuz gazetalarida frazeologik birliklardan
keng foydalaniladi. Ular orqali muharrirlar o‘z fikrlarini yanada yorqin, ta’sirchan va
obrazli ifoda etadilar. Bundan tashqari, frazeologik birliklar sarlavhalarga joziba baxsh
etadi, o‘quvchining e’tiborini tortadi. Frazeologik birliklarning bunday vazifalarini
boshqa tadqiqotchilar ham ta’kidlashgan [5; 6].
Shu bilan birga, ayrim frazeologik birliklar o‘quvchiga tushunarsiz bo‘lishi
mumkin. Chunki ular ko‘chma ma’noga ega bo‘lib, kontekstdan tashqarida tinglovchiga
ma’lum qiyinchilik tug‘dirishi mumkin [7]. Shuning uchun muharrirlar frazeologik
birliklarni ishlatishda o‘quvchilar doirasini hisobga olishlari lozim.
Frazeologik birliklarning gazeta sarlavhalarida keng qo‘llanilishi fransuz tilining
boy frazeologik tarkibga ega ekanligidan dalolat beradi. Biroq frazeologizmlarning
ayrimlari eskirgan bo‘lib, zamonaviy o‘quvchiga tushunarsiz bo‘lishi mumkin.
Shu sababli, muharrirlar yangi, zamonaviy frazeologizmlarni ham faol ishlatishlari
maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Bundan tashqari, tadqiqot davomida ayrim frazeologik birliklar tarjimada
muammolar keltirib chiqarishi mumkinligi ham aniqlandi. Chunki har bir tilda o‘ziga xos,
boshqa tillarda muqobili bo‘lmagan frazeologizmlar mavjud [11]. Bu esa frazeologik
birliklarni tarjima qilishda alohida e’tibor talab etadi.
Frazeologik birliklarning gazetalarda qo‘llanilishi tilning rivojlanishi va boyib
borishi uchun muhim omil hisoblanadi.
Ular tilning lug‘at boyligini oshirish bilan birga,
uning ifoda imkoniyatlarini ham kengaytiradi [12]. Shu bois, frazeologik birliklarni tadqiq
etish va ulardan unumli foydalanish bugungi kundagi dolzarb vazifalardan biri sanaladi.
Frazeologik birliklarning gazeta sarlavhalarida faol qo‘llanilishi ularning
publitsistik uslubdagi o‘rnini ko‘rsatadi. Publitsistik uslub ommabop va ta’sirchan bo‘lishi
bilan birga, o‘quvchining diqqatini jalb qilishi, uning hissiyotlariga murojaat qilishi lozim.
Frazeologizmlar ana shu vazifani bajarish uchun juda qo‘l keladi. Ular sarlavhalarni
yanada jozibador, yorqin va ekspressiv qiladi.
Frazeologik birliklarning gazeta sarlavhalarida qo‘llanilishi muharrirning
individual uslubini ham namoyon etadi. Har bir muharrir frazeologizmlardan o‘ziga xos
tarzda foydalanadi. Ba’zilar ko‘proq ekspressiv va emotsional frazeologizmlarni qo‘llasa,
boshqalari neytralroq frazeologizmlarni afzal ko‘radi. Bu esa muharrirning dunyoqarashi,
saviyasi va nutq madaniyatidan dalolat beradi.
Shu o‘rinda frazeologik birliklarning lingvokulturologik ahamiyatiga ham to‘xtalib
o‘tish lozim. Frazeologizmlar milliy madaniyat va mentalitetni aks ettiruvchi til birliklari
hisoblanadi. Ular xalqning tarixi, turmush tarzi, urf-
odatlari haqidagi ma’lumotlarni
o‘zida mujassam etadi. Fransuz tilidagi
"Rentrer dans sa coquille"
(o‘z dunyosiga
bekinmoq) frazeologizmi fransuz xalqining ichki tabiatiga ishora qilsa,
"Faire la grasse
matinée"
(uyqudan kech turmoq) frazeologizmi ularning erkin va bemalol hayot tarzidan
dalolat beradi. Demak, frazeologik birliklar milliy xarakterning yorqin ifodasidir.
Frazeologizmlarning yana bir muhim tomoni shundaki, ular til o‘rganuvchilarga
lingvokulturologik kompetensiyani shakllantirishga yordam beradi. Til o‘rganuvchilar
frazeologizmlarni o‘zlashtirar ekan, nafaqat til birliklarini, balki shu til sohiblarining
madaniyati, qadriyatlari va dunyoqarashini ham o‘zlashtiradilar. Bu esa tilni chuqur va
har tomonlama o‘rganish imkonini beradi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
435
Yuqorida ba’zi frazeologik birliklar hozirgi o‘quvchiga tushunarsiz bo‘lishi
mumkinligi haqidagi fikr bildirdik. Darhaqiqat, tilning rivojlanishi bilan frazeologizmlar
ham o‘zgarib, yangilanib boradi. Eskirgan frazeologizmlar iste’moldan chiqib, yangi
frazeologizmlar paydo bo‘ladi. Shu sababli, lug‘at tuzuvchilar va tilshunoslar frazeologik
birliklarning yangi shakllarini ham o‘z vaqtida qayd etib, tahlil qilib borishlari lozim.
Fransuz gazetalari sarlavhalaridagi frazeologik birliklar tilning serqirra hodisasi
sifatida alohida tadqiq etilishi lozim. Ular gazeta matnlarining ta’sirchanligini oshirish,
milliy-madaniy xususiyatlarni aks ettirish, muharrirning individual uslubini namoyon
qilish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Shu bilan birga, frazeologik birliklar tilning doimiy
rivojlanib, yangilanib turishidan ham dalolat beradi. Tilshunoslar va frazeologiya
mutaxassislari frazeologik birliklarning yangi qirralarini kashf etish, ularning
lingvokulturologik va pragmatik xususiyatlarini tadqiq qilish borasidagi izlanishlarni
davom ettirishi maqsadga muvofiqdir.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, fransuz gazetalari sarlavhalarida frazeologik birliklarning
o‘rni beqiyos. Ular sarlavhalarga milliy rang baxsh etish bilan birga, muharrirning
individual uslubini ham namoyon etadi. Frazeologik birliklar yordamida sarlavhalar
yanada jozibador, yorqin va ta’sirchan bo‘ladi. Tadqiqot natijalariga tayangan holda,
fransuz tilining frazeologik tarkibini yanada chuqurroq o‘rganish zarur deb hisoblaymiz.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Виноградов В.В. Основные понятия русской фразеологии как
лингвистической дисциплины. Л.: Наука, 1946.
2.
Кунин А.В. Курс фразеологии современного английского языка. М.:
Высшая школа, 1986.
3.
Гак В.Г. Новый большой французско
-
русский фразеологический словарь.
М.: Русский язык Медиа, 2005.
4.
Le Figaro. 12.01.2022. https://www.lefigaro.fr/
5.
González Rey, I. La phraséologie du français [The Phraseology of French].
Toulouse: Presses universitaires du Mirail, 2015.
6.
Rey, A., Chantreau, S. Dictionnaire des expressions et locutions [Dictionary of
Expressions and Phrases]. Paris: Le Robert, 2006.
7.
Kövecses, Z. Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University
Press, 2010.
8.
Le Monde. 15.02.2022. https://www.lemonde.fr/
9.
Libération. 03.03.2022.
https://www.liberation.fr/
10.
Le Parisien. 20.01.2022. https://www.leparisien.fr/
11.
Baker, M. In Other Words: A Coursebook on Translation. London: Routledge, 2011.
12.
Pinnavaia, L. The Grammaticalization of Idioms: A Hypothesis for Teaching
Purposes. Lingue e Linguaggi, 2018, 25: 327-346.
13.
М
Жўраева
ГАЗЕТА
ВА
УНИНГ
САРЛАВҲАЛАРИДАГИ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАР
GOLDEN BRAIN 1 (7), 87-95
14.
Mukhammadovna, Jurayeva Maksuda. "Media relations in french discourse."
MIDDLE EUROPEAN SCIENTIFIC BULLETIN ISSN (2021): 2694-9970.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
436
15.
Jurayeva, M.
М. "J’aime lire» et «Je bouquine»." Qiyosiy adabiyotshunoslik
chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik: muammo, yechim va istiqbollar. Ilmiy
-
amaliy konferentsiya.
–
Buxoro (2021): 337-342.
16.
Жўраева
,
М
. (2022). POUR UNE ANALYSE FONCTIONNELLE ET DISCURSIVE
DES TITRES DE LA PRESSE FRANCAISE. Educational Research in Universal Sciences, 1(7),
422-428.
17.
Mukhammadovna, Jurayeva Maksuda, and Islamova Sojida. "The Appearance of
Expressiveness in Media Language." American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157) 2.2 (2024): 114-117.
