Хорижий филология
№4, 2020 йил
98
ЯПОН ИЕРОГЛИФЛАРИНИ ЎҚИТИШ МЕТОДИКАСИ ВА РИВОЖЛАНИШ
ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ
Лутфиллоева Фахринисо Маҳмудовна,
СамДЧТИ таянч докторанти
Калит сўзлар:
япон тили иероглифлари, ўқитиш методикаси: қиѐсий таҳлил,
мнемотехника, компьютер технологиялар, мультимедиа, академик ѐндашиш, яхлит
ѐндашиш, таркибий таҳлил.
Тил ўрганиш кишилик жамиятида
муҳим соҳалардан бири ҳисобланиб, уни
табиий муҳитда ѐки уюшган ҳолда
ўрганиш мумкин. Ҳалқаро муносабатлар
авж олган замонамизда тилларни билиш
улкан аҳамиятга эгадир.
Хусусан, «Мамлакатимизда бир неча
хорижий тилларни билувчи замонавий
кадрлар тайѐрлаш, хорижий тиллар бўйича
илмий ишлар олиб бориш, тил ўргатиш
методологиясини
такомиллаштириш»
устувор вазифалардан бири сифатида
тилга олинган. Бунда педагог кадрлар
олдида умр бўйи изланиш, эгалланган
билим ва малакаларни такомиллаштириш,
танқидий фикр юритиш кўникмаларига
ҳамда доимий ўзини ривожлантириш
мотивациясига
эга
бўлган
мутахассисларни
тарбиялаш
каби
вазифалар белгиланди.
Бу эса чет тиллар, жумладан, япон
тилини ўқитишнинг самарали усулларини
тадқиқ этиб, уни амалиѐтга жорий этиш
заруриятини
яратмоқда.
Бу
борада,
айниқса,
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йил 8 май
―Узлуксиз таълим тизимнинг чет тиллар
бўйича
давлат
таълим
стандартини
тасдиқлаш
тўғрисида‖ги
ПҚ-1875-сон
қарорлари
ҳамда
мазкур
фаолиятга
тегишли
бошқа
меъѐрий-ҳуқуқий
ҳужжатларда бўлажак мутахассисларни
тайѐрлашда
уларнинг
касбий
компетентлилигига алоқадор вазифаларни
самарали ҳал этиш, ўқитишнинг таъсирчан
механизмларини амалиѐтга татбиқ этиш
долзарб аҳамият касб этмоқда.
Ҳар бир тилнинг ўзига хос хусусияти
мавжуд бўлиб, бу чет тилларни ўрганишда
аҳамиятли
ҳисобланади.
Тил
структурасидан келиб чиқиб, унга тўғри
ѐндашиш
тилни
самарали
даражада
ўрганишга кўмак беради. Ҳозирги кунда
япон
тилини
ўқитишда
замонавий
коммуникатив
методлардан
оқилона
тарзда фойдаланилишига қарамасдан, уни
ўқитишда
тилдаги
мавжуд
мураккабликларни енгиллаштириш учун
инновацион технологияларга мурожаат
этиши
талаб
даражасида
деб
ҳисобланмоқда.
Маълумки, япон тили дунѐ тиллари
орасида энг мураккаб тил сифатида
қаралади. Унинг мураккаблиги тилдаги
иероглиф сўзларнинг мавжудлигидадир.
Иероглиф сўзларни самарали ўргатиш
борасида япон тили мутахассислари
томонидан
бир
қанча
янгиликлар
яратилган бўлишига қарамасдан уни
ўқитиш
тизимини
кўникмаларни
такомиллаштириш эҳтиѐжи сезилмоқда.
Иероглифларни
ўргатиш
методикасини ишлаб чиқиш узоқ вақт
мобайнида
тадқиқотчиларнинг
диққат
марказида
турган.
Хусусан,
иероглифларни уюшма сўзлар тизими
ѐрдамида образли, эйдетик хотира асосида
ифодалаш мақсадга мувофиқ дейилган.
Айнан, 1990 йилларнинг бошларида
биринчи марта чет эл методикасида япон
тилини
хорижликларга
ўргатиш
муаммосига алоҳида эътибор қаратила
бошлади. Япон тили чет тили сифатида 10
йилдан ортиқ вақт мобайнида ўргатилиб
келинмоқда. М. Ногутининг фикрича япон
тили иероглифларни идеографик ѐзув
тушунчаси шаклланмаган ўқувчиларга
ўргатиш методикаси кўпинча оддий япон
мактабларидаги каби ташкиллаштирилган,
Бироқ, С. Мацубара, Д. Кесс ва
Хорижий филология
№4, 2020 йил
99
Ю.Миямото, Ж. Хейсиг, Ж.Де. Руу ва
бошқа тадқиқотчилар бу каби механик
шаклдаги усулларда ўргатиш, иероглиф
алфавити ва ундаги фонетик система
бегона бўлган тил соҳибларига нисбатан
самарасиз восита деб ҳисоблашган. Сўнгги
вақтларда айнан шу муаммо тилшунослар
орасида жуда фаол ҳолатда муҳокама
қилинмоқда. Ваҳоланки, бу ҳолат айнан
педагоглар (А. Лоллини, Ф. Флагерти, Ё.
Кавагучи ва бошқ) ва психологлар (М.
Сугита, Ё. Окита, С. Мацубара, Д. Кесси,
Ю. Миямото) нуқтаи назарида муҳим
аспект саналган.
Бундан ташқари, чет тилида сўз
бойлигини
ошириш,
ўқиб тушуниш
кўникмасини шакллантириш, фикрларни
ѐзма ва оғзаки мулоқот жараѐнида аниқ ва
тушунарли ифода этишга ѐрдам берадиган
бир қанча методлар ишлаб чиқилмоқда.
Бунинг учун алабатта ҳар бир тилда
мавжуд
лексик
қатламни
пухта
ўзлаштириш муҳим аҳамият касб этади.
Айнан шу қатламни ўзлаштириш борасида
ҳам бир қанча методлар ишлаб чиқилган
ва улардан бири, бу мнемотехника
усулини мисол қилиб келтиришимиз
мукин. Чет тилини мукаммал даражада
ўрганиш учун ҳозирги вақтда жуда кўп
методлар бўйича дарс жараѐнлари ташкил
этилганлигининг гувоҳи бўлмоқдамиз.
Мисол қилиб, чет тилини ҳамкорликда
ўрганиш усуллари, мулоқот маданиятини
шакллантириш
учун
ахборот
технологиялар асосида ишлаб чиқилган
онлайн курсларни келтириш мумкин.
Япон тили иероглифларни яхлит бир
ѐзув тизими асосида ўрганиш ва татбиқ
этиш XX аср охирларида вужудга кела
бошлади.
У.П.
Стрижакнинг
―Система
обучения иероглифической письменности
(японский
язык)‖
диссертациясида
ѐзилишича, япон тили иероглифларнинг
ўргатиш методикасида иероглифларни
ўргатиш
яхлит
тизим
сифатида
шакллантирилмаган ва бу тилдаги лексик
бирликларни
ўрганишда
бир
қанча
қийинчиликларга олиб келиши, ѐзув
жараѐнида кўникмаларни шакллантириш
жуда кўп миқдорда сўз белгиларни
ѐдлашга олиб келади. Шунинг учун ушбу
муаммога алоҳида эътибор бериб, япон
тили
иероглифларнинг
ўргатиш
методикасида ягона ўқитиш сифатида
иероглифларни самарали ўрганиш учун
қуйидаги масалаларга эътибор беришни
тавсия этган:
1.
Ҳар бир иероглифнинг
ОН
ўқилиш тури ва
КУН
ўқилиш турларини
ва уларни тўғри қўллаш талабаларнинг
фонетик кўникмаларини ривожлантириш.
2.
Ҳар бир иероглифни семантик
хусусияти мустақил ифодаланганда, бошқа
иерогифлар билан бирикканда ва иероглиф
сўздан ташкил топган мавжуд маъноларни
изоҳлаш кабиларни эсда сақлаш.
3.
Ҳар бир иероглифнинг ѐзилиши
ва уни ѐзувда қўллаш кўникмасини
яратиш.
Шунингдек,
япон
тили
иероглифларни
ўрганиш
жараѐнида
мавжуд бўладиган 3 турдаги мураккаблик
даражасини таҳлил қилди.
Иероглиф белгини ўқий олишда
мажуд
бўладиган
қийинчиликлар
қуйидагича изоҳланган:
-
ўқиш нутқ фаолиятининг бир тури
бўлишидан фарқли ўлароқ, ҳар бир
иероглифнинг 2 ѐки ундан ортиқ ўқиш
турлари мавжудлиги катта миқдордаги
график ва фонетик бирикларни эслаб
қолиш заруриятини яратади;
-
иероглиф белги сўзнинг маъносини
англашдаги
вужудга
келадиган
қийинчиликлардан
яна
бири
ѐзув
белгисининг ноодатий маъноли қисмига
эга бўлиши ва ҳар бир иероглифнинг
семантик маъносининг кўплиги билан
изоҳланади;
-
иероглифни
сўзни
белгиланган
кетма-кетлик
тартибида
тўғри
ѐзиш
қийинчилиги. Кўникма ҳосил қилиш учун
такроран
қайта-қайта
бир
турдаги
маълумотни ѐзиш.
Шу каби япон тилининг иероглифларини
самарали ўргатиш борасида яна бир нечта
ишлар амалга оширилган.Масалан, буни
Н.Г. Паюсованинг ХХ асрнинг 1950
йилларида яратилган ―Иероглиф курсига
кириш‖ ва ―Иероглифларни ўргатиш
Хорижий филология
№4, 2020 йил
100
методикаси‖ каби ишларида кузатиш
мумкин.
Олима
бу
ишларида
иероглифларни ўргатиш ва мустаҳкамлаш
усулларини таҳлил қилган ва асосан икки
метод
асосида
иероглифларни
ўрганишдаги қиѐсий таҳлилни амалга
ошириб, онгнинг интуитив ва аналитик
ѐндашувини
англаш
борасида
фикр
билдирган.
Шу
билан
бирликда,
В.Ф.
Резаненконинг
психолингвистик
тадқиқоти аҳамиятга моликдир. Унда 6
минг иероглифнинг этимологик, яъни
келиб чиқишини семантик унсурлар билан
уйғунликда ѐритиб берган. Бу билан
иероглифнинг идеографик белги ва унинг
маъноли
қисми
билан
боғликликни
тизимлаштириш орқали муаммо ечимини
топади.
Ш.Сато
―Мадрид
япон
тили
марказида иерогифларни ўргатиш ва
амалиѐтда тадбиқ этиш‖ номли мақоласида
Испаниянинг Мадрид шаҳрида жойлашган
япон тили марказида таҳсил олувчи
ўқувчиларга иероглифларнинг осон усулда
ўргатиш методикасини ишлаб чиққан.
Бунга кўра, иероглифларни образли
тасвирларда ўргатиб, дарс жараѐнида
интерактив ўйинлар билан машғулотни
олиб бориш усулларини кўриб чиққан.
Индонезия институти профессори
Л.М.
Расибан
япон
тилини
иероглифларини
самарали
ўргатишда
айнан мнемотехника усулига алоҳида
аҳамият
қаратган.
Унинг
фикрича,
мнемотехника ѐрдамида ўргатишда ҳар
бир иероглифнинг семантик маъносини
англаш ва уни тўғри талқин қилишда катта
ѐрдам
берди.
Ҳатто
ўрганувчилар
томонидан бу ҳолат маъқулланган ва
мнемотехник ўрганиш жараѐни мароқли ва
қизикарли деб топилган.
Кайсер Стефан мақоласида япон тили
иероглифларини айнан мнемотехникага
асосланган ўқув қўлланмаларга таяниб
ўргатиш фикрлар илгари сурилган.
Аукландия университети профессори
ўқитувчилари Е. Манало, С. Мизуми, Ж.
Траффордларнинг тадқиқот
ишларида
келтирилишича,
япон
тили
иероглифларини мнемотехника ѐрдамида
ўргатиш
унинг
ўрганиш
жараѐнини
осонлаштиради. Тадқиқот ишида 27 та
япон тилини бошланғич даражадаги
ўрганувчилар орасида олиб борилган.
Япон тили алфавитлари хирагана, катакана
ва канжи (иероглиф)ни мнемотехник
карталар ва улар асосида тузилган
ҳикоялар билан тушунтирилган. Натижада,
ўқувчилар
ҳар
қандай
даражадаги
машқларни,
ҳатто
қўшимча
машғулотларни ҳам алоҳида бир қизиқиш
билан бажаришган.
P.Taele, T. Hammondлар фикрига
кўра
компьютер
тизими
ѐрдамида
иероглифларнинг
шаклий
чизмасини
қисмларга ажратиб ўргатиш самарали деб
ҳисобланган. Унга кўра, маълум бир
бошланғич даражадаги иероглифни унга
шаклан ўхшаш бўлган бошқа иероглиф сўз
билан таққослаш орқали, ҳар бир
иероглифнинг ѐзилиш тартиби ва улар
асосида ясаладиган бошқа иероглиф
сўзларнинг мантиқий схемаси яратилган.
Бурцева
Е.В.
―Актуальность
запоминания иероглифов студентами в
современных
условиях
доступа
в
глобальное
информационное
пространство‖ мақоласида иероглифларни
самарали ѐдда сақлашда компьютер
технологиялар методикасини таълимда
қўллаш орқали ўргатиш, ўқув жараѐнининг
янги қирраларини очишга ва дарсни янада
мароқли тарзда ўтишга жуда катта ѐрдам
беради деб ҳисоблайди.
Цукуба Университетида Ито Ҳидеаки
―компьютер
имитацион
моделлар
ѐрдамида иероглифларни ҳикоя асосида
ўргатиш методикаси‖, Нагоя университети
ахборот
технологиялар
маркази
тадқиқотчилари Норман Л., Шожи К.,
Кенжи М. ―Иероглифларни мнемотехник
ҳикоя асосида ўргатиш усули‖ номли ўқув
қўлланмаларни ишлаб чиқишган. Бу каби
ишлар япон тилида мавжуд бўлган
иероглиф сўзларнинг осон ва енгил эсда
сақлаш ва амалда самарали қўллаш учун
жуда ҳам аҳамиятли ҳисобланмоқда.
Н. Лин, Ш. Кажита, К. Масе Нагоя
университети тадқиқотчилари япон тили
иеролифларини
самарали
ўргатиш
методини ишлаб чиқишди. Бунга кўра
Хорижий филология
№4, 2020 йил
101
компьютер
тизими
ѐрдамида
ўрганилаѐтган япон иероглифларининг
мнемотехник ҳикоя тузиш орқали ѐритиб
берилган. Бу тизим ҳар бир иероглиф
шакл унинг келиб чиқиш шаклидан
бошлаб иерархик ҳикоя асосида яратилиб,
гипперссилка йўли билан бутун бир
қисмнинг
боғлиқлиги
тасвирланган.
Иероглифларнинг
образли
кўриниши
аудио овоз ѐрдамида унинг маъноси ва
мнемотехник ҳикоя ѐрдамида ифодаланган.
Бу эса ўрганилаѐтган материал мулти
моделли, яъни аудио ва видео моделлари
ѐрдамида амалга оширишга эътибор
қаратилган.Бизнингча, мнемотехник ҳикоя,
аудио, видео ва мобил ускуна жамланмаси
иероглифларни компьютер тизими асосида
ўқитиш методининг энг фойдали ва янги
йўналиши ҳисобланади.
С. Либренжак, К. Вукович, З.Доведан
ўзининг ―Multimedia assisted learning of
Japanese kanji characters‖ номли ишида чет
элдаги япон тилини ўрганувчи талабалар
учун иероглифларнинг ѐзилиш тизимини
ўргатувчи мультимедиа орқали амалга
ошириш мумкин деб ҳисоблайди. У бир
гурҳда 6 та талабани йиғиб, бир семестрга
оид иероглиф сўзларни ўргатишда дарс
машғулотларни
фақат
мультимедиа
методлари, яъни вебсайтлар, видео ва
смартфонлар билан фойдаланган ҳолда
ўтказди.
Натижада
гуруҳ
юқори
кўрсаткичли ютуқ 300-400 та канжини
муваффақиятли ўзлаштиришга эришди.
Олдинги
дарс
жараѐнидаги
мавжуд
қийинчиликларга аксинча тез ва осон ечим
топилди.
Цуда университети ўқитувчиси С.
Маюмининг
мақоласида
япон
тили
иероглифларни
ўрганишда,
дастлаб
бошланғич босқичдан иероглифларнинг
фонетик тушунчасини шакллантириб, япон
тилига оид билимни давом эттириш
мақсадга мувофиқ деб қаралган. Бунинг
сабаби, иероглиф – канжиларни фонетик
бирлик
кўникмаларини
бошланғич
даражадан бошлаб ўргатиш ўқувчиларнинг
иероглифни англашдаги жараѐнни янада
қизиқарли ва тушунарли қилишга ѐрдам
беради. Шу пайтга қадар иероглифларни
ўргатишда асосан унинг маъноли қисмига
эътибор қаратилиб, бу соҳада бир қанча
илмий янгиликлар бажарилган, бироқ, бу
ноодатий
белгиларни
ўқувчиларга
ўргатишда унинг маъноли қисми билан
биргаликда жуда кўп ўқилиш усулига эга
фонетик
бирликларни
ҳам
айнан
бошланғич даражадан ўргатиб бориш
ўқувчиларнинг
ушбу
тилга
бўлган
иштиѐқини яна бир маротаба орттириши
асосланган.
Бишкек
Давлат
университети
доценти
Г.
Воробьева
япон
тили
иероглифлари борасида бир неча йилдан
бери ўз илмий тадқиқот ишларини олиб
борди. Унинг дастлабки ―Сказки об
иероглифах‖ номли ўқув қўлланмасида
иероглифларнинг хорижий ўқувчиларга
ўргатиш йўллари тўғрисида таклифлари
бериб ўтилган. Бунга кўра, 220 та
иероглифнинг келиб чиқиши ва таркиби
мнемотехника асосида ишлаб чиқилган
бўлиб, бошланғич босқичдаги ўқувчилар
учун жуда қулай ҳисобланади. Ўқув
қўлланма япон тилини рус гуруҳида япон
тилини ўргатувчи ўқитувчилар учун ишлаб
чиқилган.
Бундан ташқари Г. Воробьева ва В.
Воробьевлар иероглифлар борасида бир
қанча мақолалар ва тадқиқот ишлари олиб
боришган.
Масалан,
охирги
икки
мақоласида улар иероглифларни таркибий
таҳлил қилиб, уни ўрганувчилар учун
енгил усулда англатиш ечимлари устида
илмий изланишлар қилган. Бошқа бир
мақолада
иероглифларни
самарали
ўргатиш учун айнан электрон дарслик
устида
иш
олиб
борилаѐтганлигини
кўришимиз мумкин.
Бу борада Индонезия университети
тадқиқотчилари
N.
Haristiani,
D.B.
Firmansyah
томонидан
компьютер
технологияси ѐрдамида иероглифларни
осон ўрганиш ва енгил эсда сақлаб қолиш
учун андроид дастур ишлаб чиқишган. Бу
ускунадаги иероглифлар миқдори япон
тили қобилиятини аниқлаш имтиҳонининг
N5 даражасига мослаб яратилган. Бошқа
медиадан фарқи шундаки, смартфонда
мустақил
ўрганиш
учун
жуда
қулайлигидир.
Бундан
ташқари,
иероглифларни
ўрганиш
босқичидан
Хорижий филология
№4, 2020 йил
102
уларни текшириб кўриш, яъни имтиҳон
қилиш босқичли дастурий таъминот билан
жиҳозланган. Иероглифларни 105 таси
жамланган бўлиб, ҳар бир иероглифнинг
ўқилиш турлари
КУН
ѐми ва
ОН
ѐми ҳамда
жумлаларнинг
индонезия
тилида
таржимаси ва сўз ясалиши намуналари
ҳам батафсил келтирилган. Бу дастурдан
фойдаланган
ўқувчи
нафақат
иероглифларни мустақил ўрганишга, балки
ўқилиш усулини, сўзларнинг маъноси ва
луғатда қўлланиш йўлларини ҳам билиб
олиш имкониятига эга бўлишади.
Юқоридаги
фикр-мулоҳазалардан
хулоса қилиш мумкинки, бугунги кунда
япон тилини ўқитишда мнемотехник
схемаси
асосида
компьютер
технологияларидан
фойдаланиб
иероглифларни
образлар(кўрсатмали)
кўринишида
тасвирлаш
муаммосига
эътибор берилмаган.
―Япон
тили‖
иероглифларини
мантиқий ҳикоявий схема асосида ҳар бир
иероглифларнинг мазмун-моҳиятини очиб
бера оладиган компьютер имитацион
моделини яратиш ва тажриба-синовдан
ўтказиш
муаммоси
қўйилган.
Япон
тилидаги канжиларни мазмун-моҳиятини
компьютер имитацион модели асосида
ўқитиш методикасини ишлаб чиқиш ва
олий таълим ўқув жараѐнига татбиқ
этишдан иборат.
Ҳозирги
кунда
иероглифларни
ўргатиш
амалиѐтида
учта
асосий
йўналишни ажратиб кўрсатиш мумкин.
1. Академик ѐндашиш. Назарий
омилларга таянган ҳолда ўргатиш усули
бўйича
кимлар
тадқиқот
олиб
борганлигига
эътибор
бериш
лозим
бўлади.
2. Яхлит ѐндашиш. Бу метод бўйича
Н. Китани, Н Ерофеева, М. Роули, Дж.
Хейсиг, К. Хеншал, Ё. Кавагучилар ўз
тадқиқотларини олиб боришган. Бу
усулнинг натижаси ҳам муҳим.Чунки
иероглифни ўрганувчилар бу метод орқали
ҳар бир иероглифни тўлиқ семантик
маъноли белги сифатида қабул қилишади.
3. Таркибий таҳлил.
Бу метод
тарафдорлари А.Толлини, М. Флагерти,
М.Ногути, Дж.Кесс, Ю.Миямото, В.
Смоленский,
А.
Талышханов
каби
тадқиқотчилар
ҳисобланади.
Бу
методиканинг ўзига хослиги шундан
иборатки, ҳар бир иероглиф белгига
синтетик-аналитик ѐндашув билан таҳлил
қилинади.
Мазкур илмий тадқиқот усулларидан,
асосан, иккинчи яхлит ѐндашиш методи
бўйича иш олиб борилган. Бунга япон тили
иероглифларини
ўргатишда,
асосан,
фонетик кўникмаларни образли тарзда
шакллантириш мақсадга мувофиқ деб
қаралади. Чунки ҳар бир иероглиф сўз ўзи
билан бир нечта фонетик бирликларни
жамлаб келади. Айнан ана шундай ҳолат
талабанинг
япон
тилидаги
мавжуд
иероглифларни мукаммал ўзлаштиришда
катта тўсиқ яратиши мумкин.
Яқин кунлардан бошлаб япон тили
ѐзув тизими япон тилини ўргатиш
методикасида алоҳида тадқиқот мавзуси
сифатида
қаралмоқда.
Жуда
кўп
тадқиқотчилар
фикрига
кўра
(Л.Т.
Нечаева, Ж. Мажима, К. Самими, М.
Табусе ва ҳоказо.) япон тили илк
босқичида ўрганилаѐтган ѐзув тизими
тилшуносликнинг бир соҳаси сифатида
шаклланиши ва тилдаги мавжуд икки
алфавитга ҳамда иероглиф ѐзувга ҳам
кўникма ҳосил қилиш, психологик тўсиқни
енгиб
ўтиш
жуда
муҳим
босқич
ҳисобланади.
Амалиѐт шуни кўрсатадики, япон
тилини ўрганишдаги энг катта тўсиқ бу
иероглифлардир. Айни пайтда япон тили
иероглификаси мураккаб кўп даражали
структурага эга. Унда лексик бирликнинг
идеографик
ва
фонетик
усуллари
мужассамлашган. Айнан шу сабабли япон
тили иероглификасини ўрганиш ўқув
жараѐнида кераклича муракаббликларни
вужудга
келтиради.
Ўқув
жараѐнни
шундай ташкиллаштириш керакки, япон
тили ѐзув тизимида мавжуд бўлган ўзига
хос қийинчиликлар талабанинг бошланғич
босқичдаги тилни ўрганишдаги иштиѐқига
асло тўсқинлик килмаслиги керак. Акс
ҳолда янги тилнинг лексик ѐзув усуллари
психологик идрок мураккаблиги туфайли
тилни
ўрганиш
жараѐнидаги
ўтиб
бўлмайдиган тўсиқни юзага келтириши
Хорижий филология
№4, 2020 йил
103
мумкин. Япон тили ѐзув тизимини
ўрганиш
жараѐнида
иероглифларнинг
психологик хусусиятлари тушунчасига эга
бўлмаслик,
иероглифика
материалини
ўзлаштириш
самарадорлигини
камайтиради ҳамда япон тилини ягона тил
сифатида қабул қилиш мотивациясини
пасайтиради.
Хулоса
қилиб
шуни
айтиш
мумкинки, япон тили дунѐ тиллари
орасида энг мураккаб тил сифатида
қаралиши ва унинг мураккаблиги тилдаги
иероглиф сўзларнинг мавжудлиги билан
белгиланиши ҳамда иероглиф сўзларни
самарали ўқитиш тизими кўникмаларини
такомиллаштириш
эҳтиѐжи
борлиги
аниқлаштирилди. Демак, юқорида қайд
этилганидек,
ҳозирги
кунда
иероглифларни ўргатиш учун амалиѐтда
учта асосий йўналиш, яъни: академик
ѐндашиш; яхлит ѐндашиш; ва таркибий
таҳлил каби таҳлил йўналишлари
қўлланилади.
Чет тилларни ўрганишда жуда кўп усул ва
методлар қўлланилади. Ҳар бир метод
ўзига хос ютуқ ва камчиликларга эга.
Жумладан, мнемотехника методи маълум
ақлий меҳнатни талаб қилса-да, жуда
самарали ҳисобланади. Чет тилларни
замонавий
ўқитиш
методикасида
маълумотларни эсда сақлаш учун жуда кўп
ўзига хос йўллар ва усуллар мавжуд.
Буларга
«қофиялаш,
қисқартмалар,
механик ѐдлаш» кабиларни мисол қилиб
келтиришимиз мумкин. Бугунги кунда
эътибор қаратилаѐтган амалий соҳалардан
бири бу мнемотехника (юнон. ―эслаб
қолиш маҳорати‖) методи ҳисобланади.
Ҳозирги
пайтда
дарс
машғулотларини мнемотехника ѐрдамида
компьютер
имитацион
моделлардан
фойдаланиб,
образлаштириш
асосида,
талабага образни яратишга ўргатиб, бир,
икки аниқ мисоллар келтириши орқали
талабада ўқишга бўлган чуқур ва қатъий
қизиқишни уйғотиш, мақсадли шароитни
яратиш, мотивацияни ошириш каби муҳим
жараѐнларни
шакллантиришга
замин
яратади. Шу боисдан инновацион таълим
технологияларини дарс жараѐнига қўллаш
ниҳоятда долзарб масаладир.
Адабиѐтлар:
1.
Ж. Жалолов. Чет тилини ўқитиш методикаси: - Тошкент: Ўқитувчи нашриѐт-
матбаа ижодий уйи, 2012. – 434 б.
2.
Стрижак У.П. Система обучения иероглифической письменности (японский язык):
Автореф.дис…д-ра пед.наук.- Москва, 2005. – С 32.
3.
Резаненко В.Ф. Семантическая структура иероглифической письменности: -Киев:
КГУ, -2002 – 132 с.
4.
Norman,L.Story-based CALL for Japanese Kanji Characters: A study on student learning
motivation/L.Norman// The Jalt Call Journal.-2007.-No3.1-2.- p25-44.
5.
Yoko K. The role of imagery on imagery-mediated strategy in paired – associate learning
of kanji and their English equivalents//Journal Psycho logia, 2001.-№ 44. – P. 259-268.
6.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиѐевнинг 2018 йил 5 мартдаги
Наманган вилояти Тўрақўрғон тумани Исоқхон Ибрат номидаги мактаб-интернатига
ташрифидаги нутқи. Электрон ресурс: http://www.uza.uz/oz/...prezidentimiz-is-okhon-t-ra-ibrat-
mazhm.
7.
Ikeda Y. A case study on non-kanji learners‘ view of kanji:E-collections Repository of
Open access Scholarly. – Ibaraki, Japan, - 2007. – 40 с.
8.
Suzuki M., Satoshi I. Kanji pattern recognition for beginner Japanese learners: Hokkaido
University Collection of Scholarly an Academic Papers: HUSCAP. – Hokkaido, - 1999. -113 с.
9.
ВоробьѐваГ. Сказки об иероглифах часть 1:–Б.: ОсОО Лакпринт, 2007, - 182 с.
10.
Маюми, С. С какого времени следует изучать фонетики в качестве стратегии
изучения иероглифов// Ассоциация преподавателей японского языка Кыргызкой Республики.
-2020-№ 4.-С.40-50.
Хорижий филология
№4, 2020 йил
104
11.
Паюсова Н.Г. Методика обучения иероглифике: Дис.канд.фил.наук. -М.: 1954. –
241 с.
12.
HamakawaY.
日本語教師のための実践・ 漢字指導
: The Japan Foundation., Japanese language
center, -Tokyo: 2010. – 250 p.
Лутфиллаева Ф. Методика преподавания японского языка и тенденции еѐ
развития.
У каждого языка есть свои особенности, которые важны при изучении
иностранных языков. Исходя из структуры языка, нужно найти правильный подход к
обучению, эффективно изучать язык, использовать современные коммуникативные
методы, внедрятбь инновационные технологии для облегчения существующих сложностей
в языке. В статье анализируется методика обучения японских иероглифов, обсуждаются
методы ее применения и эффективного обучения на основе интегрированной системы.
Lutfillayeva F. Methodics of teaching Japanese and tendencies of its development.
Every
language has its own important characteristics when learning foreign languages. Based on the
structure of the language one need to find the right approach to learning of this, find effectively way
for the learning language, using modern communication methods, and introduce innovative
technologies to alleviate existing difficulties in the language. The article analyzes the study of the
methodology for teaching Japanese characters, discusses the methods of its application and
effective teaching based on an integrated system.
