GAYBULLA SALOMOV AND UZBEK SCHOOL OF TRANSLATION 13 dekabr
175
OAVDA “IQTISODIYOT” SOHASINING SO’Z BIRIKMALARINI
O’RGANISHGA YONDASHILISH
https://doi.org/10.5281/zenodo.7482148
Muminova Zahro
2
st
year master student of National
University of Uzbekistan
DSc,professor
Agzamova D.B.
Annotation:
The purpose of writing this article is that due to the ongoing
transformational development of the world economy, in the context of the coexistence
of various economic theories, the vocabulary of the field of "Economics " is becoming
relevant and necessary both in professional and everyday communication. For this
reason, I tried to write this thesis because the contrasting studies of economic
vocabulary are important for determining the informational and influencing functions
of economic vocabulary in the mass media of different language cultures, and for
successful use in the process of broadcasting economic events in the mass media.
Key words:
Mediadiscoursive approach, types of mass media, material and
spiritual culture, media-discursive trends, economic dictionaries.
Yangi ming yillikning boshlanishi iqtisodiyot sohasida ko‘plab jarayonlarning
faollashuvi bilan belgilandi. II-III ming yilliklar ostonasida sodir bodgan tub iqtisodiy
va siyosiy o‘zgarishlar, fan va texnika taraqqiyoti, eng yangi texnologiyalarning
rivojlanishi yangi tushunchalar, voqeliklarning paydo bo‘lishiga olib keldi, ular uchun
turli leksik birliklar qo‘llaniladi.
Turli lingvomadaniyatlarning media nutqidagi iqtisodiy lug'atni qiyosiy
GAYBULLA SALOMOV AND UZBEK SCHOOL OF TRANSLATION 13 dekabr
176
o'rganish lingvokulturologiya nuqtai nazaridan samarali madaniyatlararo iqtisodiy
media aloqasini yaratish uchun muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy lug‘at va
terminologiyani o‘zlashtirish iqtisodiy hodisalar va iqtisodiy jarayonlarning
mohiyatini tushunishga yordam beradi. Shunday qilib, iqtisodiy lug'atning qarama-
qarshi tadqiqotlari turli til madaniyatlari ommaviy axborot vositalarida iqtisodiy
lug'atning axborot va ta'sir etuvchi funktsiyalarini aniqlash, ommaviy axborot
vositalarida iqtisodiy voqealarni translyatsiya qilish jarayonida muvaffaqiyatli
foydalanish uchun dolzarb va zarurdir. Zamonaviy jamiyatda ommaviy axborot
vositalari asosiy iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, madaniy va boshqa voqealarni talqin
qilishni taklif qiladi, ommaviy adresatga maqsadli ta'sir qiladi.
Ingliz tili madaniyatlarining media-diskursidagi “Iqtisodiyot” fan sohasining
lug‘ati iqtisodiy atamalar bilan ifodalangan ishlab chiqarish va noishlab chiqarish
faoliyatni qamrab oladi: iqtisodiy voqelik, iqtisodiy ramzlar, og‘zakilashtirilgan
iqtisodiy lingvomadaniy tushunchalar va lingvo-tarixiy, kognitiv-kulturologik, media-
diskursiv doirasida ko‘rib chiqiladi. Turli til madaniyatlarida uni adekvat talqin qilish
uchun iqtisodiy media lug'ati korpusidagi har bir birlikning holati, tabiati va
kontekstual funktsiyalarini tushunish kerak. Iqtisodiy ingliz ommaviy axborot
vositalari nutqidagi lug'at integral va differentsial etno-o'ziga xos xususiyatlarni o'z
ichiga oladi; shuningdek madaniyatlararo muloqotda faollashishi lingvistik va
madaniy xususiyatlarni noto'g'ri tushunishga yoki ularning qisqarishiga va butun
iqtisodiy media matnini idrok etishda qiyinchiliklarga olib keladi.
“Iqtisodiyot” sohasi lug‘atini media diskursiv amalga oshirishning ingliz
janrlariga xosligi ingliz axborot vositalari matnlari, iqtisodiy axborot vositalarining
muammoli va tahliliy matnlaridagi leksik va frazeologik birliklarning ma’lum bir
to‘plami bilan tavsiflanadi va orientatsiya, taqdimot va reklama ommaviy axborot
vositalari matnlarida, shuningdek, turistik broshyuralar va qo'llanmalarning media
matnlarida ham tavsiflanadi. Ingliz ommaviy axborot vositalarida ko'rib chiqilayotgan
barcha turdagi matnlarda eng ko'p uchraydigan umumiy iqtisodiy lug'at, funktsional
jihatdan iqtisodiy atamalar, hissiy-baholovchi / stilistik jihatdan salbiy dominant
GAYBULLA SALOMOV AND UZBEK SCHOOL OF TRANSLATION 13 dekabr
177
bodgan obrazli lug‘at, shuningdek, strukturaviy va semantik jihatdan o‘xshash og‘zaki
vositalar to‘plami muhim ahamiyatlidir. Janrlarda sezilarli miqdoriy tafovutlar yo'q
edi, chunki barcha janrlar bir xil nutq turiga - media nutqiga tegishlidir. Ommaviy
axborot vositalari matnlarida “Iqtisodiyot” sohasi ingliz tili lug‘atining o‘ziga xos
xususiyatlaridan quyidagilarni ta’kidlash lozim: 1) o‘z tili resurslaridan foydalangan
holda yaratilgan nodir strukturaviy- semantik neologizmlar; 2) transterminlar; 3) ko'p
komponentli iboralar; 4) ifoda vositalarining kam sonli va xilma-xilligi.
"Iqtisodiyot" fan sohasi lug'atini shakllantirishning lingvomadaniy xususiyatlari
iqtisodiy media leksikasini yangi birliklar bilan to'ldirish yo'llari bilan bog'liq. Rus
tilida bu asosan ingliz tilidan qarz olish tufayli yuzaga keladi, bu ham intralingvistik,
ham ekstralingvistik omillar bilan bog'liq. Ingliz tili esa o'z resurslaridan foydalanadi:
so'z yasash , o'zak yasalishi va affiksatsiya. Iqtisodiy nashrlarning tahlili shuni
ko'rsatdiki, katta maqolalar ko'pincha sarlavhalarni o'z ichiga olgan sarlavhalar
majmuasi bilan nomlanadi: The Financial times gazetasining har bir sonida
sarlavhalarning 40 foizi sarlavhani o'z ichiga oladi, The Independent gazetasida
rubrikatsiya chastotasi 60% va News of the world jurnalida iqtisodiy maqolalar
sarlavhalari 95% ga yetadi.
Xulosa qilib aytganda, iqtisodiyotga oid maqolalar sarlavhalarining ingliz tilidagi
tahlili, taklif qilingan qoidalarning nazariy asoslari bilan birga, bilim sarlavhasi
jarayonini muallif tomonidan qabul qiluvchiga tizimli ravishda yetkazilgan iqtisodiy
voqelikni oldindan bilish sifatida tavsiflash imkonini beradi va leksik-sintaktik
vositalari sarlavhani qurishning aqliy tabiati ushbu turdagi tadqiqotlarni kognitiv
tilshunoslik sohasiga o'tkazish va unvonni tushuncha sifatida tasniflash imkonini
beradi. Shunday qilib, maqoladagi iqtisodiy sarlavha tushunchasi ingliz tilida
so'zlashuvchi til madaniyatida ma'lum bir davrda yaratilgan iqtisodiy mavzulardagi
maqolalarning barcha nomlarining yagona
modelini anglatadi. Shuningdek, ularni verbalizatsiya qilish uchun zarur bo'lgan leksik
vositalarning tipik majmui ham hisoblanadi.
GAYBULLA SALOMOV AND UZBEK SCHOOL OF TRANSLATION 13 dekabr
178
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI:
1.
Алиферонко Н. Лингвокультурология как научная и учебная дисциплина
2000
2.
Dijk, T. van. The Study of Discourse / T. van Dijk // Discourse as Structure and
Process. Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction.
3.
Dijk, T. A. van. News as Discourse / T. van Dijk. - New Jersey Hove; London,
1988. - 210 p.
4.
Goidel / Langley - Media coverege of the economy and aggregate economic
evaluations Political research quarterly 313-328
5.
Желтухина М.Р. Английская и русская экономическая лексика в
современном медиадискурсе: лингвокультурный аспект - 2015. - Т. 27. - №
18(215). - С. 95-100.
6.
Желтухина М.Р. Тропологическая суггестивность массмедиального
дискурса: о проблеме речевого воздействия тропов в языке СМИ:
монография / Jeltuxina, М.Я.. - М.: ИЯ РАН; Волгоград: ВФ МУПК, 2003. -
656 с.
7.
Каримов И.Л.
Узбекистан по пути углубления экономических
реформ. T.,1995
8.
Карасик В.И. Шейгал Э.И. Понятие концепта в лингвокультурологии:
история развития, структура, классификация.
9.
Кочергина О. А. Лингво-социальный аспект экономического дискурса /
О.
10.
Полонский А.Б. Современный медиадискурс: ключевые идеи и слова //
Русский язык в современном медиапространстве: Сб. научных трудов. -
Белгород: Политерра, 2009. - С. 151 - 160.
11.
Махмудова, М. А., and Ш. М. Султанова. "САКРАЛЬНОЕ КАК
КОМПОНЕНТ УСТОЙЧИВЫХ ВЫРАЖЕНИЙ." ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА
И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ 19.6 (2023): 132-142.
