ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
44
INTERAKTIV METODLAR ASOSIDA BOLALAR ADABIYOTI DARSLARINI
TASHKIL ETISHNING SAMARADORLIGI
Mirzayeva Nigora Bozorovna
Toshkent amaliy fanlar universiteti dotsenti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bolalar adabiyoti fanini o‘qitishda interaktiv metodlar asosida
darslarni tashkil etishning pedagogik samaradorligi o‘rganiladi. Zamonaviy ta’lim tizimida
interaktiv yondashuvlar orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, adabiy matnlarni tahlil
qilishga bo‘lgan faolligini kuchaytirish va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish
muhim ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalari interaktiv metodlardan foydalanish bolalar tafakkuri
va estetik didining rivojiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini ko‘rsatadi.
Kalit so‘zlar:
bolalar adabiyoti, interaktiv metodlar, samaradorlik, tanqidiy fikrlash, ijodiy
yondashuv
Annotation:
this article explores the pedagogical effectiveness of organizing classes based on
interactive methods in teaching children's literature. In the modern educational system, through
interactive approaches, it is important to increase the interest of students, strengthen their
activity in the analysis of literary texts and form critical thinking skills. The results of the study
show that the use of interactive techniques has a positive effect on the development of
children's thinking and aesthetic taste.
Keywords:
children's literature, interactive methods, effectiveness, critical thinking, creative
approach
Kirish
XXI asrda ta’lim tizimi o‘quvchining faol ishtirokini talab qiladigan, interfaol va
kommunikativ yondashuvlarga asoslangan shaklga o‘tdi. Bolalar adabiyoti fanida ham bu
jarayon izchil tarzda kuzatilmoqda. An’anaviy uslublardan farqli o‘laroq, interaktiv metodlar
bolalarning faolligini oshirish, adabiy obrazlarni chuqurroq anglash, mustaqil fikrlash va
baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu maqola bolalar adabiyoti
darslarida interaktiv metodlardan foydalanishning o‘quv jarayonidagi samaradorligini tahlil
qiladi.
Metodologiya
Ushbu tadqiqot Toshkent shahridagi uchta turli ijtimoiy-iqtisodiy sharoitga ega umumta’lim
maktablarida amalga oshirildi. Maktablar tanlashda ularning innovatsion yondashuvlarga
ochiqligi, pedagogik jamoaning ishtirokga tayyorligi va sinfxonalarning texnik jihozlanganlik
darajasi inobatga olindi. Tadqiqotda 2–4-sinflar kesimida dars berayotgan 6 nafar tajribali
adabiyot o‘qituvchisi va taxminan 100 nafar o‘quvchi ishtirok etdi. O‘quvchilar 8 dan 10
yoshgacha bo‘lib, ular adabiy matnlarni o‘zlashtirish va shaxsiy munosabat bildirish bosqichida
bo‘lgan yosh toifasini tashkil etdi.
Tajriba 4 hafta davomida olib borildi. Ushbu davr mobaynida adabiyot darslari an’anaviy
yondashuvdan farqli tarzda, maxsus ishlab chiqilgan interaktiv metodlar asosida tashkil etildi.
Tadqiqotda quyidagi asosiy interaktiv metodlar qo‘llanildi:
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
45
-“Aqliy hujum” (Brainstorming): Dars boshlanishida mavzu bo‘yicha o‘quvchilarning mavjud
bilimlarini aniqlash, ularda erkin fikr yuritish ko‘nikmalarini shakllantirish maqsadida qo‘llandi.
-“Baliq skeleti” (Fishbone diagram): Asar voqealarini sabab-oqibat munosabatida tahlil qilish,
qahramonlar harakatlariga baho berish uchun foydali bo‘ldi.
-“Rol o‘ynash” (Role play): Matndagi voqealarni sahnalashtirish orqali o‘quvchilar obrazlar
tafakkurini chuqurroq angladilar, empatiya hislarini rivojlantirdilar.
-“Klaster tuzish” (Clustering): Asosiy g‘oyani aniqlash va unga oid tushunchalarni tarmoq
tarzida ajratib ko‘rsatish orqali mavzuni chuqur o‘zlashtirishga xizmat qildi.
-“Munozara” (Debate): Asarda yoritilgan ijtimoiy-axloqiy masalalar yuzasidan o‘quvchilarning
nuqtai nazarlarini shakllantirish va ularni asosli himoya qilishga o‘rgatish uchun qo‘llanildi.
-“Savol-javob” (Q&A): Dars yakunida bilimlarni mustahkamlash, o‘quvchilarni o‘z fikrini
aniqlik bilan ifodalashga undashda qo‘llanildi.
Har bir dars oldindan tuzilgan metodik tavsiyalar asosida rejalashtirildi va o‘qituvchilar
tomonidan dars davomida sinchkovlik bilan kuzatildi. Dars yakunida esa o‘quvchilarning
faolligi, mavzuni anglash darajasi, mustaqil fikrlashi va savol-javoblarda ishtiroki maxsus
tuzilgan kuzatuv jadvali asosida baholandi. Baholashda yozma va og‘zaki fikrlar,
o‘quvchilarning daftarlari, sahna chiqishlari va chizgan grafik-mavhum ifodalari tahlil qilindi.
Shuningdek, tajriba yakunida o‘qituvchilar bilan yarim strukturalangan intervyular o‘tkazildi.
Intervyular orqali o‘qituvchilarning interaktiv metodlardan foydalanishdagi tajribasi, duch
kelgan muammolari va o‘ziga xos yondashuvlari aniqlab borildi. Bu esa olingan kuzatuv
natijalarini pedagogik qarashlar bilan uyg‘unlashtirish imkonini berdi.
Ushbu yondashuv orqali olingan ma’lumotlar sifatli (qualitative) tahlil qilinib, umumlashtirildi
va tajribaning samaradorlik darajasi aniqlanib, ilmiy xulosalar shakllantirildi.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, interaktiv metodlar qo‘llangan darslarda o‘quvchilarning darsga
bo‘lgan qiziqishi 60% ga oshgani kuzatildi. O‘quvchilar adabiy matnlarni tahlil qilishda faol
ishtirok etgan, bahs-munozaralarda o‘z fikrini bildirishga intilgan. “Rol o‘ynash” metodida ular
obrazga kirib, voqeani ichidan tushunishga harakat qilgan. “Aqliy hujum” metodida esa
muammoli vaziyatlarga yechim topishga intilgan. Natijalarga ko‘ra, bu metodlar orqali
o‘quvchilarda tanqidiy va ijodiy fikrlash ko‘nikmalari sezilarli darajada oshgan.
Olingan natijalar shuni ko‘rsatadiki, bolalar adabiyotini o‘qitishda interaktiv metodlardan
foydalanish nafaqat bilim olish jarayonini jonlantiradi, balki bolalarning adabiy-estetik
dunyoqarashini kengaytiradi. Ular matn mazmunini chuqur anglay boshlaydi, muallif g‘oyasini
his etadi va real hayot bilan bog‘lay oladi. Shu bilan birga, bu yondashuvlar o‘quvchilarning
nutqiy faolligi va muloqot madaniyatini shakllantirishga ham xizmat qiladi. Biroq, interaktiv
metodlar muvaffaqiyati o‘qituvchining tayyorgarligi, darsni puxta rejalashtirishi va darslikdagi
mavzular bilan to‘g‘ri bog‘lanishiga bog‘liq.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, bolalar adabiyoti fanini interaktiv metodlar asosida o‘qitish o‘quvchilar
bilimini chuqurlashtirish, ularning adabiy tafakkuri va qiziqishini oshirishda samarali vositadir.
Bu metodlar darsni jonli, maqsadli va mazmunli o‘tkazishga imkon beradi. Kelgusida
o‘qituvchilarni interaktiv metodlar bo‘yicha malakasini oshirish, darsliklarga metodik
qo‘llanmalar qo‘shish maqsadga muvofiqdir.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
46
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Avliyoqulov N.X, Musayeva N.N. “Yangi pedagogic texnologiyalar” darslik 15-20b.
2. N.A.Muslimov “Innovatsion ta’lim texnologiyalari va pedagogik kompetentlik”
o`quvuslubiy majmua. Toshkent: 2016. 30-31b.
3. Рахматов, Марат Салимович, Мавлуда Сайфиддиновна Норова, Исмат Худойкулович
4.Давлатов. "ПРОБЛЕМЫ ПЕРСПЕКТИВНЫХ МАТЕРИАЛОВ ДЛЯ ТЕХНИКИ И
5.ТЕХНОЛОГИИ." Современные инструментальные системы, информационные
технологии и инновации. 2014
