ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
290
MUSHAKLAR FAOLIYATI VA ULARNI DAVOLASH USULLARI
Nishonov Muhammadamin Jahongir oʻgʻli
Muallif,Alfraganus universiteti, Tibbiyot fakulteti,
Davolash yo‘nalishi, 2-kurs
Annotatsiya:
Ushbu maqolada mushaklarning asosiy fiziologik xususiyatlari, ularning
harakatdagi o‘rni va sog‘lom mushak faoliyatini ta’minlash usullari ko‘rib chiqiladi. Mushaklar
tananing harakatlanishi, muvozanatini ushlab turishi va ichki organlarning ishlashi uchun muhim
ahamiyatga ega. Shuningdek, maqolada mushak kasalliklari, ularning oldini olish va davolash
usullari haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Kalit so‘zlar:
mushak fiziologiyasi, mushak kasalliklari, reabilitatsiya, massaj terapiyasi,
jismoniy terapiya, mushaklarning tiklanishi.
Kirish
Mushaklar inson organizmining eng muhim tuzilmalari bo‘lib, ular harakatni amalga oshirish,
tana posturasini ushlab turish va ichki organlarning faoliyatini qo‘llab-quvvatlashda beqiyos
ahamiyatga ega. Inson tanasining taxminan 40-50 foizi mushak to‘qimalaridan iborat bo‘lib,
ularning normal ishlashi organizmning umumiy holatiga bevosita ta’sir qiladi.
Mushaklar harakatlanish uchun aktin va miozin oqsillarining o‘zaro ta’siridan foydalanadi. Har
bir mushak qisqarishi uchun energiyaning doimiy yetkazib berilishi talab etiladi, bu jarayonda
ATP (adenozin trifosfat) asosiy energiya manbai hisoblanadi. Mushaklarning faoliyatini
yaxshilash va ularning sog‘lom holatda bo‘lishini ta’minlash uchun jismoniy mashqlar, to‘g‘ri
ovqatlanish va profilaktik muolajalar muhim o‘rin tutadi.
Ammo, har qanday mushak tizimi turli kasallik va shikastlanishlarga moyil bo‘lishi mumkin.
Mushaklarning zaiflashishi, spazmlari, yallig‘lanishi va boshqa muammolari insonning
harakatlanish qobiliyatiga ta’sir qiladi. Shuning uchun, mushak kasalliklarini davolash va ularni
oldini olishga qaratilgan zamonaviy usullarni chuqur o‘rganish muhim hisoblanadi.
Asosiy qism
1. Mushaklarning fiziologik xususiyatlari
Mushaklar uch asosiy turga bo‘linadi:
Skelet mushaklari – ixtiyoriy boshqariladigan mushaklar, tananing harakatlanishida ishtirok etadi.
Yurak mushaklari – yurak qisqarishlarini ta’minlaydi va ixtiyorsiz ravishda ishlaydi.
Silliq mushaklar – ichki organlarning harakatlanishida ishtirok etadi va reflektor tarzda faoliyat
yuritadi.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
291
Mushaklarning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Harakatlanish va postural barqarorlikni ta’minlash
Ichki organlar faoliyatini tartibga solish
Issiqlik ishlab chiqarish va tana haroratini saqlash
2. Mushak kasalliklari va ularning sabablari
Mushak kasalliklari ko‘p sabablar tufayli yuzaga kelishi mumkin, jumladan:
Genetik omillar (Dushen muskulyar distrofiyasi)
Travmalar (chanoq-son mushaklarining shikastlanishi)
Autoimmun kasalliklar (miyozit)
Noto‘g‘ri jismoniy yuklama (ortiqcha sport mashqlari yoki harakatsizlik)
Ko‘p uchraydigan mushak kasalliklari quyidagilardir:
Muskulyar distrofiyalar – mushaklarning zaiflashishi va degeneratsiyasi
Fibromiyalgiya – surunkali mushak og‘riqlari
Miyozit – mushaklarning yallig‘lanishi
Tortishish va spazmlar – mushaklarning haddan tashqari qisqarishi
3. Mushak kasalliklarini davolash usullari
Mushak kasalliklarini davolashda turli usullar qo‘llaniladi:
Dori vositalari – yallig‘lanishga qarshi dorilar, mushak bo‘shashtiruvchi preparatlar
Jismoniy terapiya – reabilitatsiya mashqlari, ortopedik muolajalar
Massaj terapiyasi – mushaklarning qon aylanishini yaxshilash va og‘riqni kamaytirish
Fizioterapiya – ultratovush terapiyasi, elektroforez, magnit terapiya
To‘g‘ri ovqatlanish – oqsil, vitamin va minerallar bilan boyitilgan dieta
Reabilitatsiya jarayoni uzoq muddatli bo‘lishi mumkin, ammo har bir bemor individual
yondashuv talab qiladi.
Xulosa
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
292
Mushaklar organizmning muhim qismlaridan biri bo‘lib, ularning normal faoliyati insonning
umumiy sog‘lig‘iga katta ta’sir ko‘rsatadi. Mushaklar to‘g‘ri ishlashi uchun jismoniy mashqlar,
to‘g‘ri ovqatlanish, yetarli dam olish va stressdan qochish juda muhim hisoblanadi.
Mushak kasalliklari turlicha bo‘lishi mumkin va ularning oldini olish yoki davolash individual
yondashuvni talab qiladi. Profilaktik chora-tadbirlar, jumladan, massaj, fizioterapiya,
reabilitatsiya mashqlari mushaklar sog‘lig‘ini saqlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Kelajakda mushak kasalliklarini davolash bo‘yicha yangi ilmiy tadqiqotlar va innovatsion
yondashuvlar orqali samaradorlikni oshirishga erishish mumkin. Har bir inson mushak
sog‘lig‘ini mustahkamlash uchun doimiy harakat qilishi lozim.
Adabiyotlar:
1.
Guyton A. C., Hall J. E. Textbook of Medical Physiology. Elsevier, 2021.
2.
McArdle W. D., Katch F. I., Katch V. L. Exercise Physiology: Nutrition, Energy, and
Human Performance. Lippincott Williams & Wilkins, 2022.
3.
Brooks G. A., Fahey T. D., Baldwin K. M. Exercise Physiology: Human Bioenergetics
and Its Applications. McGraw-Hill, 2020.
