ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
287
HAMSHIRALARDA KASBIY CHARCHOQ (BURNOUT) VA UNI OLDINI OLISH
CHORALARI
Usmonova Shaxlo Saitmuxamatovna
Muallif
Hamshiralar akademiyasi katta oʻqituvchisi
Annotatsiya:
Maqolada hamshiralar orasida keng tarqalgan kasbiy charchoq (burnout) hodisasi,
uning sabablari va oldini olish choralari haqida so‘z boradi. Hamshiralar kasbiy faoliyatlarida
doimiy stress va yuqori ish yuklamasi tufayli jismoniy va ruhiy toliqish holatiga duch kelishadi.
Ushbu maqolada kasbiy charchoqning oldini olish va uni boshqarish usullari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
kasbiy charchoq, burnout, stress, ruhiy salomatlik, ish samaradorligi.
Kirish
Zamonaviy tibbiyot tizimida hamshiralar muhim rol o‘ynaydi. Ular bemorlarga doimiy parvarish
ko‘rsatish, tibbiy muolajalarni bajarish, favqulodda holatlarda tezkor harakat qilish kabi bir qator
mas’uliyatli vazifalarni bajaradilar. Biroq, bu jarayon davomida doimiy stress va jismoniy
zo‘riqish natijasida hamshiralar kasbiy charchoq sindromiga duch kelishadi.
Kasbiy charchoq – bu uzoq davom etadigan stress natijasida yuzaga keladigan jismoniy va ruhiy
toliqish holati bo‘lib, ishga bo‘lgan motivatsiyaning pasayishi, ishdan qoniqmaslik, depressiya va
sog‘liq muammolariga olib kelishi mumkin. Agar bu holat o‘z vaqtida bartaraf etilmasa,
hamshiralar o‘z ish faoliyatlarini davom ettirishda qiyinchiliklarga duch keladilar va xizmat
sifatining pasayishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Asosiy qism
1. Kasbiy charchoqning asosiy sabablari
Hamshiralar orasida kasbiy charchoq quyidagi omillar sababli rivojlanadi:
Yuqori ish yuklamasi – Uzluksiz navbatchiliklar va bemorlarning ko‘pligi.
Emotsional bosim – Bemorlarning o‘limi, ularning yaqinlari bilan muloqot qilish va favqulodda
holatlarga duch kelish.
Jismoniy charchoq – Kechayu kunduz smenada ishlash, yetarlicha dam olmaslik va uyqusizlik.
Rag‘batning yetishmasligi – Hamshiralar o‘z mehnatlarining yetarlicha baholanmaganligini his
qilishlari mumkin.
Mehnat sharoitlari – Hamkorlar bilan tushunmovchiliklar, boshqaruv tizimidagi muammolar,
texnik yetishmovchiliklar.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
288
2. Kasbiy charchoqning belgilari
Kasbiy charchoq quyidagi belgilar bilan namoyon bo‘ladi:
Jismoniy belgilar: doimiy charchoq, bosh og‘rig‘i, uyqusizlik, ishtahaning buzilishi.
Ruhiy belgilar: depressiya, stress, tashvish, e’tiborning susayishi.
Xulq-atvordagi o‘zgarishlar: ishdan norozi bo‘lish, bemorlarga befarq bo‘lish, g‘azab yoki
asabiylashish.
3. Kasbiy charchoqni oldini olish choralari
Hamshiralar kasbiy charchoqning oldini olish va uni boshqarish uchun quyidagi usullardan
foydalanishlari mumkin:
3.1. Ish va dam olish orasidagi muvozanatni saqlash
Navbatchilik rejalarini to‘g‘ri tashkil qilish.
Ishdan keyin yetarlicha dam olish va sifatli uyquni ta’minlash.
3.2. Ruhiy barqarorlikni oshirish
Meditatsiya, nafas olish mashqlari va psixologik yordamga murojaat qilish.
O‘ziga ishonchni oshirish va ijobiy fikrlashni rivojlantirish.
3.3. Jismoniy faollik va sog‘lom turmush tarzi
Sport bilan shug‘ullanish va sog‘lom ovqatlanish.
Chekish va ortiqcha kofein iste’mol qilishdan voz kechish.
3.4. Professional rivojlanish va rag‘batlantirish
Hamshiralarning mehnatini rag‘batlantirish va ular uchun qo‘shimcha treninglar tashkil qilish.
Kasbiy rivojlanish imkoniyatlarini kengaytirish va ish muhitini yaxshilash.
Xulosa
Hamshiralar uchun kasbiy charchoq jiddiy muammo bo‘lib, ularning ish samaradorligi va
sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Uzoq davom etadigan stress va yuqori ish yuklamasi
natijasida hamshiralar jismoniy va ruhiy toliqish holatiga duch keladilar.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
289
Kasbiy charchoqning oldini olish uchun ish va dam olish orasidagi muvozanatni saqlash, ruhiy
barqarorlikni oshirish, jismoniy faollik bilan shug‘ullanish va kasbiy rivojlanishga e’tibor
qaratish zarur.
Shuningdek, hamshiralar uchun qo‘llab-quvvatlovchi muhit yaratish va ularning mehnatini
munosib baholash, motivatsiyani oshirish muhim ahamiyatga ega. Kasbiy charchoqni
kamaytirish orqali hamshiralar o‘z faoliyatlarini yanada samarali olib borishlari va bemorlarga
yuqori sifatli xizmat ko‘rsatishlari mumkin.
Adabiyotlar
1.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. “Hamshiralar uchun psixologik
barqarorlik bo‘yicha yo‘riqnoma.”
2.
World Health Organization (WHO). (2023). Burnout Syndrome in Healthcare Workers.
3.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2022). Managing Stress and Burnout
in Nursing.
4.
Tibbiyot va psixologiya bo‘yicha ilmiy maqolalar to‘plami, 2023.
