ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
277
IMKONIYATI CHEKLANGAN O‘QUVCHILARNING IJODIGA YANGICHA
YONDASHUV
Soyibjonova Dilnoza Shuxratbek qizi
Andijon davlat universiteti tarix fakulteti, ijtimoiy ish yoʻnalishi
1- bosqich talabasi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirishga yangicha yondashuvlar haqida so‘z yuritiladi. Bugungi kunda inklyuziv ta’lim
tizimi doirasida ular uchun yaratilayotgan maxsus sharoitlar, zamonaviy texnologiyalar,
innovatsion pedagogik metodlar va psixologik qo‘llab-quvvatlash muhim o‘rin tutmoqda.
Imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning adabiyot, san’at, musiqa, tasviriy san’at va boshqa ijodiy
yo‘nalishlardagi muvaffaqiyatlari hamda bu borada davlat va jamiyat tomonidan ko‘rsatilayotgan
yordam yoritiladi.
Kalit so‘zlar:
imkoniyati cheklangan o‘quvchilar, inklyuziv ta’lim, ijodiy qobiliyat, pedagogik
metodlar, san’at, adabiyot, musiqa, tasviriy san’at, innovatsion texnologiyalar, psixologik
qo‘llab-quvvatlash, ijtimoiy integratsiya.
Kirish
Jamiyat taraqqiyotining muhim ko‘rsatkichlaridan biri har bir inson, jumladan, imkoniyati
cheklangan o‘quvchilar uchun teng imkoniyatlar yaratishdir. Bugungi kunda inklyuziv ta’lim
tizimining rivojlanishi, zamonaviy pedagogik yondashuvlar va innovatsion texnologiyalar
imkoniyati cheklangan bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga keng yo‘l ochmoqda.
Imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning ijodi nafaqat ularning intellektual va madaniy
rivojlanishi, balki jamiyatga moslashishi uchun ham muhim vositalardan biridir. Shu sababli,
ularning badiiy, musiqiy, tasviriy san’at yoki boshqa ijodiy yo‘nalishlardagi qobiliyatlarini
rivojlantirish uchun maxsus sharoit yaratish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri
hisoblanadi.
Imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlari va ularni rivojlantirish yo‘llari
Ijod inson tafakkuri va qalbining yorug‘ ifodasi bo‘lib, imkoniyati cheklangan o‘quvchilar ham
turli ijodiy sohalarda o‘z iqtidorlarini namoyon etishlari mumkin. Ular quyidagi yo‘nalishlarda
o‘z ijodiy salohiyatini rivojlantirishlari mumkin:
Adabiyot va yozma ijod – She’r yozish, hikoya tuzish, ertaklar yaratish kabi mashg‘ulotlar orqali
ularning tafakkuri rivojlanadi.
Tasviriy san’at – Rassomchilik, haykaltaroshlik va boshqa badiiy yo‘nalishlar imkoniyati
cheklangan o‘quvchilar uchun eng samarali ijodiy yo‘nalishlardan biridir.
Musiqa va qo‘shiqchilik – Musiqa terapiyasi va kuy bastalash ularning hissiy holatini
yaxshilashga yordam beradi.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
278
Teatr va aktyorlik mahorati – Maxsus teatr studiyalari orqali imkoniyati cheklangan o‘quvchilar
sahna san’ati bilan shug‘ullanishlari mumkin.
Zamonaviy texnologiyalar yordamida ijod – Raqamli dizayn, animatsiya, grafik san’at kabi
yo‘nalishlar ham bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Inklyuziv ta’lim tizimi va ijodiy yondashuvlar
O‘zbekistonda imkoniyati cheklangan o‘quvchilar uchun maxsus ta’lim muassasalari bilan bir
qatorda inklyuziv ta’lim tizimi ham rivojlanmoqda. Bu tizim doirasida:
O‘quvchilarga moslashtirilgan darsliklar va o‘quv materiallari taqdim etilmoqda.
Maxsus pedagog va psixologlar tomonidan individual yondashuv qo‘llanilmoqda.
Texnologiyalar yordamida masofaviy va qo‘shimcha ta’lim imkoniyatlari yaratilmoqda.
Ijodiy mashg‘ulotlar orqali bolaning tafakkuri va ijtimoiy moslashuvi rivojlantirilmoqda.
Pedagoglar uchun ham imkoniyati cheklangan o‘quvchilar bilan ishlash metodikalarini
rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Ular uchun maxsus kurslar, o‘quv qo‘llanmalari va
malaka oshirish dasturlari yo‘lga qo‘yilmoqda.
Texnologiyaning ijodiy rivojlanishdagi o‘rni
Bugungi kunda texnologiyalar imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirishda katta o‘rin tutmoqda. Xususan:
Mobil ilovalar va maxsus dasturlar – Ovozli kitoblar, matn o‘qish dasturlari, maxsus brail shriftli
elektron resurslar mavjud.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
279
Virtual va kengaytirilgan reallik (VR/AR) – Imkoniyati cheklangan o‘quvchilar uchun maxsus
o‘quv va ijodiy dasturlar ishlab chiqilmoqda.
Internet va onlayn kurslar – Nogiron bolalar uchun maxsus mo‘ljallangan ijodiy to‘garaklar va
masofaviy ta’lim platformalari faoliyat yuritmoqda.
Psixologik va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash
Imkoniyati cheklangan o‘quvchilar uchun ijod bilan shug‘ullanish nafaqat qobiliyatni
rivojlantirish, balki ijtimoiy moslashish vositasi hamdir. Ularning ichki dunyosini ochib berish,
o‘z fikrlarini erkin ifoda etish, o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshirishda ijodiy mashg‘ulotlarning
ahamiyati katta.
Psixolog va pedagoglar tomonidan o‘tkaziladigan maxsus treninglar va mashg‘ulotlar orqali
ularning jamiyatga integratsiyasi osonlashadi. Maxsus ijodiy loyihalar, musobaqalar va
ko‘rgazmalar orqali ularning ishlarini keng jamoatchilikka namoyish qilish ham muhim
ahamiyatga ega.
Davlat va jamiyat tomonidan ko‘rsatilayotgan yordam
O‘zbekistonda imkoniyati cheklangan o‘quvchilar uchun davlat tomonidan quyidagi dasturlar
amalga oshirilmoqda:
Maxsus ta’lim muassasalari va markazlari – Reabilitatsiya markazlari va maxsus maktablar
faoliyat ko‘rsatmoqda.
Moliyaviy qo‘llab-quvvatlash – Nogironligi bor bolalarga moddiy yordam va grantlar
ajratilmoqda.
Ijodiy tanlovlar va loyihalar – Imkoniyati cheklangan o‘quvchilar uchun maxsus musobaqalar,
festivallar va ko‘rgazmalar tashkil etilmoqda.
Bundan tashqari, nodavlat tashkilotlar, jamoat fondlari va xususiy sektor ham imkoniyati
cheklangan bolalar uchun turli ijodiy loyihalarni qo‘llab-quvvatlamoqda.
Xulosa
Imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish ularning to‘laqonli
hayot kechirishi va jamiyatga moslashuvi uchun juda muhim. Zamonaviy texnologiyalar,
innovatsion pedagogik yondashuvlar va inklyuziv ta’lim tizimi orqali ularga yanada keng
imkoniyatlar yaratish lozim.
Davlat, jamoat va nodavlat tashkilotlari, shuningdek, pedagog va psixologlar hamkorligida
amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar imkoniyati cheklangan bolalarning ijodiy rivojlanishiga
katta hissa qo‘shmoqda. Ularning iste’dodlarini rag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlash orqali biz
jamiyatimizni yanada mehribon va teng huquqli qilishimiz mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
280
1.O‘zbekiston Respublikasi “Nogironlar huquqlari to‘g‘risida”gi Qonuni.
2.O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi materiallari.
3.Inklyuziv ta’lim bo‘yicha xalqaro tajribalar va ilmiy maqolalar.
4.Zamonaviy pedagogik texnologiyalar bo‘yicha o‘quv qo‘llanmalar.
