ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
274
KAMBAG‘ALLIK MUAMMOSI VA UNI BARTARAF ETISHNING
O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Axrorov Elyorjon Baxtiyor oʻgʻli
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya:
Mazkur maqolada kambag‘allik tushunchasi, uning kelib chiqish sabablari va
jamiyatga ta’siri yoritilgan. Shuningdek, O‘zbekistonda kambag‘allikni kamaytirish bo‘yicha
amalga oshirilayotgan islohotlar hamda samarali strategiyalar tahlil qilingan.
Kalit so‘zlar:
kambag‘allik, iqtisodiy tengsizlik, islohotlar, bandlik, ijtimoiy siyosat
KIRISH
Kambag‘allik — bu jamiyat taraqqiyotiga to‘sqinlik qiluvchi asosiy muammolardan biri bo‘lib,
iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy omillar bilan chambarchas bog‘liq. Jahon bankining tadqiqotlariga
ko‘ra, kambag‘allik nafaqat odamlarning daromad darajasining pastligi, balki ularning ijtimoiy
xizmatlardan foydalanish imkoniyatining cheklanganligi, iqtisodiy imkoniyatlarning torayishi va
umuman, jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi bilan ham bog‘liq. Kambag‘allik muammosi
rivojlanayotgan davlatlarda yanada dolzarb bo‘lib, ayniqsa, aholi sonining o‘sishi, bandlik
masalalarining yetarlicha hal qilinmaganligi, ta’lim va tibbiy xizmatlar sifati yetarli darajada
bo‘lmagan joylarda o‘z ta’sirini yanada kuchaytiradi.
O‘zbekiston ham bu muammo bilan faol kurash olib borayotgan davlatlardan biri hisoblanadi.
Mustaqillik yillarida mamlakat iqtisodiyotida sezilarli yutuqlarga erishilgan bo‘lsa-da, aholi
daromadlari o‘sish sur’ati hali ham murakkab jarayon bo‘lib qolmoqda. Ayniqsa, ishsizlik
darajasi, hududiy rivojlanishdagi nomutanosibliklar va kambag‘allikning chuqurlashib borishi
iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirishni talab qiladi. Shu sababli, O‘zbekiston hukumati
kambag‘allikni kamaytirish bo‘yicha tizimli yondashuv ishlab chiqmoqda va bunda xalqaro
tajribalardan samarali foydalanishga harakat qilmoqda. Bundan tashqari, O‘zbekistonda olib
borilayotgan iqtisodiy islohotlar va davlat dasturlarining ushbu yo‘nalishda qanday natijalarga
erishayotganiga ham to‘xtalib o‘tiladi.
ASOSIY QISM
Kambag‘allikning kelib chiqish sabablari turlicha bo‘lib, ularning aksariyati iqtisodiy va ijtimoiy
omillar bilan bog‘liq. Ushbu sabablarni quyidagicha tasniflash mumkin:
Iqtisodiy sabablar: ishlab chiqarishning sust rivojlanishi, past iqtisodiy o‘sish sur’atlari, inflatsiya
va valyuta kurslarining beqarorligi, ishsizlik darajasining yuqoriligi.
Ijtimoiy omillar: ta’lim va malakali kadrlar yetishmovchiligi, tibbiy xizmatlarning past sifati,
ijtimoiy tengsizlik.
Demografik va ekologik omillar: aholi sonining tez o‘sishi, tabiiy resurslarning noteng
taqsimlanishi, ekologik muammolar.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
275
O‘zbekistonda kambag‘allikni kamaytirish bo‘yicha qator islohotlar amalga oshirilmoqda.
Jumladan, “Temir daftar”, “Ayollar daftari” va “Yoshlar daftari” kabi mexanizmlar orqali
aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari aniqlanib, ularga moliyaviy va iqtisodiy yordam
berish yo‘lga qo‘yilgan. Shu bilan birga, bandlikni oshirish va kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash
bo‘yicha ham turli dasturlar ishlab chiqilgan.
Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, kambag‘allikka qarshi samarali kurashish uchun quyidagi
yo‘nalishlarga e’tibor qaratish lozim:
Bandlikni oshirish: yangi ish o‘rinlarini yaratish, tadbirkorlikni rivojlantirish, yoshlarni kasb-
hunar o‘rganishga yo‘naltirish.
Ta’lim sifatini oshirish: kasbiy ta’lim tizimini takomillashtirish, aholining malakasini oshirish.
Ijtimoiy himoya tizimini takomillashtirish: kam ta’minlangan oilalarni qo‘llab-quvvatlash,
subsidiyalar va imtiyozli kreditlar taqdim etish.
Investitsiyalarni jalb qilish: xorijiy va mahalliy sarmoyalarni iqtisodiyotga jalb qilish,
infratuzilmani rivojlantirish.
Xitoy, Janubiy Koreya va Singapur singari mamlakatlar kambag‘allikni kamaytirishda
muvaffaqiyat qozongan bo‘lib, ularning tajribasi O‘zbekiston uchun ham muhim o‘rnak bo‘lishi
mumkin. Ushbu mamlakatlarda asosiy e’tibor aholining mehnat faoliyatini oshirish, ta’lim
tizimini kuchaytirish va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan.
XULOSA
Kambag‘allik – bu jahon miqyosida dolzarb bo‘lib turgan murakkab muammolardan biri bo‘lib,
uning iqtisodiy va ijtimoiy jihatlari chuqur tahlil qilinishi lozim. O‘zbekistonda bu borada keng
ko‘lamli islohotlar amalga oshirilayotgan bo‘lsa-da, hali ham bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar
talaygina. Davlat tomonidan qabul qilingan strategik chora-tadbirlar aholi turmush darajasini
oshirish, iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan bo‘lib,
uzoq muddatli istiqbolda barqaror natijalarga erishish imkonini beradi.
Shu bilan birga, jahon tajribasidan kelib chiqib, iqtisodiy o‘sishni tezlashtirish, investitsiyalarni
jalb qilish, mehnat bozorini rivojlantirish kabi masalalarga e’tibor qaratish lozim. Xalqaro
moliya institutlari bilan hamkorlikni kengaytirish, tadbirkorlikni rivojlantirish va ta’lim tizimini
takomillashtirish orqali kambag‘allikni sezilarli darajada kamaytirish mumkin.
Kelgusida iqtisodiy islohotlarning davom ettirilishi, kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash,
aholini mehnat bozoriga jalb qilish va ta’lim sohasini rivojlantirish orqali mamlakatda
kambag‘allik muammosini bartaraf etish mumkin. Shu sababli, davlat va jamiyatning uzviy
hamkorligi asosida iqtisodiy taraqqiyotga erishish va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash bugungi
kunning eng muhim vazifalaridan biri bo‘lib qolmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning iqtisodiy islohotlar bo‘yicha
qarorlari va nutqlari.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
276
2.Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasi hisobotlari – O‘zbekistonda kambag‘allik darajasi
va uning dinamikasi.
3.BMT Taraqqiyot dasturining kambag‘allikni bartaraf etish bo‘yicha strategik hujjatlari.
4.Iqtisodiy tadqiqot markazlari va statistik agentliklarning tahliliy materiallari.
