ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
270
MAKTABDA O‘QUVCHILARNING STRESSINI KAMAYTIRISH VA ULARGA
PSIXOLOGIK YORDAM BERISH
Mulikboyeva Dilorom Kuchqorovna
Samarqand viloyati Qo’shrabot tumani 64-maktab psixologi
Mulikboyev O’tkir Qo’chqor o’g’li
Samarqand viloyati Qo’shrabot tumani
75-maktab Boshlang’ich sinf o’qituvchisi
Annotatsiya:
Maktab muhitida o‘quvchilarning stress darajasi turli omillar ta’sirida ortib borishi
mumkin. Ushbu maqolada o‘quvchilarning stressga tushish sabablari, stress darajasini
kamaytirish usullari hamda psixologik yordam ko‘rsatish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. O‘qituvchilar
va psixologlarning roli, samarali muloqot usullari va muammolarni hal qilish bo‘yicha tavsiyalar
beriladi.
Kalit so‘zlar:
stress, psixologik yordam, maktab muhit, o‘quvchi ruhiyati, o‘qituvchi va
psixolog roli.
Kirish
Zamonaviy ta’lim jarayoni o‘quvchilarga nafaqat bilim olish, balki ijtimoiy va shaxsiy
rivojlanish imkoniyatini ham beradi. Biroq, maktab muhitida yuzaga keladigan turli bosimlar
o‘quvchilarning stressga tushishiga sabab bo‘lishi mumkin. Maktabda o‘quvchilarga psixologik
yordam ko‘rsatish va stressni kamaytirish ta’lim sifatini oshirishga, shuningdek, ularning
umumiy ruhiy holatini yaxshilashga yordam beradi.
Ushbu maqolada o‘quvchilarning stress sabablari, uni kamaytirish yo‘llari va psixologik yordam
berish usullari haqida so‘z yuritiladi.
O‘quvchilarning stressga tushish sabablari
O‘quvchilar turli sabablar tufayli stressga tushishlari mumkin. Ushbu sabablarni quyidagi asosiy
guruhlarga ajratish mumkin:
Akademik bosim
Yuqori o‘quv talablari va baholar uchun raqobat
Darslarning murakkabligi va o‘quv yuklamasi ortishi
Imtihonlarga tayyorgarlik va baholash tizimidan qo‘rqish
Ijtimoiy muhit va tengdoshlar bosimi
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
271
Do‘stlar va sinfdoshlar bilan munosabatlardagi muammolar
Maktabda zo‘ravonlik (bullying)
Jamiyatga moslashishdagi qiyinchiliklar
Oila va shaxsiy muammolar
Ota-onalar tomonidan qo‘yilgan yuqori talablar
Oiladagi nizolar va yetarli e’tibor yetishmovchiligi
Shaxsiy qiyinchiliklar, o‘ziga bo‘lgan ishonchsizlik
Maktab muhitining ta’siri
O‘qituvchilar bilan tushunmovchiliklar
Maktab intizomi va qoidalarining qattiqligi
Bosim va jazolash tizimi
Stressni kamaytirish usullari
Maktab muhitida o‘quvchilarning stressini kamaytirish uchun turli usullardan foydalanish
mumkin:
Psixologik yordam ko‘rsatish
Maktab psixologi bilan muntazam suhbatlar tashkil etish
O‘quvchilarga hissiy barqarorlik va stressni boshqarish usullarini o‘rgatish
Individual va guruhiy terapiya mashg‘ulotlarini o‘tkazish
Dars jarayonida stressni kamaytirish
O‘yin va interaktiv metodlarni qo‘llash
O‘quvchilarga haddan tashqari bosim yuklamaslik
Darslar davomida qisqa tanaffuslar va dam olish mashg‘ulotlari tashkil qilish
Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash
O‘quvchilarga ijtimoiy muhitda o‘zini erkin his qilishga yordam berish
Guruhda ishlash va hamkorlik muhiti yaratish
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
272
Zo‘ravonlik va ijtimoiy muammolarga qarshi kurash strategiyalarini ishlab chiqish
Jismoniy va hissiy muvozanatni saqlash
Sport va jismoniy mashg‘ulotlarni rag‘batlantirish
To‘g‘ri ovqatlanish va uyqu rejimini shakllantirishga ko‘maklashish
Meditatsiya va nafas mashqlarini o‘rgatish
O‘qituvchi va psixologlarning roli
Maktabda o‘qituvchilar va psixologlar o‘quvchilarning stressini kamaytirishda muhim rol
o‘ynaydi.
O‘qituvchining vazifalari
O‘quvchilarga ruhiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish
Ularni motivatsiya qilish va ishonch bildirish
O‘quvchilar bilan individual muloqot o‘tkazish
O‘z darslarini qiziqarli va interaktiv shaklda tashkil qilish
Psixologning vazifalari
O‘quvchilarning ruhiy holatini tahlil qilish va ularni qo‘llab-quvvatlash
Stressni boshqarish bo‘yicha maxsus trening va mashg‘ulotlarni tashkil etish
O‘qituvchilar va ota-onalar bilan hamkorlikda ishlash
O‘quvchilarga hissiy barqarorlik va konfliktlarni hal qilish bo‘yicha maslahatlar berish
Xulosa
Maktabda o‘quvchilarning stress darajasini kamaytirish va ularga psixologik yordam berish
muhim jarayon hisoblanadi.
Stress sabablari turlicha bo‘lishi mumkin, lekin uni samarali boshqarish uchun o‘qituvchilar,
psixologlar va ota-onalar hamkorlikda harakat qilishlari lozim.
Stressni kamaytirish bo‘yicha samarali usullar o‘quvchilarning maktabga bo‘lgan munosabatini
yaxshilaydi, ta’lim jarayonini yanada samarali qiladi va ularning ruhiy barqarorligini ta’minlaydi.
Shu sababli, har bir maktabda psixologik yordam tizimini rivojlantirish va o‘quvchilarga qo‘llab-
quvvatlash ko‘rsatish ustuvor vazifalardan biri bo‘lishi kerak.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
273
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Selye, H. (1956). The Stress of Life. McGraw-Hill.
2.Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. Springer Publishing.
3.G‘ofurova, M. (2020). Maktab psixologiyasining asoslari. Toshkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.
4.Hasanboyeva, O. (2021). O‘quvchilar psixologiyasi. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Oliy
va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi.
5.Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes.
Harvard University Press.
