ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
261
CHALA TUG‘ILGAN CHAQALOQLAR: MUAMMOLAR, PARVARISH VA
ZAMONAVIY DAVOLASH USULLARI
Murtazayeva Zilola Faxriddinovna
Ilmiy rahbar
Osiyo Xalqaro Universiteti Klinik fanlar kafedrasi o‘qituvchisi
Bobirova Husnora
Muyinova Xushvaqt
Rustamova Sevinch
Osiyo xalqaro universiteti talabalari
Annotatsiya:
Chala tug‘ilgan chaqaloqlar – homiladorlikning 37-haftasiga yetmay tug‘ilgan
bolalar bo‘lib, ularda organizmning rivojlanish darajasi past bo‘ladi. Ushbu maqolada chala
tug‘ilgan chaqaloqlarning asosiy muammolari, ularni parvarish qilish tamoyillari va zamonaviy
davolash usullari haqida so‘z yuritiladi. Neonatal intensiv terapiya, sun’iy nafas oldirish va
emlash kabi usullar muhokama qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Chala tug‘ilgan chaqaloqlar, neonatal parvarish, tibbiy yordam, respirator terapiya,
reanimatsiya, intensiv terapiya.
Kirish
Chala tug‘ilish (preterm birth) dunyo bo‘ylab perinatal o‘lim holatlarining asosiy sabablaridan
biri hisoblanadi. Har yili taxminan 15 million bola muddatidan oldin tug‘iladi, ulardan
ko‘pchiligi maxsus parvarish talab qiladi. Chala tug‘ilgan chaqaloqlarda o‘pka, yurak-qon tomir
tizimi va immunitet sust rivojlangan bo‘lib, bu ularning hayotga moslashishida qiyinchilik
tug‘diradi.
Tibbiyotning rivojlanishi natijasida neonatologiya sohasi katta yutuqlarga erishdi. Zamonaviy
texnologiyalar va ilg‘or davolash usullari chala tug‘ilgan bolalarning tirik qolish imkoniyatini
oshirmoqda. Ushbu maqolada chala tug‘ilgan chaqaloqlarning asosiy xususiyatlari, muammolari
va ularni davolash usullari haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Chala tug‘ilish sabablari va turlari
Chala tug‘ilish turli sabablarga ko‘ra yuzaga kelishi mumkin:
Onaga bog‘liq omillar: Homiladorlik davomidagi kasalliklar (gipertoniya, diabet), infektsiyalar,
ko‘p homilali homiladorlik, stress, zararli odatlar (tamaki chekish, alkogol iste’moli).
Homilaga bog‘liq omillar: Genetik kasalliklar, bachadondagi infeksiyalar, homila
rivojlanishidagi anomaliyalar.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
262
Ijtimoiy va ekologik omillar: Yomon ekologiya, onaning yoshiga bog‘liq muammolar (18
yoshdan kichik yoki 35 yoshdan katta bo‘lish).
Chala tug‘ilgan chaqaloqlar tug‘ilgan haftasiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi:
O‘ta chala tug‘ilganlar – 28-haftagacha tug‘ilganlar.
Juda erta tug‘ilganlar – 28-32-haftada tug‘ilganlar.
O‘rtacha chala tug‘ilganlar – 32-34-haftada tug‘ilganlar.
Kech chala tug‘ilganlar – 34-37-haftada tug‘ilganlar.
Chala tug‘ilgan chaqaloqlarning asosiy muammolari
Nafas olish tizimi muammolari
Chala tug‘ilgan bolalarda o‘pkaning to‘liq rivojlanmaganligi sababli respirator distress sindromi
(RDS) kuzatiladi. Bu holda sun’iy nafas oldirish usullari qo‘llaniladi.
Yurak-qon tomir tizimi muammolari
Arterial bosimning pastligi va yurak yetishmovchiligi chala tug‘ilgan chaqaloqlarda uchraydigan
muhim muammolardan biridir. Davolash uchun maxsus infuzion terapiya va dori vositalari
qo‘llaniladi.
Ovqat hazm qilish tizimi zaifligi
Chala tug‘ilgan chaqaloqlarning ovqat hazm qilish tizimi hali to‘liq rivojlanmagan bo‘lib, enteral
ovqatlanish talab etiladi. Ko‘p hollarda ona suti yoki maxsus suyuq ovqatlar ishlatiladi.
Gipotermiya (tana haroratining pasayishi)
Chala tug‘ilgan chaqaloqlarda issiqlikni ushlab turish mexanizmi to‘liq shakllanmaganligi
sababli, ularni maxsus qutilar (inkubatorlar) yoki termal krovatlarda saqlash talab etiladi.
Infeksiyalarga moyillik
Immun tizimining zaifligi sababli chala tug‘ilgan bolalar infeksion kasalliklarga juda moyil
bo‘ladilar. Profilaktika sifatida antiseptik choralar ko‘riladi, antibiotik terapiya qo‘llanadi.
Chala tug‘ilgan chaqaloqlarni parvarish qilish va davolash usullari
Zamonaviy neonatologiya chala tug‘ilgan chaqaloqlarni hayotga moslashtirish uchun bir qancha
muhim usullarni ishlab chiqdi:
1.
Neonatal reanimatsiya va intensiv terapiya
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
263
Tug‘ruqdan so‘ng chaqaloq maxsus reanimatsiya bo‘limiga o‘tkaziladi.
Sun’iy nafas oldirish (ventilyatsiya) qo‘llaniladi.
Surfactant terapiyasi – o‘pka yetishmovchiligi holatlarida ishlatiladi.
2.
Issiqlik muhitini ta’minlash
Chala tug‘ilgan chaqaloqlar inkubatorlar yoki kangaroo-care (onaning terisi bilan aloqa) usuli
bilan parvarish qilinadi.
3.
Maxsus oziqlantirish
Ko‘krak suti eng yaxshi ozuqa hisoblanadi.
Ona suti bo‘lmasa, maxsus formulalar ishlatiladi.
4.
Immunitetni mustahkamlash
Erta emlash (pnevmoniya, gemofil infeksiyalar, gepatit B) chala tug‘ilgan bolalar uchun tavsiya
etiladi.
Antibiotik terapiyasi infeksiyalarni oldini olish uchun qo‘llaniladi.
Xulosa
Chala tug‘ilgan chaqaloqlar maxsus parvarish va tibbiy yondashuvni talab qiladigan muhim
guruh hisoblanadi. Neonatal intensiv terapiya, reanimatsion choralar va zamonaviy
texnologiyalar chala tug‘ilgan bolalarning omon qolish imkoniyatini sezilarli darajada oshirdi.
Bundan tashqari, kangaroo-care, ona suti bilan oziqlantirish va maxsus reabilitatsiya dasturlari
ularning rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Neonatologiya sohasidagi doimiy tadqiqotlar va
texnologik yutuqlar chala tug‘ilgan chaqaloqlarning hayot sifatini yaxshilashga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.WHO. (2022). Care of Preterm Newborns: Guidelines for Health Workers.
2.Fanaroff, A. A., & Martin, R. J. (2020). Neonatal-Perinatal Medicine: Diseases of the Fetus
and Infant.
3.Liu, L., et al. (2021). Global Trends in Preterm Birth and Neonatal Care.
4.Gomella, T. L. (2022). Neonatology: Management, Procedures, and Principles.
