ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, March 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
362
YURAK-QON TOMIR KASALLIKLARINING OLDINI OLISH VA ZAMONAVIY
DAVOLASH USULLARI
Nishonov Javohir Jahongir o‘g‘li
Muallif: Alfraganus universiteti, Tibbiyot fakulteti,
Davolash yo‘nalishi, 3-kurs talabasi
Annotatsiya:
Yurak-qon tomir kasalliklari dunyo bo‘ylab eng keng tarqalgan va o‘limga olib
keluvchi kasalliklardan biridir. Ushbu maqolada yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy
sabablari, xavf omillari, profilaktik choralari va zamonaviy davolash usullari haqida batafsil
ma’lumot beriladi. Kasalliklarning oldini olish va erta aniqlash orqali ulardan kelib chiqadigan
xavflarni kamaytirish mumkin.
Kalit so‘zlar:
yurak-qon tomir kasalliklari, yurak xuruji, insult, ateroskleroz, gipertoniya,
angioplastika, bypass operatsiyasi.
KIRISH
Yurak-qon tomir kasalliklari bugungi kunda dunyo miqyosida eng keng tarqalgan sog‘liq
muammolaridan biri hisoblanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra,
har yili 18 milliondan ortiq odam yurak-qon tomir kasalliklari tufayli hayotdan ko‘z yumadi. Bu
kasalliklar turli yoshdagi insonlarda uchrashi mumkin bo‘lib, ularning oldini olish va samarali
davolash choralari dolzarb masala hisoblanadi.
Yurak-qon tomir kasalliklari, asosan, noto‘g‘ri turmush tarzi, genetik moyillik, ortiqcha vazn va
zararli odatlar sababli yuzaga keladi. Shu sababli, profilaktika choralariga amal qilish, doimiy
tibbiy ko‘rikdan o‘tish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish yurak kasalliklarining oldini
olishda muhim rol o‘ynaydi.
Ushbu maqolada yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy turlari, ularning sabablari, xavf omillari
hamda zamonaviy davolash usullari batafsil yoritib beriladi.
ASOSIY QISM
1. Yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy turlari
Yurak-qon tomir kasalliklari turli shakllarda namoyon bo‘lishi mumkin. Eng keng tarqalgan
turlari quyidagilardan iborat:
Ishemik yurak kasalligi – yurak mushaklari yetarlicha qon bilan ta’minlanmaganda yuzaga
keladi va yurak xuruji xavfini oshiradi.
Ateroskleroz – qon tomirlarda yog‘ qatlamlarining to‘planishi natijasida qon oqimi
yomonlashadi.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, March 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
363
Gipertoniya (yuqori qon bosimi) – yurak va qon tomirlariga ortiqcha bosim tushishiga sabab
bo‘lib, insult va yurak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
Insult – miya qon aylanishining buzilishi natijasida yuzaga keladigan xavfli holat.
Yurak yetishmovchiligi – yurak mushaklari organizmni yetarlicha qon bilan ta’minlay
olmaganda rivojlanadi.
2. Yurak-qon tomir kasalliklarining sabablari va xavf omillari
Yurak-qon tomir kasalliklarini keltirib chiqaradigan asosiy omillar quyidagilardan iborat:
Nosog‘lom ovqatlanish – yog‘li, shirin va tuzli mahsulotlarni ko‘p iste’mol qilish ateroskleroz va
gipertoniyaga olib keladi.
Jismoniy harakatsizlik – kam harakat yurak mushaklarini zaiflashtirib, qondagi xolesterin
miqdorini oshiradi.
Zararli odatlar – chekish va alkogol iste’moli yurak-qon tomir tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Stress va asabiylik – uzoq muddatli stress yurak urish ritmini buzishi va qon bosimini oshirishi
mumkin.
Genetik moyillik – oilaviy anamnezda yurak kasalliklari bo‘lsa, xavf yuqori bo‘ladi.
3. Yurak-qon tomir kasalliklarini davolash usullari
Bugungi kunda yurak kasalliklarini davolash bo‘yicha turli usullar qo‘llaniladi:
Dori vositalari
Yurak-qon tomir kasalliklarini davolashda quyidagi dori vositalari ishlatiladi:
Antigipertenziv preparatlar (qon bosimini tushiradi)
Xolesterinni kamaytiruvchi dorilar (statinlar)
Antikoagulyantlar (qonni suyultiruvchi dorilar)
Jarrohlik usullari
Angioplastika – toraygan tomirlarni ochish uchun stent o‘rnatish.
Bypass operatsiyasi – shikastlangan qon tomirlarini chetlab o‘tuvchi yangi yo‘l hosil qilish.
Sun’iy yurak klapanlari o‘rnatish – yurak klapanlari noto‘g‘ri ishlaganda qo‘llaniladi.
Hayot tarzini o‘zgartirish
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, March 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
364
Yurak-qon tomir kasalliklaridan saqlanish uchun sog‘lom ovqatlanish, jismoniy faollik va
stressni boshqarish muhimdir.
XULOSA
Yurak-qon tomir kasalliklari butun dunyoda ko‘plab insonlarning hayotiga ta’sir qilayotgan
jiddiy muammo hisoblanadi. Kasallikning oldini olishda sog‘lom turmush tarzini shakllantirish,
yomon odatlardan voz kechish va muntazam tibbiy ko‘rikdan o‘tish muhim rol o‘ynaydi.
Zamonaviy tibbiyot yurak kasalliklarini erta aniqlash va samarali davolash imkoniyatlarini
oshirib bormoqda.
Shunday ekan, yurak-qon tomir kasalliklaridan himoyalanish uchun har bir inson o‘z
salomatligiga mas’uliyat bilan yondashishi kerak.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
World Health Organization (WHO). Cardiovascular diseases fact sheet.
2.
American Heart Association. Heart Disease and Stroke Statistics.
3.
European Society of Cardiology. Guidelines on cardiovascular disease prevention.
4.
Journal of the American College of Cardiology. Advances in Cardiovascular Medicine.
