PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
197
O‘ZBEKISTONDA YOSHLAR SIYOSATINING SHAKLLANISHI: TARIXIY-NAZARIY
ASOSLAR
Axatov Sunnatjon Axtam o’g’li,
“Milliy tiklanish” demokratik partiyasi
Buxoro viloyat kengashi rais o’rinbosari
ANNOTATSIYA:
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida yoshlar siyosatining 1991-2015-
yillar davomida shakllanishi tarixiy-nazariy jihatdan o‘rganilgan. Mustaqillik davrida qabul
qilingan asosiy qonunchilik hujjatlari, davlat siyosatining institutsional asoslari va ularning amaliy
funksiyalari tahlil etilgan. Shuningdek, xalqaro tajriba, ilmiy yondashuvlar va strategik hujjatlar
asosida milliy yoshlar siyosatining bosqichma-bosqich evolyutsiyasi yoritilgan.
Kalit so‘zlar
: yoshlar siyosati, tarixiy tahlil, huquqiy asos, institutsional rivojlanish, Kamolot,
Yangi O‘zbekiston, siyosiy islohotlar.
АННОТАЦИЯ:
В данной статье историко-теоретически анализируется становление
молодежной политики в Республике Узбекистан в период 1991–2015 годов. Исследованы
ключевые законодательные документы, институциональные основы государственной
молодежной политики и их практическая реализация. Также представлена поэтапная
эволюция молодежной политики на основе международного опыта и научных подходов.
Ключевые слова:
молодежная политика, исторический анализ, правовая база,
институциональное развитие, Камолот, Новая Узбекистан, политические реформы.
ABSTRACT.
This article explores the historical and theoretical foundations of youth policy in
the Republic of Uzbekistan between 1991 and 2015. It analyzes key legislative acts, institutional
frameworks, and the practical implementation of youth-related policies during the independence
period. The study also outlines the phased evolution of national youth policy based on
international experience and scientific approaches.
Keywords:
youth policy, historical analysis, legal basis, institutional development, Kamolot, New
Uzbekistan, political reforms.
Yoshlar har qanday jamiyat taraqqiyotining eng muhim harakatlantiruvchi kuchi sanaladi. Aynan
shu bois dunyo mamlakatlari, xususan, O‘zbekiston Respublikasida ham mustaqillikdan so‘ng
yoshlar bilan ishlash bo‘yicha alohida siyosat shakllanib bordi. Ushbu siyosat davlatning ijtimoiy-
siyosiy, madaniy-ma’naviy, iqtisodiy va huquqiy sohalarida islohotlarning ajralmas bo‘lagi
sifatida qaralmoqda. Mustaqillikning dastlabki yillarida shakllana boshlagan yoshlar siyosati
bugunga kelib Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasining ustuvor yo‘nalishiga aylangani
ushbu mavzuni o‘rganishning dolzarbligini belgilaydi.
Maqolaning maqsadi – O‘zbekistonda 1991–2015-yillarda shakllangan yoshlar siyosatining
tarixiy asoslari, huquqiy negizlari va nazariy yondashuvlarini tahlil qilishdan iborat. Ushbu tahlil
orqali yoshlar siyosatining shakllanish bosqichlari, muammolari va istiqbolli yondashuvlari ochib
beriladi.
Ilmiy adabiyotlarda “yoshlar siyosati” tushunchasi turli yondashuvlar asosida izohlanadi. Asosan,
bu tushuncha davlatning yosh avlod manfaatlarini ifodalovchi, ularning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy
va madaniy hayotdagi faol ishtirokini ta’minlashga qaratilgan qarorlar, dasturlar va institutlar
tizimi sifatida izohlanadi. Xalqaro miqyosda esa “youth policy” termini 20-asrning ikkinchi
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
198
yarmida keng qo‘llanila boshlagan bo‘lib, BMT, YUNESKO, Yevropa Ittifoqi kabi tashkilotlar
yoshlar huquqlari va ehtiyojlarini siyosiy darajada ta’minlash uchun maxsus konsepsiyalar ishlab
chiqdi.
O‘zbekiston ijtimoiy-siyosiy kontekstida yoshlar siyosatining nazariy asoslari ilk bor
mustaqillikdan so‘ng shakllana boshlagan bo‘lib, u quyidagilarga tayanadi:
Konstitutsiyaviy huquqlar va ijtimoiy tenglik printsiplari;
Milliy qadriyatlar va ma’naviy-ma’rifiy an’analar;
Fuqarolik jamiyati tamoyillari va yoshlarda yuksak ijtimoiy mas’uliyatni shakllantirish zarurati.
Yoshlar siyosati o‘zining mohiyati jihatidan kompleks hodisa bo‘lib, siyosatshunoslik, ijtimoiy
sotsiologiya, huquqshunoslik va pedagogika fanlari kesishmasida shakllanadi.
1991–1999-yillar: Ilk huquqiy va institutsional asoslar. Mustaqillik yillarining dastlabki
bosqichida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (1992)da yoshlarning huquq va erkinliklari
mustahkamlandi. 1996-yilda Prezident huzurida Yoshlar siyosati bo‘yicha davlat komissiyasi
tashkil qilindi. Shu davrda yoshlarning ta’lim olishi, bandligi va ijtimoiy himoyasi bo‘yicha bir
qator qarorlar qabul qilindi. 1997-yilda esa “Yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari
to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilinib, bu boradagi siyosiy-huquqiy tamoyillar ilk marotaba qonuniy
tus oldi. Bu hujjat yoshlar siyosatining normativ asosini yaratdi.
2000–2010-yillar: “Kamolot” YIH faoliyati va davlat dasturlari.
2001-yilda tashkil etilgan “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati yoshlarni jamoatchilik hayotiga
keng jalb qilish, ularning huquqiy madaniyatini oshirish va yurtga sadoqat ruhida tarbiyalashda
muhim rol o‘ynadi. Bu davrda yoshlar bilan ishlovchi mutaxassislar tayyorlash, ularni ijtimoiy-
siyosiy hayotga safarbar qilish bo‘yicha respublika miqyosida tizimli dasturlar amalga oshirildi.
Shu yillarda maktab, kollej va universitetlarda “Yoshlar bilan ishlash bo‘limlari” tashkil qilinib,
ta’lim tizimi orqali yoshlarning siyosiy ongi va faolligini oshirishga katta e’tibor berildi.
2011–2015-yillar: Institutsional islohotlar va ijtimoiy-iqtisodiy dasturlar. 2011–2015-yillarda
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qator farmonlari bilan yoshlar bandligini oshirish,
ularning tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash, innovatsion g‘oyalarini moliyaviy
rag‘batlantirish bo‘yicha qator qarorlar qabul qilindi. Ayniqsa “Yoshlar – kelajagimiz” tamoyili
asosida viloyatlarda yoshlar markazlari va madaniyat maskanlari tashkil qilindi.
Bugungi kunda O‘zbekistonda yoshlar siyosati yangi bosqichga chiqdi. 2016-yildan boshlab
“Yangi O‘zbekiston” strategiyasi doirasida yoshlar masalasi ustuvorlik kasb etdi. Yangi institutlar,
xususan, Yoshlar ishlari agentligi, Yoshlar parlamenti kabi tuzilmalar vujudga keldi.
Ilmiy jixatdan esa yoshlar siyosati borasida tadqiqotlar faollashdi. 2020-yilda “Yoshlarga oid
davlat siyosati to‘g‘risida”gi yangi tahrirdagi qonun qabul qilindi. Bugungi kunda yoshlar siyosati
milliy taraqqiyotning asosiy drayveri sifatida qaralmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1
UN Youth Strategy 2030. – United Nations Publications, 2018.
2
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O‘zbekiston, 1992.
3
Jo‘rayev M. Yoshlar siyosatining evolyutsiyasi. – T.: Ijtimoiy Fikr, 2020.
4
Abdurahmonov Q. Yoshlar va siyosat: zamonaviy yondashuvlar. – T.: 2020.
5
“Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi Qonun (2020-yil tahriri).
PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI
199
1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. – T.: Ma’naviyat, 2008.
2. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O‘zbekiston, 1992.
3. “Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi Qonun. – T.: Adolat, 1997.
4. Jo‘rayev M. Yoshlar siyosatining evolyutsiyasi. – T.: Ijtimoiy Fikr, 2020.
5. UN Youth Strategy 2030. – United Nations Publications, 2018.
6. Abdurahmonov Q. Yoshlar va siyosat: zamonaviy yondashuvlar. – T.: 2020.
7. G‘aybullayev I. Yoshlar ijtimoiy-siyosiy faolligining o‘sishi. – T.: 2016.
