84
6. Solova, O. A. (2010). Developing Written Speech in Schoolchildren: Methodological
Recommendations. Moscow: Binom.
7. Rozental, D. E. (2002). Russian Language: A Handbook on Styles and Types of Speech.
Moscow: Russkiy Yazyk.
INGLIZ TILINI O'RGANISHNING SAMARALI YO’LLARI VA FOYDALI JIHATLARI
Musurmonova Dilnavo Fayozovna,
Student of Chirchiq State Pedagogical University,
Tourism Faculty
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tilni qanday oʻrganish, undan turli xil usullarda va
texnologiyalardan foydalanish hamda amaliy gapirish mashqlari kabi turli metodlarning
samaradorligi yoritiladi. Shuningdek, ushbu yondashuvlarning tilni mukammal o‘zlashtirishga,
muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirishga va kognitiv qobiliyatlarni oshirishga qanday hissa
qo‘shishi tushuntiriladi. Bundan tashqari, ingliz tilini o‘rganishda motivatsiya va izchillik tahlil
qilinadi. Maqolada ingliz tilini o‘rganishning afzalliklari, jumladan, yaxshiroq kasbiy
imkoniyatlar, akademik muvaffaqiyat va madaniyatlararo muloqotni rivojlantirishga ta’siri
ta’kidlanadi.
Kalit so’zlar:
Onlayn ta’lim, texnologiyadan foydalanish samaradorligi, ingliz tili ko‘nikmalari,
gapirish ko‘nikmalari, motivatsiya, akademik muvaffaqiyat.
Kirish
Bugungi globallashgan dunyoda ingliz tilini o‘rganish akademik muvaffaqiyat, kasbiy
rivojlanish va samarali muloqot uchun zaruratga aylangan. Dunyoning eng ko‘p qo‘llaniladigan
tillaridan biri sifatida ingliz tili turli sohalarda insonlar uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Biroq,
ushbu tilni mukammal o’zlashtirish samarali o’rganish strategiyalari, to’g’ri o’qitish yondashuvi
va zamonaviy texnalogiyalarning integratsiyasini talab qiladi. Ushbu maqolada ingliz tilini
o‘rganishning eng samarali usullari va uning asosiy foydalari yoritiladi. Til o‘zlashtirish
jarayonida texnologiyalarning roli, jumladan onlayn platformalar, mobil ilovalar va virtual ta’lim
vositalaridan foydalanish muhokama qilinadi. Shuningdek, maqolada o‘qituvchining talabalarga
yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish va ularni motivatsiya qilishdagi roli tahlil qilinadi. Bundan tashqari, to‘rtta
asosiy til ko‘nikmalarini – gapirish, tinglash, o‘qish va yozishni rivojlantirish bo‘yicha amaliy
metodlar bayon etiladi. Nihoyat, ingliz tilini o‘rganishning kasbiy imkoniyatlarni oshirish,
akademik yutuqlarga erishish va madaniy tushunchalarni kengaytirish kabi afzalliklari ko’rib
chiqiladi. Ushbu usullarni tushunib, amaliyotga tatbiq etish orqali o‘rganuvchilar ingliz tilini
muvaffaqiyatli egallashlari va professional hamda shaxsiy hayotlarida o‘z salohiyatlarini to‘liq
namoyon eta olishlari mumkin.
Ingliz tilini o’rganishning umumiy foydalari va motivatsiya
1.Kasbiy va akademik imkoniyatlar:
Ingliz tilini o’rganish xalqaro mehnat bozorida talab yuqori bo’lgan kasblarga kirish
imkoniyatlarini beradi.Masalan, global kompaniyalarda ishlash imkoniyati va asosan xorijiy
tashkilotlarga ishga kirish uchun ingliz tili talab etiladi.
85
Xorijiy universitetlarda o’qish va grant dasturlarida qatnashish imkoniyati. Masalan, ingliz
tilini bilish orqali IELTS, TOEFL kabi sertifikatlar olib dunyoning nufuzli universitetlariga kirish
mumkin.Bundan tashqari, Ingliz tilini o‘rganish talabalar uchun kelajakdagi mehnat hayotida
ko‘proq imkoniyatlar yaratishga yordam beradi. Ular yaxshiroq tayyorgarlikka ega bo‘lishadi va
yaxshiroq kasbiy tanlovlarga ega bo‘lishadi. Bugungi kunda ko‘pgina ish takliflarida ingliz tilini
bilish muhim talabga aylangan, shuning uchun bolalar uni qanchalik erta o‘rganishni boshlasalar,
kelajakda shunchalik yaxshi imkoniyatlarga ega bo‘ladilar[1].
Kasbiy rivojlanish va hamkorlikda ishlash imkoniyatlari. Xorijiy mutaxassislar bilan
muloqot qilish, guruh bilan tajriba almashish osonlashadi va hamkorlikda ishlash bu tilni
o’rganishga foyda beradi. Hamkorlikda o‘rganish (bundan keyin CL-Cooperative Learning deb
yuritiladi) – bu o‘quvchilarning akademik vazifalar ustida ishlashga rag‘batlantiriladigan o‘qitish
usullari to‘plami sifatida ta’riflanadi. Bu, shuningdek, ma’lum bir faoliyat bo‘yicha o‘quvchilar
guruhlarda ishlashlari va bir-birining o‘rganish jarayonini maksimal darajada oshirish hamda
ma’lum maqsadlarga erishish uchun qo‘llaniladigan o‘qitish texnikasi hisoblanadi [2].
2. Bu tilni o’rganishda motivatsiyaning ahamiyati:
O’rganish jarayonida o’quvchi zavqlanishi va tilni o’zlashtirishga bo’lgan shaxsiy qiziqishi
bo’lgan.
O’ziga nisbatan imtihonlardan muvaffaqiyatli o’ta olishni his qilish va hokazo.
Tilni o’rganishda internetdan to’g’ri foydalanish va foydali jihatlari
Internet deganda biz asosan ommamiy axborot vositalari(social medialar, turli xil
platformalar, ilovalar va hokazo) larni tushunamiz va bu tarmoq biz uchun tilni o’rganishda juda
zarurdir.Chunki biz asosan ingliz tilini o’rganishda onlayn kurslar va platformalardan
foydalanamiz; masalan, Duolingo, BBC learning English kabi saytlar orqali mustaqil o’rganish
mumkin. You tube va podcastlardan foydalanish: taniqli o’qituvchilar va til mutaxassislarining
darslarini bepul tomosha qilish ya’ni men asosan Lingua Barno, Teacher Azam, Liz va boshqa
o’qituvchilarning darslarini o’rganishga harakat qilaman. Internetdan o‘rganish jarayonida
qo‘shimcha vosita sifatida foydalanish talabalarning o‘rganish natijalarini samarali ravishda
yaxshilashi va talabalar ingliz tilini o‘zlashtirishda o‘z taraqqiyotlarini yaxshiroq nazorat qilish
imkonini beradi. Ushbu tadqiqot, talabalarga ingliz tilini o‘rganishda internetdan foydalanishning
foydalarini yanada chuqurroq o‘rganishni maqsad qilgan bo‘lib, texnologiyaning ta’lim sifatini
yaxshilashdagi potentsialini maksimal darajada ishlatish uchun kerakli ijobiy jihatlarni aniqlashga
qaratilgan[3].
Internet orqali til o’rganishning foydali jihatlari: erkin va qulay ta’lim olish mumkin,
ya’ni har qanday vaqtda va joyda o'rganish imkoniyati mavjud.Bundan tashqari xarajat jihatidan
samaradorlik bor, masalan ko’plab bepul resurslar mavjudligi sababli qo’shimcha xarajat talab
qilinmaydi va boshqa foydali jihatlari bor.
Ingliz tilini o’rganishda o’qituvchining roli
O‘qituvchi nafaqat bilim beruvchi, balki yo‘l-yo‘riq ko‘rsatuvchi, motivatsiya beruvchi
va o‘quvchilarning til ko‘nikmalarini samarali rivojlantirishga yordam beruvchi shaxs hamdir.
O‘qituvchi o‘quvchilarning ehtiyoj va o‘rganish uslublarini aniqlab, mos usullarni qo‘llashi kerak.
Ayrim o‘quvchilar grammatikaga asoslangan mashqlar orqali yaxshiroq o‘rganishsa, boshqalari
interaktiv faoliyatlar, muhokamalar va hayotiy vaziyatlarni jonlantirish orqali tilni yaxshiroq
o‘zlashtiradilar. Chet tilini samarali o‘rganish xotira bilan chambarchas bog‘liq. Shu sababli,
o‘qituvchi o‘quvchilarga o‘zlashtirgan til materiallarini muvaffaqiyatli eslab qolish va xotirada
86
saqlashda qanday yordam berishni bilishi kerak. Bu yerda yana psixologik tadqiqotlar muhim
ahamiyat kasb etadi. Masalan, psixolog P.K. Zinchenko o‘rganish jarayonida ixtiyoriy va
ixtiyorsiz xotiraning katta ahamiyatga ega ekanligini isbotlagan. P.K. Zinchenko ixtiyorsiz
xotirani o‘rganish jarayonida shunday xulosaga kelgan: bu turdagi xotira o‘ziga xos ahamiyatga
ega. Shunday ekan, chet tilini o‘qitishda ixtiyorsiz eslab qolish uchun qulay sharoit yaratish
kerak[4]. Masalan, men abituriyentlik vaqtimda Ingliz tilini oʻrganishni onam tavsiya bergan
Nafosat Otaqulovadan oʻrganishni boshlaganman va bu men uchun juda foydali boʻlgan.Chunki,
oʻqituvchim birinchi navbatda bu tilni oʻrgatish uchun xotiramni yaxshilashdan boshlagan ya'ni
juda koʻp podcastlar eshittirgan,qoʻshiqlar yodlatgan va hokazo. O‘qituvchining o‘qitish-
o‘rganish jarayonidagi rollari ta’lim adabiyotlarida keng muhokama qilingan. Brown
o‘qituvchining
asosiy
rollaridan
bir
nechtasini
quyidagicha
bayon
qilgan.
1.O‘qituvchi menejer sifatida – O‘qituvchi darslarni rejalashtiradi, o‘quvchilarning taraqqiyotini
kuzatib
boradi
va
sinf
vaqtini
samarali
boshqaradi
2.O‘qituvchi fasilitator (o‘rganish jarayonini yengillashtiruvchi) sifatida – O‘qituvchi
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonida duch keladigan qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi va
shu
orqali
til
o‘rganishni
osonlashtiradi.
3. O‘qituvchi resurs sifatida – Ushbu rol doirasida o‘qituvchi kamroq rahbarlik qiladi va
o‘quvchilar mustaqil tashabbus ko‘rsatib, o‘qituvchidan maslahat va yo‘riq olishadi. Bu
o‘qituvchining har doim o‘quvchilarning savollariga javob berishga va ularga yordam ko‘rsatishga
tayyor bo‘lishini talab qiladi[5].
Ingliz tilining to’rtta asosiy ko’nikmasini o’rganish metodlari
Bu usulda asosan speaking, writing, listening va reading skillari o’rganiladi.
1.Gapirish (Speaking)
Muloqotga asoslangan mashg‘ulotlar va rolli o‘yinlar
"Shadowing" usuli va talaffuzni yaxshilash texnikalari
Native speakerlar bilan muloqot qilish
Qisqa hikoyalar yoki monologlarni yozish va ularni gapirish
Online platformalardan foydalanish: Mana shunday qo’llanmalardan foydalanib ingliz
tilining speaking skillini rivojlantirish mumkin.
2.Tinglash (Listening)
Audio kitoblar va podcastlardan foydalanish
Subtitr bilan va subtitrsiz filmlar ko’rish va tushunish
Qisqa dialoglar va suhbatlarni tinglash orqali tushunishni rivojlantirish
Tinglash va yozib olish
3.O’qish (Reading)
Graded readers (darajaga mos kitoblar) orqali o’qish
Kontekst orqali so’z ma’nolarini tushunish
Ilmiy va badiiy adabiyotlarni inglizchada o’qish
Samarali o'qish strategiyalari va texnikalari yangi tillarni o'rganishda muhim ko'nikmadir,
bu ko'nikmalarni rivojlantirishga e'tibor qaratish va ishlash kerak, chunki bu tilni o'rganishda
yanada muvaffaqiyatli natijalarga erishishga yordam beradi[6].
4.Yozish (Writing)
Kundalik yuritish va insholar yozish
Grammatikani yozma mashqlar orqali mustahkamlash
87
Akademik yozuv ko’nikmalarini shakllantirish
Yozish muhim va odamlarning kundalik hayotida tez-tez ishlatiladi, bu individual tarzda,
masalan, ariza xatlari, xabarlar yozish yoki tadqiqot natijalarini tarqatish kabi, yoki jamiyat a'zosi
sifatida, masalan, ish joyida yuzaga keladigan masalalarda.Yozish, shuningdek, rasmiy ta'limda
o'qitiladi, chunki yozish qobiliyati va yaxshi ko'nikmalarga ega bo'lish muhim ahamiyatga ega[7].
Natijalar:
Ushbu tadqiqot texnologiyalaridan foydalanish, o‘qituvchi qo‘llab-quvvatlovi va tuzilgan
o‘quv strategiyalarining ingliz tilini o‘zlashtirishdagi samaradorligini ta’kidlaydi. Onlayn
resurslarni integratsiya qilish o‘rganish natijalarini yaxshilaydi, motivatsiya va muntazam
amaliyot esa ko‘nikmalarni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Gapirish, tinglash, o‘qish va
yozish ko‘nikmalarini maqsadli usullar orqali rivojlantirish akademik va professional
imkoniyatlarni oshirishga yordam beradi.
Xulosa
Ingliz tilini samarali o‘rganish texnologiya, o‘qituvchi yordami va to‘g‘ri ta’lim uslublarini
qo‘llash bilan bog‘liq. Onlayn ta’lim platformalari va zamonaviy vositalardan foydalanish
o‘quvchilarga til ko‘nikmalarini tez va samarali rivojlantirishga yordam beradi. Shu bilan birga,
motivatsiya va izchil amaliyot muvaffaqiyatning muhim omillari hisoblanadi. Gapirish, tinglash,
o‘qish va yozish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun to‘g‘ri metodlarni qo‘llash o‘quvchilarning
akademik va kasbiy muvaffaqiyatlarini oshirishga xizmat qiladi. Shunday qilib, har bir o‘quvchi
o‘z ehtiyojlariga mos keluvchi ta’lim usullaridan foydalangan holda ingliz tilini o‘rganishda
yuqori natijalarga erishishi mumkin.
Foydalaniladigan adabiyotlar:
1.
Palomo Blázquez, Ana (Maestra. Especialidad en Lengua extranjera, Inglés, Maestra de
Educación Primaria Bilingüe).Recibido 2018-11-29; Aceptado 2018-12-10; Publicado 2018-12-
25; Código PD: 102156.
2.
Rais Ahmed Attamimi ,Nasser Omer M. Al-Tamimi (Corresponding author)
Dept. of English- College of Education- Seiyun Hadhramout University, Yemen .Published:
August 10, 2014 doi:10.5296/ijl.v6i4.6114 URL:http://dx.doi.org/10.5296/ijl.v6i4.6114
3.
Sinta Dewi Anggun. English Education Department, STKIP YPUP, Makassar, Indonesia
Corresponding author, email: sintadewianggun@ypup.ac.id verba: Journal of English Language
Issues, Trends and Studies; Vol. 1, No.3,10-17, 2023 .E-ISSN 2962-8652
4.
Azizova Maxaram Rashitovna, Karimova Feruza Inoyatovna, Mirzayeva Nargizoy
Sanjarovna Senior Teacher of Andijan Machine Building Institute. Novateur publications
JournalNX- A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal ISSN No:2581 - 4230 Volume 6, ISSUE
10, Oct. -2020 .
5.
Shehdeh Fareh a *, Aziz Thabit Saeed . University of Sharjah POB 27272, Sharjah,009716,
UAE .Procedia Social and Behavioral Sciences 15 (2011) 153–159 .WCES-2011.
6.
Tojiboyev
Isaqjon.
Teacher
at
Fergana
State
University.https://involta.uz/index.php/iv/issue/view/10
7.
Erna Eftanti .IAIN Tulungagung ,East Java.Lingua Scientia , Volume 8, Nomor 1,Junior 2016
