Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 206 ~
O‘ZBEKISTONDA SANOAT KORXONALARIGA INVESTITSIYALARNI
JALB QILISHNI SAMARADORLIGI
Xikmatov Ravshan Mansurdjanovich
Toshkent davlat texnika universiteti assistenti
Annotatsiya:
Maqola O‘zbekiston sanoat korxonalariga investitsiyalarni jalb
qilishning samaradorligini tahlil qiladi. O‘zbekistonning sanoat sohasida
investitsiyalarni jalb qilishdagi mavjud imkoniyatlar va muammolarni o‘rganadi, shu
bilan birga sanoat infratuzilmasi, texnologik yangilanish va soliq siyosati kabi
omillarning roli yoritiladi. Sanoatning rivojlanishi, yangi ish o‘rinlari yaratish va
eksport salohiyatining oshishi maqsadida investitsiyalarni jalb qilishni samarali
amalga oshirish uchun davlat tomonidan qilingan sa’y-harakatlar va chora-tadbirlar
ko‘rib chiqiladi. Maqolada, shuningdek, investitsiya muhitini yaxshilash bo‘yicha
takliflar berilgan.
Kalit so‘zlar:
eksport, sanoat korxonalari, xorijiy investitsiya, investitsiya
muhiti, xorijiy tajriba.
Аннотация:
Статья анализирует эффективность привлечения инвестиций
в промышленные предприятия Узбекистана. Рассматриваются возможности и
проблемы привлечения инвестиций в промышленный сектор страны, а также
роль таких факторов, как развитие инфраструктуры, технологические
обновления и налоговая политика. Привлечение инвестиций эффективно
реализуется для развития промышленности, создания новых рабочих мест и
увеличения экспортного потенциала. В статье рассматриваются меры,
предпринимаемые государством для улучшения инвестиционной среды и
даются рекомендации по совершенствованию этого процесса.
Ключевые слова:
экспорт, промышленные предприятия, иностранные
инвестиции, инвестиционная среда, зарубежный опыт.
Annotation:
The article analyzes the effectiveness of attracting investments to
industrial enterprises in Uzbekistan. It examines the opportunities and challenges in
attracting investments to the country’s industrial sector, highlighting the role of
infrastructure development, technological advancements, and tax policy. The article
discusses the state’s efforts and measures taken to effectively attract investments for
industrial growth, job creation, and increasing export potential. Additionally, the
article provides recommendations for improving the investment climate in the
country.
Keywords
: export, industrial enterprises, foreign investment, investment
environment, foreign experience.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 207 ~
Kirish
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo‘lga kiritganidan so‘ng, iqtisodiy
rivojlanishda yangi yo‘nalishlar belgilandi. Ayniqsa, sanoat sohasida investitsiyalarni
jalb qilish masalasi ustuvor ahamiyat kasb etdi. Mamlakatning iqtisodiy o‘sishi va
sanoatning raqobatbardoshligini oshirishda investitsiyalar katta rol o‘ynaydi. Shu
bois, O‘zbekiston hukumati sanoat korxonalari uchun investitsiya muhitini yaxshilash
va yangi texnologiyalarni joriy etish uchun bir qator tashabbuslarni amalga
oshirmoqda.
Sanoat sektori - mamlakat iqtisodiyoti uchun muhim tarmoqlardan biri
hisoblanadi. Sanoatning rivojlanishi orqali yangi ish o‘rinlari yaratiladi, eksport
salohiyati oshadi va iqtisodiy diversifikatsiya amalga oshiriladi. Shuning uchun
sanoat korxonalari uchun investitsiyalarni jalb qilishning samaradorligini tahlil qilish,
bu jarayondagi mavjud muammolarni aniqlash va ularni hal qilish yo‘llarini ko‘rib
chiqish muhim ahamiyatga ega.
O‘zbekistonda sanoatni rivojlantirish uchun investitsiya muhitining
shakllanishi
O‘zbekiston Respublikasida sanoatni rivojlantirish uchun investitsiya muhitini
yaxshilashga katta e’tibor qaratilmoqda. Davlat tomonidan sanoat sohasiga sarmoya
kiritishni rag‘batlantirishga qaratilgan bir qator qonunlar, normativ-huquqiy hujjatlar
va iqtisodiy dasturlar ishlab chiqilgan. Bularning orasida:
"Investitsiya faoliyati to‘g‘risida"gi qonun
;
Sanoatni rivojlantirishga qaratilgan davlat dasturlari
;
Erkin iqtisodiy zonalar tashkil etish
;
Sanoat infratuzilmasini rivojlantirish
kabi tashabbuslar mavjud.
Investitsiyalarni jalb qilishda davlatning asosiy vazifasi – investitsiya muhitini
barqaror qilish va xorijiy investorlar uchun qulay shart-sharoitlar yaratishdir.
O‘zbekiston hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan erkin iqtisodiy zonalar va
bepul iqtisodiy hududlar yaratish, soliqlarni kamaytirish va boshqa imtiyozlarni
taqdim etish kabi chora-tadbirlar, sanoat korxonalari uchun investitsiya kiritishning
samaradorligini oshiradi.
Sanoatga investitsiyalarni jalb qilishning asosiy yo‘nalishlari
Sanoat korxonalari uchun investitsiyalarni jalb qilishda bir nechta yo‘nalishlar
mavjud:
Texnologik yangilanish va innovatsion rivojlanish
. Yangi texnologiyalarni
joriy etish va innovatsiyalarni rivojlantirish sanoatning samaradorligini oshirishda
muhim o‘rin tutadi. Bu jarayonda xorijiy investitsiyalar orqali ilg‘or texnologiyalarni
import qilish, ishlab chiqarish jarayonlarini modernizatsiya qilish va raqobatbardosh
mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatlari yaratiladi.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 208 ~
Infratuzilma rivoji
. Sanoatni rivojlantirish uchun zarur infratuzilma,
jumladan, transport, kommunikatsiyalar, energiya ta’minoti va boshqa sohalarda
investitsiyalarni jalb qilish kerak. Bu sohalarda investitsiyalarni jalb qilish, sanoat
korxonalari faoliyatining samaradorligini oshiradi va iqtisodiy o‘sishni tezlashtiradi.
Eksport salohiyatini oshirish
. Sanoat mahsulotlarining eksport salohiyatini
oshirish orqali xalqaro bozorlar bilan aloqalar o‘rnatish, O‘zbekistonning iqtisodiy
raqobatbardoshligini kuchaytiradi. Buning uchun sanoat korxonalari yuqori sifatli va
raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun zarur investitsiyalarni jalb
qilishlari lozim.
Ish o‘rinlari yaratish va mehnat bozorini takomillashtirish
. Sanoat
rivojlanishi orqali yangi ish o‘rinlari yaratiladi, mehnat bozorida ijobiy o‘zgarishlar
sodir bo‘ladi. Bu investitsiyalar orqali ishlab chiqarishni kengaytirish va yangi
korxonalar ochish imkoniyatlarini yaratadi.
O‘zbekistonda investitsiyalarni jalb qilishdagi mavjud muammolar
O‘zbekistonda sanoatga investitsiyalarni jalb qilish jarayonida bir qator
muammolar mavjud. Ulardan ba’zilari quyidagilardir:
Qonunlar va normativ-huquqiy bazaning zaifligi
. Ba’zi hollarda investitsiya
huquqiy bazasi yetarlicha aniqlik va barqarorlikka ega emas. Bu esa investorlarning
ish olib borish jarayonini qiyinlashtiradi. Qonunlar va tartibga solishdagi o‘zgarishlar
xavfi investorlarning ishonchini pasaytiradi.
Birovning manfaatlarini himoya qilishning sustligi
. Sanoat korxonalari
o‘rtasida raqobatni rivojlantirish va ularni boshqarishning samarali tizimi yo‘qligi
sababli ba’zi investitsion loyihalar samarali natijalar bermasligi mumkin.
Yuqori soliq yuklamalari
. Ba’zi tarmoqlarda soliq yuklamalari juda yuqori
bo‘lib, bu investitsiyalarni jalb qilishni qiyinlashtiradi. Soliq tizimining murakkabligi
ham ko‘plab investorlarni jalb qilishda to‘siq bo‘lishi mumkin.
Infratuzilmaning zaifligi
. Ba’zi hududlarda sanoat uchun zarur infratuzilma
(yo‘llar, elektr ta’minoti, suv ta’minoti va boshqalar) yetarli darajada rivojlanmagan.
Bu esa investitsiya jalb qilishda muammolarni yuzaga keltiradi.
Investitsiyalarni jalb qilish samaradorligini oshirish yo‘llari
Sanoatga investitsiyalarni jalb qilishning samaradorligini oshirish uchun bir
qator chora-tadbirlar amalga oshirilishi zarur:
Investitsiya muhitini yaxshilash
. Qonunlar va normativ-huquqiy bazani
takomillashtirish, investorlarga qulay shart-sharoitlar yaratish, soliqlarni pasaytirish
va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish zarur.
Infratuzilmani
rivojlantirish
.
Sanoatni
rivojlantirish
uchun
zarur
infratuzilma, jumladan, transport, energiya ta’minoti, kommunikatsiyalar va boshqa
sohalarda investitsiyalarni jalb qilish, sanoat korxonalari faoliyatini samarali amalga
oshirish imkoniyatini yaratadi.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 209 ~
Texnologiyalarni import qilish
. Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish orqali
ilg‘or texnologiyalarni mamlakatga olib kelish va sanoatni modernizatsiya qilish
samarali natijalarga olib keladi.
Edukatsiya va kadrlar tayyorlash
. O‘zbekistonning sanoat sohasida kadrlar
malakasini oshirish va innovatsion g‘oyalarni amalga oshirish uchun ta’lim tizimini
kuchaytirish zarur.
Xulosa
O‘zbekistonda sanoat korxonalari uchun investitsiyalarni jalb qilish jarayoni
muhim va samarali amalga oshirilmoqda, biroq mavjud muammolar va qiyinchiliklar
ham mavjud. Bularni bartaraf etish uchun davlat tomonidan investitsiya muhitini
yaxshilash, infratuzilmani rivojlantirish va soliq tizimini soddalashtirish kabi chora-
tadbirlar amalga oshirilishi kerak. Shuningdek, texnologik yangilanish va innovatsion
rivojlanish orqali sanoatning raqobatbardoshligini oshirishga e’tibor qaratish zarur.
Sanoatga
investitsiyalarni
jalb
qilishning
samaradorligini
oshirish
orqali
mamlakatning iqtisodiy o‘sishiga katta hissa qo‘shish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Mirziyoyev.Sh.M.
(2024).
22-oktabr
kungi
Prezident
Shavkat
Mirziyoyevning mahalliylashtirish, davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish, xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish masalalari bo'yicha yig‘ilishdan.
2.
Mirziyoyev Sh.M. (2022). Oliy majlisga murojatnomasi
3.
"Investitsiya faoliyati to‘g‘risida"gi qonun (O‘zbekiston Respublikasi) –
O‘zbekiston Respublikasi, 2019 yil.
4.
Sanoatni rivojlantirishga doir davlat dasturlari – O‘zbekiston Respublikasi,
2020 yil.
5.
"Yevropa va Osiyo mamlakatlarida sanoatni rivojlantirishning zamonaviy
usullari" / A. S. Mahmudov, 2022 yil, T.: Fan va texnologiya nashriyoti.
6.
O‘zbekistonning erkin iqtisodiy zonalarining rivojlanish imkoniyatlari va
ularning sanoatga ta’siri / M. K. Rustamov, 2021 yil, T.: "Shark" nashriyoti.
7.
Vasiliev, P. (2023). Energetika sektori va xalqaro investitsiyalar: jahon
tajribasi. Tashkent: Ekonomika nashriyoti.
8.
World Bank Group (2022). Global Investment Trends in the Oil and Gas
Sector. Washington DC: World Bank Publications.
9.
O‘zbekiston Respublikasi Energetika Vazirligi (2021). O‘zbekistonda
energetika va neft-gaz sanoatining rivojlanish istiqbollari. Tashkent: Energetika
vazirligi nashriyoti.
10.
Asian Development Bank (2022). The Role of Foreign Investments
in Central Asia’s Energy Sector. Manila: ADB Publications.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-3035 | № 1(59)
~ 210 ~
11.
OECD (2020). Energy Investment in Central Asia: Trends and
Challenges. Paris: OECD Publishing.
12.
Abduganiyev, M. (2019). O‘zbekistonda neft va gaz sanoatini
rivojlantirish masalalari. Tashkent: O‘zbekiston iqtisodiyot akademiyasi nashriyoti.
13.
Allaeva, G. J. (2022). Econometric Factors of Sustainable
Development of Fuel and Energy Complex Enterprises of the Republic of
Uzbekistan. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding,
9(3), 505-512.
14.
Otabek, A., & Otabek, B. (2023, January). Alternative energy and its
place in ensuring the energy balance of the Republic of Uzbekistan. In AIP
Conference Proceedings (Vol. 2552, No. 1). AIP Publishing.
15.
Akhmedov, O., & Begmullaev, O. (2020). The ways ensuring energy
balance in Uzbekistan. In E3S Web of Conferences (Vol. 216, p. 01137). EDP
Sciences.
16.
Begmullayev, O. I., Soatov, F. Y., & Irisaliyev, A. O. (2024).
O‘zbekistonda issiqlik energetikasi korxonalari rivojlanishining tashkiliy-iqtisodiy
xususiyatlari. Educational Research in Universal Sciences, 3(1), 84-92.
17.
Бегмуллаев, O., Мирсаидова, Ш., Ибрагимова, К., & Ирисалиев,
А. (2024). Анализ эффективности деятельности предприятий энергетической
отрасли Узбекистана. Interpretation and researches, 2(24).
18.
Irisalievich, B. O., & Sunnatullaevich, M. N. (2024). The Current
State of Innovation and Investment Activity at Mining Enterprises of Uzbekistan.
Excellencia: International Multi-disciplinary Journal of Education (2994-9521), 2(4),
556-560.
19.
Бегмуллаев, О., & Мирсаитов, Н. (2024). “Ўзбеккўмир” АЖ
корхоналарида инновацион фаолиятни амалга оширишнинг замонавий холати.
Interpretation and researches, 2(5 (27)).
20.
Begmullayev, O. (2024). O‘zbekistonda elektr energiya tizimini
ta’minlash muammolari. Raqamli iqtisodiyot (Цифровая экономика), (8), 712-726.
21.
Begmullayev, O. I. (2024). Sanoat korxonalarini bozor sharoitlariga
moslashtirish samaradorligini oshirish (Monografiya). Interpretation and researches,
2(15).
22.
Бегмуллаев, О. И. (2008). Оценка финансово-экономического
состояния промышленного предприятия. Вопросы экономических наук, (5), 25-
26.
23.
Sayfutdinova, N., & Xikmatov, R. (2024). Investitsion muxitni
shakllanishi va baxolashning metodologik masalalari. Interpretation and researches,
2(24).
