Davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mehanizmlarini
takomillashtirish masalalari
”
mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
139
ИЧКИ
ИШЛАР
ОРГАНЛАРИ
ХОДИМЛАРИДА
КОРРУПЦИЯГА
ҚАРШИ
ИММУНИТЕТ
ШАКЛЛАНТИРИШ
МАСАЛАЛАРИ
Mirzayev
G‘iyosbek
Isroil
o‘g‘li
rahbarligida
Korrupsiyaga qarshi kurashish
“Komplaens
nazorat”
tizimini boshqarish
bo‘lim
Bosh mutaxassisi
Niyozov Komiljon Nosirjon o
‘
g
‘
li
Toshkent davlat yuridik universitetining Ixtisoslashtirilgan filiali
2-kurs A potok 3-guruh talabasi
Ҳозирги
кунга
келиб
,
дунёнинг
барча
давлатларида
коррупциянинг
даражаси
ошаётганининг
гувохи
бўлмоқдамиз.
Мисол
учун
Финландия,
Дания,
Сингапурда
коррупция
паст
даражада
бўлса
,
МДХ
давлатлари
орасида
Қозоғистон
,
Тожикистонда
ва
Бруней,
Яман,
Сурия
ва
бир
қанча
Африка
давлатларида
хусусан
Судан
ва
Сомали
давлатларида
эса
коррупциянинг
даражаси
сезиларли
ошган.
Коррупцион
холатлар
энг
кам
учрайдиган
давлатлар
рейтингига
назар
ташлайдиган
бўлсак,
2021
йил
якунига
мувофиқ
:
Дания,
Янги
Зелландия,
Финландия,
Сингапур,
Швеция,
Норвегия,
Швецарияб,
Голландия,
Люксембург
ва
Германия
давлатларида
каррупсион
жиноятлари
жуда
паст.
Ўзбекистон
эса
200
га
яқин
давлатлар
ичида
146
ўринни
эгаллаган.
Бу
тугалланиши
мавхум
бўлган
аёвсиз
курашда
дунё
давлатларида
коррупцияга
қарши
кураш
бўйича
кўплаб
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
қабул
қилганлиги
хеч
кимга
сир
эмас.
Хозирги
кунда
коррупцияга
қарши
кураш
бўйича
муайян
давлатга
тегишли
бўлган
хамда
халқаро
даражадаги
махсус
тузилмалар
ва
уларда
ишлаётган
ходимларнинг
сони
хаддан
зиёд
кўп.
Халқаро
даражадаги
муаммонинг
дунёда
долзарблигини
англаш
коррупцияга
қарши
курашиш
бўйича
муайян
бир
халқаро
тизими
яратилишига
олиб
келди.
Ва
бу
сохада
халқаро
даражадаги
ҳуқуқий
механизмнинг
шакллантирилиши
коррупцияга
қарши
курашда
давлат
ҳаётининг
айрим
соҳаларида
коррупцияга
қарши
курашнинг
асосий
вазифаларидан
тортиб,
БМТнинг
2003йилдаги
Коррупцияга
қарши
кураш
бўйича
универсал
конвенциясигача
узоқ
босқичларни
босиб
ўтди.
Барчамизга
маьлумки,
ҳозирги
вақтда
давлатнинг
асосий
Davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mehanizmlarini
takomillashtirish
masalalari”
mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
140
муаммоси
хисобланадиган
коррупция
нафақат
ҳуқуқшунос
олимларнинг
балки
бошқа
сохаларда
фаолият
олиб
борувчи
олимларнинг
хам
эьтиборини
тормоқда.
Коррупция
жиноятчиликнинг
энг
хавфли
шакли
хисобланади.
У
ўзига
хос
алоҳида
белгиларига
эга.
Масалан
у
уюшган
ва
иқтисодий
жиноятчиликнинг
таркибий
қисми
ҳисоблансабошқа
томондан
эса
жиноий
жавобгарлик
белгиланган
аниқ
жиноятлар
мажмуи
сирасига
киради.
Ички
ишлар
органлари
тизимида
коррупцион
холатининг
илдиз
отишига
бир
нечта
омиллар
мавжуд.
Шуни
хам
инобатга
олишимиз
керакка
собиқ
СССР
давридан
маъмурий
буйруқбозлик
тизимидан
қолиб
кетган
омиллар
хозиргача
ўз
таъсирини
кўрсатмоқда.
Ўтган
асрда
юз
берган
сиёсий,
иқтисодий
ҳодисалар
жиноятчилик
ва
ички
ишлар
тизими
ҳаётига
ўз
таъсирини
ўтказди.
Ўтган
асрнинг
90
йиллардаги
даврида
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
хизмат
юкламалари
кескин
ортди,
Мустақиллик
йилларида
янги
сиёсий
ўзгаришлар
даврида
янги
мухит
улар
олдига
янгидан
-
янги
вазифаларни
белгилаб
берди.
Сўнги
беш
йиллик
ислохатларга
хам
ахамият
берадигаан
бўлсак
ички
ишлар
вазирининг
2017
йилдаги
147-
сонли
буйруғига
мувофиқ
ички
ишлар
ходимларига
ўзини
фуқаролардан
устун
қўйиш
каби
хамда
фуқароларга
нисбатан
беписанд
муомила
қилиш
ёки
аксинча
қўполлик
қилиш
холатари
мутлоқ
тақиқлаб
қўйилди
.
Фуқароларда
ҳуқуқий
онгнинг
етарли
даражада
эмаслиги
коррупциянинг
турли
идоралар
фаолиятида
кенг
тарқалишига
сабаб
бўляпти.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2019
йил
9
январдаги
«Жамиятда
ҳуқуқий
онг
ва
ҳуқуқий
маданиятни
юксалтириш
тизимини
янада
такомиллаштириш
тўғрисида»ги
Фармонининг
қабул
қилиниб
,
асосий
муаммо
хисобланаётган
коррупцияга
қарши
курашда
яна
бир
сиёсий
қадам
бўлди.
Ушбу
фармон
билан
танишиб
чиқар
эканмиз
унда
мазмун
-
мохият
жихатдан
ички
ишлар
ходимининг
коррупцияга
қарши
иммунитети
шакллантириш
ва
унга
қарши
курашиш
масалаларига
хам
атрофлича
эьтибор
берилгани
гувохи
бўламиз.
Ушбу
фармонда
айнан
ички
ишлар
ходимлаари
деб
такидланмаган.
Аммо
хар
қайси
ички
ишлар
ходими
энг
аввало
Ўзбекистон
Республикаси
фуқароси
хисобланади.
Уларга
хам
конституцион
хуқуқларидан
фойдаланиш
хуқуқлари
берилган.
Ички
ишлар
ходимларининг
коррупцияга
қарши
иммунитети
жумласини
маьно
жихатдан
тарифлайдиган
бўлсак,
бу
ички
ишлар
ходимида
ўзи
томонидан
идрок
қилинган
холда
ўзига
белгиланган
вазифани
қонун
доирасида,
қонунни
хеч
қандай
айланиб
ўтишларсиз
ундан
оғишмасдан,
виждонан
ўзи
бурчини
бажаариши
Davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mehanizmlarini
takomillashtirish masalalari
”
mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
141
давомида
фуқароларнинг
хуқуқларини
пойимол
қилмаслиги
хамда
коррупцион
холатни
содир
этганлик
учун
жазо
муқаррарлигини
ўз
онгига
сингдириши
ва
унга
амал
қилган
холда,
хаёти
давомида
ўзи
учун
дастури
амал
қилиб
олиш
ходисаси
тушунилади.
Ички
ишлар
органлари
ходимларининг
коррупцион
холатга
аралашиб
қолишига
тўсиқ
бўладиган
бир
қатор
омиллар
мавжуд.
Уларни
санайдиган
бўлсак,
булар
асосан
субъектив
омиллардир,
яьни
ходимнинг
имони
бутунлиги,
бурч
ва
шаънини
энг
олдинги
ўринга
қўйиши
,
виждонан
ўз
хизматига
ёндашуви,
ижобий
ахлоқ
талаблари
хамда
раҳбарият
ва
жамоатчилик
назорати
каби
объектив
омиллардир.
Хизмат
вазифасини
бажариш
вақтида
фуқароларнинг
унга
бўлаётган
муомиласи
ва
рахбариятдан
тушаётган
оғзаки
ва
ёзма
топшириқларнинг
мазмуни
ва
бажарилиши
усули
сабабли
ходимларнинг
моддий
жихатдан
мақсади
ва
ахлоқ
томонлама
қонуний
ёки
қонунга
хилоф
хулқ
-
атвори
уларнинг
коррупцион
жиноятларга
боғланишни
тақазо
қилувчи
ёки
антикоррупцион
мотивatsiясини
вужудга
келтиради.
Шуни
хам
такидлашимиз
жоизки
хозирда
коррупцияга
қарши
кураш
ойлиги
ва
бошқа
тадбирлар
давомида:
–
ходимларининг
муомала
маданиятини
ошириш
хамда,
одоб
-
ахлоқ
белгиланган
қоидаларига
амал
қилишларини
таъминлашга
қаратилган
кенг
қамровли
тадбирлар
ўтказилиб
келинмоқда;
–
вазирлик
ходимларнинг
коррупция
ва
мансаб
ваколатини
суиистеъмол
қилиш
ҳолатларини
аниқлаб
уни
бартараф
этишга
қаратилган
тезкор
тадбирлар
ўтказилиб
келинмоқда.
–
тизимда
амалга
оширилаётган
ислохатлар
ва
уларнинг
мазмуни,
сохага
оид
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
вазирликнинг
ижтимоий
тармоқлардаги
расмий
сахифларида
ёритилиб
келинмоқда.
ФОЙДАЛАНИЛГАН
АДАБИЁТЛАР
РЎЙХАТИ:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси.
–
Т.:
Ўзбекистон,
2021й.
2.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси:
(2021
йил
10
ноябрча
бўлган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
билан)
Расмий
нашр
–
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги.
–
Т.:
Адолат,
2021.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2021
йил
6
июлдаги
ПФ–
6257-
сонли
“Коррупсияга
қарши
муросасиз
муносабатда
бўлиш
муҳитини
яратиш,
давлат
ва
жамият
бошқарувида
коррупсиявий
омилларни
кескин
камайтириш
ва
бунда
жамоатчилик
иштирокини
кенгайтириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида”ги
Фармони.
Davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mehanizmlarini
takomillashtirish
masalalari”
mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
142
4.
Коррупсияга
қарши
курашиш:
Амалий
ишларда
ҳамкорлик
зарур.
https://parliament.gov.uz
5.
Sobirova Nozimakhon Mukhtorkhon Qizi.
“The
Concept Of "Conflict
Of Interest" And The Relationship Of This Term With
‘Personal
Interest’”.
The American Journal of Political Science Law and Criminology, vol. 3, no.
12, Dec. 2021, pp. 11-16, doi:10.37547/tajpslc/Volume03Issue12-03.
