II конгресс детских врачей
РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
250
BOLALARDA METABOLIK SINDROMNING
XAVF OMILLARINI
O‘
RGANISH
Ganiyeva D.K.
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
Shayxova M.I.
Toshkent pediatriya tibbiyot institute
Toshkent,
O‘zbekiston
Dolzarbligi
Bugungi kunda metabolik sindrom (MS) bolalar orasida keng tarqalgan
b
o‘
lib, yurak-qon tomir kasalliklari va ularning asoratlari rivojlanishining
ehtimoli ortishi bilan xarakterlanadi. Metabolik sindrom qator kasalliklar va xavf
omillari, jumladan glyukozaga tolerantlikning buzilishi, ortiqcha vazn va semizlik,
arterial gipertenziya (AG), dislipoproteinemiyani
o‘
z ichiga oladi. Kasallikning yil
sayin k
o‘
payib borishi ushbu patologik holatning xavf omillarini
o‘
rganish, oldini
olish, tashxislash va nomedikamentoz davolashdagi yondoshuvning
takomillashtirilishini talab etadi.
Tadqiqot maqsadi.
Bolalarda metabolik sindromning xavf omillarini
o‘
rganish.
Materiallar va usullar
S
o‘
nggi yillarda chop etilgan mahalliy va xorijiy adabiyot manbalari
o‘
rganildi va taxlil qilindi.
Natijalar
Epidemiologik tadqiqotlarda keltirilgan ma
’
lumotlarga muvofiq, dunyoda
deyarli 300 million kishida metabolik sindrom mavjud b
o‘
lib, JSST ekspertlarining
fikriga k
o‘
ra yaqin 20 yilda ushbu kasallikdan aziyat chekuvchi bemorlar sonining
50% ga ortishi kutilmoqda. Turli mualliflarning ma
’
lumotlariga k
o‘
ra, bolalar
orasida metabolik sindromning tarqalganligi 4% dan to 28,7% ni tashkil qiladi.
O‘
zbekistonda olib borilgan tadqiqot natijalariga k
o‘
ra (Raximova G.N.,
Azimova Sh.Sh., 2013) bolalar orasida metabolik sindromning uchrashi 36,7%,
ortiqcha vazn va semizlikning tarqalganligi bolalar va
o‘
smirlar orasida mos
ravishda 7,6% va 4,1% tashkil qilgan.
Bolalar orasida, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlarda, semizlikning jadal
o‘
sib borishi insulinga b
o‘
lgan rezistentlik va metabolik sindrom xavfining belgilariga
ega b
o‘
lgan bolalar sonining ahamiyatli darajada ortib borishiga olib keladi.
Tegishli yosh va jins uchun bel aylanasining 90-persentilidan oshishi
b
o‘
yicha abdominal semizlik metabolik sindromning asosiy mezoni b
o‘
lib
hisoblanadi. Metabolik sindromning yetakchi komponenti b
o‘
lgan semizlik tana
vazni indeksi (TVI) +2,0 SDS ga teng yoki undan ortiq, ortiqcha vazn esa TVI +1,0
do +2,0 SDS b
o‘lganida tashxislanadi. TVI ± 1,0 SDS ga teng bo‘
lgan qiymatlarda
II конгресс детских врачей РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
251
me
’
yoriy tana vazni tashxislanadi. Arterial gipertoniya (sistolik arterial qon
bosimi va/yoki diastolik arterial qon bosimi 90-persentildan yuqori yoki 12 va
16 yoshdan katta bolalar uchun sistolik arterial qon bosimi 120 mm sim.ust.
va/yoki diastolik arterial qon bosimi 80 mm sim.ust.), triglitseridlar (TG)
darajasining oshishi (>1,4 mmol
’
/l), yuqori zichlikdagi lipoproteidlar (YuZLP)
darajasining pasayishi (<1,17 mmol
’
/l
o‘g‘
il bolalar uchun va <1,3 mmol
’
/l qiz
bolalar uchun) va/yoki xolesterin (>5,2 mmol
’
/l) va/yoki past zichlikdagi
lipoproteidlar (PZLP) darajasining oshishi (>3,36 mmol
’
/l), och qoringa
giperglikemiya (>5,6 mmol
’
/l) yoki glyukozaga tolerantlikning buzilishi
(6,7
–
10,0 mmol
’
/l) yoki tashxislangan qandli diabetning 2 turi metabolik
sindromning q
o‘
shimcha mezonlari b
o‘
lib hisoblanadi.
K
o‘
p sonli tadqiqotlar metabolik sindromning shakllanishida ham endogen
va hamda ekzogen omillarning roli muhim ekanligini ta
’
kidlaydilar. Genetik
moyillik va ota-onalar salomatligidagi muammolar endogen omillar sifatida
muhim rol
o‘
ynaydi: onada semizlikning b
o‘
lishi bolada ham semizlik shakllanishi
ehtimolini 6 baravarga oshiradi, bu metabolik va kardiovaskulyar buzilishlar
rivojlanishi uchun asos b
o‘
lib hisoblanadi. Ota-onalarda arterial gipertenziyaning
qayd etilishi metabolik sindromning shakllanishi xavfini deyarli 5 baravarga
oshiradi. Shuningdek metabolik sindromning shakllanishiga homilaning ona
qornida va erta davrida rivojlanishining patologik kechishi
–
muddatidan avval
tu
g‘
ilgan chaqaloqlar, shuningdek katta vazn bilan tu
g‘
ilgan bolalar ushbu
sindromning shakllanishi b
o‘
yicha xavf guruxiga kiradi. B
o‘
lajak onalar,
shuningdek erta yoshdagi bolalarning noratsional va ortiqcha ovqatlanishi,
kamharakatlilik, zararli, jumladan ozuqaviy odatlar, hamda oilada psixologik
muammolarning b
o‘
lishi ekzogen omillar b
o‘
lib hisoblanadi. Metabolik sindromni
korreksiya qilish parhez bilan davolash, hayot tarzini
o‘
zgartirishga (tana vaznini
kamaytirish, oziqlanish xarakterini
o‘
zgartirish, zararli odatlar
–
chekish va
alkogol iste
’
mol qilishdan voz kechish, jismoniy faollikni oshirish) y
o‘
naltirilgan
o‘
qitish va psixoterapiya, davolovchi jismoniy tarbiya va medikamentoz davo kabi
bir necha komponentlarni
o‘
z ichiga oladi. Bunday chora-tadbirlar alohida hamda
medikamentoz davo bilan birgalikda olib borilishi lozim.
Xulosa.
Shunday qilib,
metabolik sindrom shakllanishining xavf omillarini
eng erta bosqichlarida aniqlash oila shifokorining muhim vazifalaridan biri b
o‘
lib
hisoblanadi. MS b
o‘
yicha yuqori xavf guruxiga kiruvchi bolalarda mul
’
tidissiplinar
yondoshuv bilan profilaktik tadbirlarning olib borilishi bolalar so
g‘
li
g‘
i uchun
xatarli b
o‘
lgan salbiy oqibatlarni bartaraf etish imkonini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Клинические
проявления
кардиальных
нарушений
при
вегетативных дисфункциях у детей в возрастном аспекте/ Мусаджанова
Л.Х., Шайхова
М.И.// Здоровье матери и ребенка. Периодический научно
-
практический медицинский журнал.
-
2014Том 6. № 2..
-
С. 8
-12.
II конгресс детских врачей
РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
252
2.
Влияние ингаляционной бактериофаг
-
терапии на мукозальный
иммунитет ротовой полости у детей с острым тонзиллитом/Ш.Т.Турдиева,
Д.К.Ганиева, Г.Р.Насирова//Ирфекция и иммунитет №5 2023 том 13, С.939
-
946 Russian journal of infection, 2023
3.
Прогностический подход бронхиальной обструкции в аспекте
педиатрии/Д.К.Ганиева, З.Р.Кутлумуратова// Colloguium
-journal ISSN 2520-
6990 ISSN 2520-
2480, Сoll
oquium-
journal №12 (64), Część 2, 2021 –
elibrary.ru
4.
Проявление сопутствующей патологии при остром бронхите у
подростков/ Д.К.Ганиева, М.И.Шайхова//Национальнқй конгресс с
международнқм участием «Союз Педиатров России», 2022. С. 135
- 136
5.
Махкамова, Г. Г., and Эльмира Амануллаевна Шамансурова.
"Результаты изучения этиологии крупа у детей и оценка эффективности
ингаляционных кортикостероидов." Педиатрическая фармакология 6.4
(2009): 35-39.
6.
Агзамова, Ш. А. "Клеточный и гуморальный иммунитет у детей раннего
возраста, инфицированных внутриутробно цитомегаловирусом и вирусом
простого герпеса." Вятский медицинский вестник 2 (46) (2015): 13
-17.
7.
Исматова, Камола, and Аскар Улугов. "ОПЫТ ИЗУЧЕНИЯ
АНТИАЛЛЕРГИЧЕСКОЙ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПРЕПАРАТА–БРИЗЕЗИ У ДЕТЕЙ
МЛАДШЕГО ВОЗРАСТА." Development and innovations in science 3.4 (2024): 51
-54.
8.
Деворова, М., and Г. Махкамова. "Distinctive features and prevalence of
allergic rhinitis in children." Педиатрия 1.1 (2023): 263
-267.
9.
Агзамова, Ш. А., Ф. М. Ахмедова, and Г.
М. Хасанова. "Прогностическая
роль высокочувствительного Среактивного белка при формировании
эссенциальной артериальной гипертензии у детей." Science and Education
4.4 (2023): 362-366.
10. Ergasheva, N., Y. Madjidova, and B. Ergasheva. "Disorders of defecation
in children with spinal pathology." EUROPEAN JOURNAL OF NEUROLOGY. Vol. 22.
111 RIVER ST, HOBOKEN 07030-5774, NJ USA: WILEY, 2015.
11.
Хасанова, Гузалия Марсовна, and Шоира Абдусаламовна Агзамова.
"Причины и патогенетические аспекты формирования ожирения у детей."
Евразийское Научное Объединение 6
-3 (2019): 204-207.
12.
Ганиева, Д. К., Д. И. Каримова, and М. И. Шайхова. "Изучение
основных направлений терапии дисметаболической нефропатии у детей."
Научно
-
практический журнал Педиатрия 4 (2021): 179
-181.
13.
Турдыева, Шохида Толкуновна, Наргиза Нуриддиновна Тоирова,
and Дилорам Исматовна Каримова. "Репродуктивное развитие девочек
-
подростков с хронической гастродуоденальной патологией." Современная
медицина: актуальные вопросы 29 (2014): 49
-54.
14. Валиев,
Фаррух. "Yosh avlodni jismoniy tarbiyasini takomillashtirishda
institut va maxalla xamkorligining shakillari va usullari." Общество и инновации
2.4/S (2021): 361-368.
