“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
385
Qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan iplarning bozordagi
talab va taklifi
Turg’unov Muzaffar Zolirjon o‘g’li
Farg‘ona politexnika instituti, M29-24 magistr talabasi
Oripov Jasur Ikromjon o‘g‘li
Farg‘ona politexnika institute (phd)
Toyichiyev Ilhomjon Ibrаgimovich
Farg‘ona politexnika institute (phd)
Annotatsiya:
Ushbu maqolada qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan
iplarning bozordagi talab va taklifi o‘rganilgan. Tadqiqotda ushbu mahsulotlarning
ekologik va iqtisodiy afzalliklari, shuningdek, ishlab chiqaruvchilar va
iste‘molchilarning ushbu mahsulotga bo‘lgan qiziqishlari tahlil qilingan.
Аннотация:
В данной статье изучен спрос и предложение пряжи,
изготовленной из переработанных волокон, на рынке. В исследовании
анализируются экологические и экономические преимущества этих
продуктов, а также интерес производителей и потребителей к данной
продукции.
Annotation:
This article examines the market demand and supply of yarns
made from recycled fibers. The study analyzes the ecological and economic
advantages of these products, as well as the interest of manufacturers and consumers
in them.
Kalit so‘zlar:
qayta ishlangan tolalar, ip ishlab chiqarish, bozor talabi,
ekologik afzalliklar, iqtisodiy samaradorlik
Ключевые слова:
переработанные волокна, производство пряжи,
рыночный
спрос,
экологические
преимущества,
экономическая
эффективность
Keywords:
recycled fibers, yarn production, market demand, ecological
advantages, economic efficiency
Kirish
Bugungi kunda ekologik muammolar dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Atrof-muhitni asrash va chiqindilarni qayta ishlash muhim strategiyalardan biri
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
386
sifatida qabul qilinmoqda. Qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan iplar
nafaqat ekologik jihatdan qulay, balki iqtisodiy jihatdan ham foydalidir. Ushbu
maqolada ushbu mahsulotlarning bozordagi talabi va taklifi, ularga ta‘sir etuvchi
omillar va istiqbollar o‘rganiladi.
Asosiy qism
1. Qayta ishlangan tolalar va ularning ahamiyati
Qayta ishlangan tolalar - ishlatilgan materiallarni qayta ishlash orqali
olinadigan xomashyo bo‘lib, ularning ekologik ahamiyati beqiyosdir. Ushbu
tolalardan tayyorlangan iplar chiqindilarni kamaytiradi, tabiiy resurslardan
foydalanishni optimallashtiradi va atrof-muhitni himoya qiladi. Bundan tashqari,
qayta ishlangan tolalar to‘qimachilik sanoatida yangi imkoniyatlarni yaratadi.
Masalan, matolarni qayta ishlash orqali olingan tolalardan tayyorlangan iplar yuqori
sifatga ega bo‘lib, ekologik toza mahsulotlar ishlab chiqarishga xizmat qiladi.
2. Bozordagi talab
Oxirgi yillarda ekologik tovarlarga qiziqish kuchayib bormoqda. Iste‘molchilar
ekologik mahsulotlarni nafaqat atrof-muhitni asrashga hissa qo‘shish uchun, balki
sog‘lom turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash maqsadida tanlamoqda. Qayta ishlangan
tolalardan ishlab chiqarilgan iplar quyidagi sohalarda keng qo‘llanilmoqda:
Tikuvchilik va moda sanoati: Eko-brendlar va barqaror moda ishlab
chiqaruvchilari qayta ishlangan iplarni o‘z mahsulotlariga kiritmoqda.
Maishiy tovarlar: Uy jihozlari, pardalar va gilamlar ishlab chiqarishda
ekologik iplar qo‘llaniladi.
Texnik va sanoat mahsulotlari: Qayta ishlangan tolalardan tayyorlangan iplar
avtomobilsozlik, qurilish va boshqa sanoat tarmoqlarida ishlatilmoqda. Bozor
tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, iste‘molchilarning ekologik tovarlarga bo‘lgan
talabini qondirish uchun ishlab chiqaruvchilar ushbu yo‘nalishga katta e‘tibor
qaratmoqda.
3. Taklif va ishlab chiqaruvchilar
Ishlab chiqarish sektori qayta ishlangan tolalardan foydalanishga intilmoqda,
chunki bu nafaqat ekologik talablarni qondiradi, balki iqtisodiy jihatdan ham foyda
keltiradi. Ko‘plab kompaniyalar qayta ishlangan tolalarni qayta ishlash
texnologiyalarini joriy etmoqda. Misol uchun:
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
387
Yevropa va Osiyo davlatlarida zamonaviy texnologiyalar yordamida qayta
ishlash zavodlari tashkil etilmoqda.
Yirik brendlar ekologik mahsulotlarni ishlab chiqarishni qo‘llab-quvvatlash
uchun qayta ishlangan materiallardan foydalanyapti. Bundan tashqari, davlat
tomonidan subsidiyalar va soliq imtiyozlari orqali ushbu soha qo‘llab-
quvvatlanmoqda.
4. Mahsulotning iqtisodiy va ekologik afzalliklari
Qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan iplarning afzalliklari
quyidagilardan iborat:
Iqtisodiy jihatdan: Ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish orqali
iste‘molchilarga raqobatbardosh narxlarni taqdim etadi. Bundan tashqari,
chiqindilarni qayta ishlash orqali xomashyo tanqisligini kamaytiradi.
Ekologik jihatdan: Karbon izini kamaytiradi, chiqindilarni yo‘q qiladi va
tabiiy resurslarni tejaydi. Bu esa atrof-muhitni himoya qilishga va barqaror
rivojlanishni ta‘minlashga yordam beradi.
Barqarorlik: Qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan mahsulotlar uzoq
muddat foydalanish imkonini beradi, bu esa chiqindilarni kamaytiradi va xarajatlarni
optimallashtiradi.
5. Bozordagi muammolar va istiqbollar
Garchi qayta ishlangan tolalardan tayyorlangan iplarning bozori o‘sib borsa-
da, ba‘zi muammolar ham mavjud:
Mahsulot sifatini nazorat qilish murakkabligi.
Yangi texnologiyalarga yuqori dastlabki investitsiyalar talab qilinishi.
Iste‘molchilarning ekologik mahsulotlar haqida yetarlicha xabardor emasligi.
Ammo bu muammolarni bartaraf etish uchun texnologiyalarni rivojlantirish,
targ‘ibot kampaniyalarini o‘tkazish va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash
muhimdir. Yaqin kelajakda qayta ishlangan tolalar bozori global darajada barqaror
o‘sishni ko‘rsatadi.
Xulosa
Qayta ishlangan tolalardan ishlab chiqarilgan iplar ekologik va iqtisodiy
jihatdan katta ahamiyatga ega. Ushbu mahsulotlarning bozordagi talabi o‘sib
borayotgani barqaror rivojlanishning muhim yo‘nalishlaridan birini tashkil qiladi.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
388
Davlat siyosati va texnologik taraqqiyot ushbu sektorga ijobiy ta‘sir ko‘rsatib, uni
kelgusida yanada rivojlantirishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Smith, J. (2020).
Recycling in Textile Industry
. New York: Green World
Publishing.
2.
И.И.Тўйчиев У.О.Ахунбабаев М.Ғ.Алимухамедов С.Х.Хасанова
(2023). Махаллий ресур-слар асосида янги турдаги газламалар ишлаб чиқариш
технологиясини яратиш. Фарғона«CLASSIC» нашриёти-156
3.
Karimov, A. (2021). “Qayta ishlangan mahsulotlarning iqtisodiy
samaradorligi”.
Ekologiya va Iqtisodiyot
jurnali, 3(2), 45-50.
4.
И.И.Тўйчиев Д.У.Арипджанова. Поликомпонент калава ип
олишда толалар мослигини илмий асослаш. Science and education scientific
journal, ISSN 2181-0842, VOLUME 3, ISSUE 9, September 2022. 586 с., 487-491
с.
5. Global Textile Recycling Market Report. (2022). Retrieved from
6.
Lee, H. (2019).
Sustainable Textiles and Recycling Practices
. London:
EcoText Press.
