“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
114
ARALASH TOLALARDAN IP OLISHDA IKKILAMCHI
RESURSLARDAN FOYDALANISH USULLARINI TADQIQ ETISH
Turg’unov Muzaffar Zolirjon o‘g’li
Farg‘ona politexnika instituti, M29-24 magistr talabasi
Valiyev G’ulomjon Nabijonovich
Farg‘ona politexnika institute (phd)
Anotatsiya:
Ushbu maqolada aralash tolalar asosida ip yigirish jarayonida
ikkilamchi materiallardan foydalanishning o‘rni va afzalliklari ko‘rib chiqilgan.
To‘qimachilik sanoatida qayta ishlangan xomashyolardan foydalanish orqali
iqtisodiy samaradorlikka erishish va ekologik barqarorlikni ta'minlash yo‘llari
tadqiq etilgan. Ikkilamchi resurslardan foydalangan holda ishlab chiqariladigan iplar
sifatini oshirish usullari ham yoritilgan.
Annotation:
This article examines the role and advantages of using secondary
materials in the yarn spinning process based on blended fibers. It explores ways to
achieve economic efficiency and ensure ecological sustainability in the textile
industry through the use of recycled raw materials. Methods to improve the quality
of yarn produced using secondary resources are also discussed.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются роль и преимущества
использования вторичных материалов в процессе прядения пряжи из
смешанных волокон. Изучаются способы достижения экономической
эффективности и обеспечения экологической устойчивости в текстильной
промышленности с использованием переработанных сырьевых материалов.
Также освещены методы повышения качества пряжи, произведенной с
использованием вторичных ресурсов.
Kalit so‘zlar:
aralash tolalar, yigirish jarayoni, ikkilamchi materiallar,
to‘qimachilik sanoati, qayta ishlangan xomashyo, iqtisodiy samaradorlik, ekologik
barqarorlik, xomashyo tanqisligi, chiqindilarni kamaytirish, tola aralashmasi,
mustahkamlik va chidamlilik, energiya tejash, chiqindilarni qayta ishlash,
texnologik innovatsiyalar, sanoat chiqindilari, barqaror rivojlanish, mexanik va
fizik xossalar.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
115
Ключевые слова:
смешанные волокна, процесс прядения, вторичные
материалы,
текстильная
промышленность,
переработанное
сырье,
экономическая эффективность, экологическая устойчивость, нехватка сырья,
сокращение отходов, смесь волокон, прочность и износостойкость,
энергосбережение, переработка отходов, технологические инновации,
промышленные отходы, устойчивое развитие, механические и физические
свойства.
Keywords:
blended fibers, spinning process, secondary materials, textile
industry, recycled raw materials, economic efficiency, ecological sustainability, raw
material shortage, waste reduction, fiber blend, strength and durability, energy
conservation, waste recycling, technological innovations, industrial waste,
sustainable development, mechanical and physical properties.
Kirish
Bugungi kunda to‘qimachilik sanoatida atrof-muhitga zarar yetkazmasdan
sifatli va iqtisodiy jihatdan foydali mahsulotlar yaratish zarurati ortib bormoqda.
Ana shu ehtiyojlar asosida qayta ishlangan xomashyolar – ya'ni ikkilamchi
resurslardan foydalanish tobora dolzarb bo‘lib bormoqda. Bu usul, bir tomondan,
sanoat chiqindilarini kamaytirishga yordam bersa, boshqa tomondan, xomashyo
tanqisligini bartaraf etish imkonini beradi.
Bugungi kunda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, xomashyoni qayta
ishlash takomillashtirilgan yuqorisamarador texnologiyalarni yaratish, ichki va
tashqi bozorda raqobatbardosh bo‘lgan mahsulotlar ishlab chiqarish eng dolzarb
muammolardan hisoblanadi. Bular xomashyo sifati o’rama parametrlari va
texnologik jarayonni optimallashtirishga bog‘liq.
Aralash tolalar asosida ishlab chiqarilgan iplar iqtisodiy jihatdan qulay va
ekologik xavfsizligi bilan ajralib turadi. Ikkilamchi resurslardan foydalanish orqali
yangi mahsulotlarni arzon narxlarda yaratish, energiya sarfini kamaytirish va atrof-
muhitga ta'sirni minimallashtirish imkoniyati mavjud. Ushbu maqolada aralash
tolalardan ip olish jarayonida ikkilamchi resurslarning qo‘llanilish yo‘llari va
ularning to‘qimachilik sanoatiga kiritilishi yoritiladi.
Asosiy qism
Ikkilamchi resurslardan foydalanish zamonaviy to‘qimachilik sanoati uchun
ekologik va iqtisodiy afzalliklarga ega. To‘qimachilik chiqindilarini qayta ishlash
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
116
orqali yangi mahsulot yaratish, chiqindilarni kamaytirish va tabiiy resurslarni tejash
imkoniyatlari ortadi.
Aralash tolalardan ip yigirish jarayonida qayta ishlangan xomashyolardan
foydalanish ipning sifat ko‘rsatkichlariga sezilarli darajada ta'sir qiladi. Turli xil
tolalar aralashmasidan foydalanish, xususan, qayta ishlangan xomashyolar
qo‘shilishi, ipning mustahkamligi va chidamliligini oshiradi. Bu esa ishlab chiqarish
jarayonining samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Qayta ishlangan xomashyolarni aralash tolali ip ishlab chiqarish jarayonida
qo‘llash iqtisodiy samaradorlik va ekologik jihatdan barqarorlikni ta’minlaydi. Shu
bilan birga, sanoatda energiya va tabiiy resurslarni tejash imkoniyati ham yaratiladi.
Atrof-muhitga ijobiy ta'sir ko‘rsatish va brendning ekologik jihatdan mas'uliyatli
ekanligini namoyon etish orqali korxonalar jamoatchilik nazarida ijobiy qiyofa
shakllantirishi mumkin.
Ushbu tadqiqotda aralash tolalardan ip yigirish jarayonida qayta ishlangan
xomashyolardan foydalanish bo‘yicha eksperimentlar o‘tkazildi. Natijalar shuni
ko‘rsatdiki, qayta ishlangan xomashyodan olingan aralash iplar mexanik va fizik
xossalari jihatidan an'anaviy iplardan kam emas, aksincha, ko‘plab ko‘rsatkichlar
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
117
bo‘yicha ularni ortda qoldiradi. Bu esa qayta ishlangan xomashyo asosidagi ip ishlab
chiqarishni kengaytirish imkoniyatini beradi.
Qayta ishlangan xomashyodan aralash tolali ip ishlab chiqarishning
muvaffaqiyati ko‘p jihatdan texnologik jarayonning har bir bosqichida innovatsion
yondashuvlarni joriy etishga bog‘liq. Xomashyoni oldindan tayyorlash, aralashtirish
va yigirish jarayonlarida optimal usullardan foydalanish ipning mustahkamligini
oshiradi va sifatini ta’minlaydi.
Ushbu jarayonda qayta ishlangan tolalarni tabiiy va sintetik tolalar bilan
mutanosib aralashtirish muhim hisoblanadi. Har xil tolalar xususiyatlarini inobatga
olib, ulardan yangi kombinatsiyalar yaratish texnologiyasi nafaqat mahsulot sifatini
yaxshilashga, balki uning funksionalligini kengaytirishga yordam beradi. Masalan,
namlikni yutish, havo o‘tkazuvchanlik va issiqlikni saqlash kabi xususiyatlar ip
tarkibiga bog‘liq holda yaxshilanadi.
Ishlab chiqarish jarayonida energiya tejamkor texnologiyalarni qo‘llash nafaqat
tannarxni kamaytiradi, balki atrof-muhitga zararli ta’sirni ham sezilarli darajada
pasaytiradi. Shu bilan birga, qayta ishlangan materiallardan foydalangan holda
ishlab chiqarilgan mahsulotlarga bo‘lgan talabning ortishi sanoat uchun yangi
bozorlarga chiqish imkoniyatini taqdim etadi.
Yakunida, qayta ishlangan xomashyolar asosidagi aralash tolali ip ishlab
chiqarish barqaror rivojlanish strategiyasining muhim qismi hisoblanadi. Bunda
korxonalar faqat mahsulot sifatini yaxshilash bilan cheklanmasdan, ekologik
mas'uliyatni ham o‘z zimmasiga oladi. Bunday yondashuv sanoatni kelajakda
yanada innovatsion va ekologik jihatdan samarali qilishga yordam beradi.
Xulosa
Aralash tolalardan ip olishda ikkilamchi resurslardan foydalanish texnologiyasi
to‘qimachilik sanoatining barqaror rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Yangi
ishlab chiqarish usullari yordamida chiqindilarni qayta ishlash, ishlab chiqarish
xarajatlarini kamaytirish va xomashyo ta'minotidagi tanqislikka barham berish
mumkin. Kelgusida ushbu texnologiya yanada rivojlanib, keng ko‘lamda
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
118
qo‘llanilishi kotta ahamiyatga ega. Ushbu yondashuv orqali iqtisodiy foyda,
ekologik xavfsizlik va ishlab chiqarish samaradorligi oshadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Smith, J., & White, R. (2020). Recycled Textile Fibers and Sustainable
Yarn Production.
2.
Орипов Ж. И., Валиев Г. Н. Исследование качественных
характеристик
шёлка–сырца
механического
и
автоматического
кокономотания // Физика волокнистых материалов: структура, свойства,
наукоёмкие технологии и материалы (SMARTEX – 2020): сборник материалов
XXIII международного научно-практического форума (Иваново, 20-23
октября 2020 г.). – Иваново: ИВГПУ, 2020. – 445 с., с. 84-87.
3.
Lee, T. Y. (2022). Textile Waste and its Reutilization in Yarn Spinning.
Textile Science Today
4.
Валиев Г. Н. Cтруктура, новые параметры слоя намотки мотальной
паковки и теоретические зависимости их определения // Физика волокнистых
материалов: структура, свойства, наукоёмкие технологии и материалы
(SMARTEX – 2021): сборник материалов XXIV международного научно-
практического форума (Иваново, 12-14 октября 2021 г.). – Иваново: ИВГПУ,
2021. – 370 с., с. 17-23.
5.
O‘zbekiston
Respublikasi
To‘qimachilik
Vazirligi.
(2023). To‘qimachilik sanoati uchun ikkilamchi resurslardan foydalanish bo‘yicha
yo‘riqnoma.
6.
Valiev G. N., Khomidov V. O. Study of the Shape of a Balloon of Natural
Silk Thread When Winding From a Fixed Packing // International Journal of
Advanced Research in Science, Engineering and Technology (IJARSET). Vol. 7,
Issue 8, August - 2020. – 14733-14737рр.
