MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
338
TURIZM SEKTORINING TURKIYA IQTISODIYOTIGA
KO’RSATGAN TA’SIRI
Gulimmatov Humoyun Javlonbek o’g’li
University of world economy and diplomacy (UWED)
Tashkent, Uzbekistan
Anotatsiya: Turizm sanoati mamlakat iqtisodiy o'sishiga boshqa sohalarga
qaraganda samarali ta'sir ko'rsatadigan eng yaxshi soha hisoblanadi. Turizm sanoati
orqali iqtisodiyotni rivojlantirish asosiy usul bo’lganligi sababli Turkiya davlati o’z
turizm sohasiga katta e’tibor qaratdi va rivojlantirdi. G’arb va Sharqni bog’lovchi
Turkiya o’zining betakror tabiati, geografik joylashuvi, madaniyati va tarixi orqali
turizm sohasini yanada rivojlantirish imkoniyatiga ega. Lekin, ba’zi hal qilinishi
kutilayotgan muammolar sabali mamlakat turizm sohasi bir qancha qiyinchiliklarga
duch kelmoqda. Ushbu maqolada turizm sanoatining Turkiya davlat iqtisodiyotiga
ta’siri, bir qancha muammolar tahlil qilinadi va ushbu sohaning hozirgi holatini
yanada yaxshilash uchun bir qator yechimlar taklif qilinadi.
Tayanch so’zlar: turizmdan daromad, turizm muammolari, turizm
eksporti
Abstract: The tourism industry is the best sector that has an effective impact on
the country's economic growth compared to other sectors. Since the development of
the economy through the tourism industry is the main method, the Turkish state has
paid great attention to and developed its tourism sector. Connecting the West and the
East, Turkey has the opportunity to further develop the tourism sector through its
unique nature, geographical location, culture and history. However, the country's
tourism sector is facing a number of difficulties due to some problems that are yet to
be solved. This article analyzes the impact of the tourism industry on the Turkish state
economy, several problems, and proposes a number of solutions to further improve the
current state of this sector.
MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
339
Keywords: tourism revenue, problems of tourism, tourism export
Аннотация: Туристическая индустрия является лучшим сектором,
который оказывает эффективное влияние на экономический рост страны по
сравнению с другими секторами. Поскольку развитие экономики через
туристическую индустрию является основным методом, турецкое государство
уделяло большое внимание и развивало свой туристический сектор. Соединяя
Запад и Восток, Турция имеет возможность дальнейшего развития
туристического сектора благодаря своей уникальной природе, географическому
положению, культуре и истории. Однако туристический сектор страны
сталкивается с рядом трудностей из-за некоторых проблем, которые еще
предстоит решить. В этой статье анализируется влияние туристической
индустрии на экономику турецкого государства, ряд проблем и предлагается
ряд решений для дальнейшего улучшения текущего состояния этого сектора.
Ключевые слова: доходы от туризма, проблемы туризма, экспорт
туризма
Kirish:
Turkiya o'zining geografik joylashuvi, xususan, G’arb va Sharqni bir-
biriga bog’lovchi ko’prik bo’lganligi va o’zining go’zal tabiati sababli boshqa
mamlakatlarga qaraganda turizm sohasini yanada rivojlantirishda ko'proq
imkoniyatlarga ega deb hisoblanadi. XX asrdan boshlab xalqaro turizmning
rivojlanishi tufayli sohilbo’yi dam olish maskanlari ham rivojlana boshladi. Turkiya
o'zining noyob tabiati, boy tarixi va yuqori darajada rivojlangan dengiz turizmi sanoati
bilan ushbu sohani yanada rivojlantirish uchun yangi strategiyalarni ishlab chiqishga
doimo katta e'tibor qaratadi. 2023-yilda Turkiya turizm sohasida dunyo mamlakatlari
orasida 6-oʻrinni egalladi
1
. Biroq hozirda turizm sohasining yaxshi rivojlanishiga
to‘sqinlik qilayotgan ayrim muammolar mavjud bo‘lib, hukumat ularni aniq
strategiyalar orqali hal qilishi kerak. Ushbu maqola Turkiya turizm sanoatini tahlil
qilib, turizmdan keladigan foyda va zararlarni muhokama qiladi.
1
https://gowithguide.com/blog/tourism-in-turkey-statistics-2024-insights-through-numbers-for-
MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
340
Asosiy qism:
Turkiya davlati turizm sanoati orqali aholisining bandligini
ta’minlash, infratuzilmalarini rivojlantirish, xalqaro hamkorlikka katta ta’sir
ko’rsatadi. Turizm sanoati mamlakat yalpi ichki mahsulotiga sezilarli darajada ta’sir
ko’rsatganligi sababli dunyo mamlakatlari orasida Turkiya turizm sanoati bo’yicha
eng yaxshi rivojlangan davlatlar qatorida yetakchi o’rinlarda turadi.
Statistik ma’lumotlarg qaraganda, pandemiya sababli turizm sohasining
mamlakat yalpi iichki mahsulotiga qo’shadigan hissasi 2019-yildagi 5,4% dan 2020-
yilda 1,9% ga kamaygan (1-jadval). 2023-yilda pandemiya tugashi natijasida Turkiya
turizmi yaxshilandi va YaIM ga qo’shadigan hissasi 12% ga yetdi.
Jadval-1: Turizm sanoatining Turkiya YaIM ga qo’shadigan hissasi
2017-2023(foizda)
2
Jadval-2: Turkiya turizm sanoatidan oladigan umumiy daromadi 2017-
2023
3
Pandemiyadan oldingi ma’lumotlarga qaraganda, 2019-yilda davlat
2
https://www.theglobaleconomy.com/Turkey/international_tourism_revenue_to_GDP/
3
https://roadgenius.com/statistics/tourism/turkey/
0
2
4
6
8
10
12
14
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
Fo
iz
0
10
20
30
40
50
60
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
D
ar
o
mad
(mi
lli
ar
d
d
o
llar
)
MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
341
turizm eksportidan 42,85 milliaard dollar daromad olgan. Lekin COVID-19
pandemiyasi turizm sanoatiga sezilarli ta’sir ko’rsatganli sababli pandemiya paytida
ya’ni 2020-yilda 15,17 milliard dollar daromad olgan. Oxirgi ma’lumotlarga ko’ra,
davlat turizmdan 55,87 milliard dollar daromad olgan va bu pandemiyadan keyin
turizm sanoati qayta tiklanishidir.
Muammolar va yechimlar
Turkiya turizmning ijobiy tomonlari orqali o’ziga sayyohlarni jalb
qilishga harakat qilayotgan bir paytda ba’zi salbiy jihatlar sabbali qiyinchilikka duch
kelmoqda. Asosiy muammolarga quyidagilar kiradi:
1.Mavsumiylik muammosi
Turkiya turizm sohasi, asosan, dengiz kurortlari yoz oylariga moslashganligi
uchun qish faslida sayyohlar kamayib ketadi va shu yerdagi mehmonxonalar va boshqa
turizm obyektlarining daromadiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.
2. Atrof-muhitga zarari
Turistik hududlarda sayyohlar oqimi tufayli atrof-muhitga katta salbiy ta’sir
ko’rsatilmoqda. Natijada, bu uzoq muddatda turizm sohasi pasayishiga olib keladi.
3. Madaniy va tarixiy merosning yo’q bo’lib ketish xavfi
Turkiya davlatida tarixiy va madaniy meroslar tijorat uchun foydalanishmoqda
va bu sayyohlar tomonidan ularga zarar yetkazilishi natijasida madaniy va tarixiy
merosning yo’q bo’lib ketishi mumkin.
4. Sayyohlar xavfsizligi
Oxirgi yillarda siyosiy, tabiiy notinchliklar sayyohlar xavfsizligiga tahdid
solgan, Shu sababli, turizm sanoatiga ya’ni Turkiyaga sayyohlar tashrif buyurushiga
salbiy ta’sir ko’rsatgan.
Turkiya turizm sanoatining pasayish ehtimolligi borligi sababli mamlakat
bu muammolarning oldini olish uchun bir qancha choralar ham ko’rmoqda.
1.Turizmni rivojlantirish strategiyasi
Turkiya Madaniyat va Turizm vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan “
Turkiya
Turizm Strategiyasi-2023
”
4
da mamlakat turizm sohasini yanada takomillashtirish
4
https://uz.eturbonews.com/turkiye-tourism-strategy-unveiled-for-next-5-years/
MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
342
rejalarini bayon qilgan. Ushbu strategiyada turizmni diversifikatsiyalash ya’ni faqat
plyaj emas, balki madaniy, eco-turizmlarni ham rivojlantirishga katta e’tibor qaratiladi.
2.Raqamli markting va brend yaratish
“GoTurkey.com” va “Turkish Riviera” kabi platformalarda reklamalarni
oshirish orqali sayyohlarni jalb qilishni oshirish.
Turkiyaga tashrif buyuruvchilar sonini yanada orttirish va turizm sanoatini
rivojlantirish uchun muallif quyidagi takliflarni beradi:
1.Barqaror turizm oqimi
Turkiya faqat mavsumiy turizm bilan chegaralanib qolmasdan qishki turizmni
ham rivojlantirishga kerak. Bunga har xil qishki sport o’yinlarini tashkil etish bilan
erishishi mumkin.
2. Atrof-muhitni asrash
Turkiya reklamalarida katta e’tibor berishi va uni yorqin tasvirlash orqali
sayyohlarni atrof-muhitni asrashga jalb qila oladi.
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, turizm sohasi Turkiya YaIMiga katta tasir
ko’rsatmoqada va bu sohani yanada rivojlantirish imkoniyatiga ega. Shuningdek,
pandemiya sababli sohada kuzatilgan pasayishni qayta tiklash va muammolarni
bartaraf etish uchun “
Turkiya Turizm Strategiyasi-2023
” ni amalga oshirmoqda.
Turizm sanoatni diversifikatsiya qilish, atrof-muhitni asrash, barqaror turizm oqimi
orqai mamlakat turizm sanoatini yanada rivojlantirishi va u orqali davlat iqtisodiyotiga
turizmdan oladigan daromad ta’sirini yanada orttirishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Omonjon Umarov and Parizoda Mirboboyeva Umidjon qizi (2023) “MADANIY
MEROS
TURIZMI:
ASOSIY
TENDENSIYALAR,
RIVOJLANISH
VA
MUAMMOLAR (OʻZBEKISTON VA TURKIYA MISOLIDA)”,
QO‘QON
UNIVERSITETI XABARNOMASI
, 8(8), pp. 78–80. doi: 10.54613/ku.v8i8.809.
2.
Timothy, D.J. (ed.) (2018)
Cultural Heritage and Tourism
. Cham: Springer.
https://doi.org/10.1007/978-3-319-91692-7
MODERN EDUCATION AND DEVELOPMENT
Выпуск журнала №-25
Часть–4_ Май –2025
343
3.
Mengu, C. (2018) ‘Approaches on the future of Turkey tourism in 2023’,
European Journal of Educational and Social Sciences
, 3(2), pp. 164–184. Available
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/566057
Statistik ma’lumotlar va manbalar:
4.
eTurboNews
, 31 January. Available at:
https://uz.eturbonews.com/turkiye-
tourism-strategy-unveiled-for-next-5-years/
5.
TheGlobalEconomy.com
(2020)
Turkey: International tourism revenue,
percent
of
GDP
.
Available
at:
https://www.theglobaleconomy.com/Turkey/international_tourism_revenue_to_GDP/
6.
Road Genius
(2023)
Turkey Tourism Statistics - How Many Tourists Visit?
.
https://roadgenius.com/statistics/tourism/turkey/
7.
Republic of Türkiye Ministry of Culture and Tourism (n.d.)
Tourism Receipts
and Expenditures
https://www.ktb.gov.tr/EN-249307/tourism-receipts-
