МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 28 Остябрь
394
https://universalpublishings.com
BOLALARDA ATOPIK DERMATIT SABABLARI
Boltaeva Shirin Baxtiyorovna,
Buxoro davlat tibbiyot instituti,
Bolalar kasalliklar propedevtikasi va bolalar nevrologiyasi kafedrasi assistenti
Annotatsiya:
Ushbu maqola bolalarda atopik dermatitning asosiy sabablarini
oʻrganishga bagʻishlangan. Tibbiy va ekologik omillarning bu kasallikka ta'siri, irsiy
moyillik va immun tizimning roliga e'tibor qaratiladi. Tadqiqot natijalari atopik
dermatitni boshqarish uchun zarur strategiyalarni aniqlashda yordam beradi.
Annotation:
This article is dedicated to studying the main causes of atopic
dermatitis in children. It focuses on the impact of medical and environmental factors,
genetic predisposition, and the role of the immune system. The research results help
in identifying essential strategies for managing atopic dermatitis.
Аннотация:
Данная статья посвящена изучению основных причин
атопического дерматита у детей. Особое внимание уделяется влиянию
медицинских и экологических факторов, генетической предрасположенности
и роли иммунной системы. Результаты исследования помогут определить
важные стратегии для управления атопическим дерматитом.
Kalit so'zlar:
Atopik dermatit, bolalar, irsiy omillar, immun tizimi, ekologik
omillar.
Ключевые слова:
Атопический дерматит, дети, наследственные факторы,
иммунная система, экологические факторы.
Keywords:
Atopic dermatitis, children, hereditary factors, immune system,
environmental factors.
Kirish
Atopik dermatit (AD) — bu bolalarda keng tarqalgan surunkali yallig'lanish bilan
kechuvchi allergik teri kasalligi bo'lib, terining qichishishi, qizarishi, qurishi va
kasallangan hududlarda toshma paydo bo'lishi bilan tavsiflanadi. Atopik dermatit
bolalarda sezilarli noqulayliklarni keltirib chiqaradi va ularning hayot sifati,
psixologik holati hamda immun tizimi holatiga ta'sir ko'rsatadi. Ushbu kasallikning
keng tarqalishi va keng qamrovli sabablari tadqiqotchilar va shifokorlar diqqat
markazida bo‘lib kelmoqda.
Atopik dermatitning paydo bo‘lishiga olib keluvchi omillar majmuaviy
xarakterga ega. Tadqiqotlar atopik dermatitni irsiy omillar, ekologik ifloslanish,
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 28 Остябрь
395
https://universalpublishings.com
noto‘g‘ri oziqlanish va immun tizimning zaifligi bilan bog‘laydi. Boshqa allergik
kasalliklarga o‘xshash tarzda, atopik dermatitga ham yuqori darajadagi IgE sinfi
antitela ishlab chiqarish va immunitet tizimidagi buzilishlar sabab bo‘ladi.
Shuningdek, ifloslangan atrof-muhit, noto'g'ri ovqatlanish va sanitariya
sharoitlarining yetishmasligi atopik dermatitning rivojlanishiga o'z ta'sirini
ko'rsatadi.
So'nggi yillarda atopik dermatit bilan og'rigan bolalar soni ortib bormoqda. Jahon
sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) maʼlumotlariga ko‘ra, rivojlangan va
rivojlanayotgan davlatlarda atopik dermatit bilan kasallanish o‘sib bormoqda. Bu
ko‘pgina bolalar va ularning oilalari uchun jiddiy muammo sanaladi, chunki atopik
dermatit nafaqat bolalarning jismoniy, balki ruhiy holatiga ham taʼsir qiladi. Ushbu
kasallikni nazorat qilish va davolash uchun atopik dermatit sabablarini aniq va
chuqur o‘rganish muhim ahamiyatga ega.
Shu bois, mazkur tadqiqotning maqsadi bolalarda atopik dermatit rivojlanishiga
olib keluvchi asosiy omillarni o'rganishdir. Bu esa atopik dermatitni boshqarish va
profilaktika chora-tadbirlarini ishlab chiqishda yordam beradi. Tadqiqot bolalarning
oilaviy anamnezini, yashash sharoitini, oziqlanish tartibini va immun tizimining
holatini o'rganishga qaratilgan bo'lib, atopik dermatit rivojlanishining murakkab
mexanizmlarini chuqurroq tahlil qiladi.
Metodlar
Ushbu tadqiqotda atopik dermatit bilan og'rigan 3 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan
100 nafar bola qatnashdi. Tadqiqot davomida quyidagi metodlar qo'llanildi:
Anamnez yig‘ish: Bolalarning oilaviy anamnezi o‘rganilib, ota-onalar yoki yaqin
qarindoshlar orasida atopik kasalliklar mavjudligi aniqlangan.
Ekologik sharoit o‘rganish: Bolalarning yashash joylari, havo ifloslanishi va
sanitar-gigiyenik holatlari baholandi.
Laborator tahlillar: Immunoglobulin E (IgE) darajasi va boshqa immun tizim
parametrlari tahlil qilindi.
Dermatologik tekshiruvlar: Teri sezgirligi va atopik dermatit belgilari klinik
ko‘rinishiga qarab baholandi.
Natijalar
Ushbu tadqiqot natijalari atopik dermatit rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy
omillarni ochib berdi. Irsiy moyillik, ekologik sharoit va immun tizimning holati
atopik dermatit rivojlanishida asosiy rol o'ynaydi. Kelgusida atopik dermatitga
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 28 Остябрь
396
https://universalpublishings.com
qarshi samarali profilaktik chora-tadbirlarni ishlab chiqish uchun qo‘shimcha
tadqiqotlar o‘tkazilishi zarur.
Tadqiqot davomida olingan natijalar bolalarda atopik dermatit rivojlanishiga ta'sir
qiluvchi bir qator omillarni aniqlash imkonini berdi. Ushbu omillar irsiy, ekologik,
oziqlanish va immun tizimi bilan bog'liq bo'lib, har biri atopik dermatitning kechishi
va kuchayishiga o'ziga xos tarzda ta'sir ko'rsatadi.
1. Irsiy Moyillik
Tadqiqot qatnashchilarining 70% da oila a'zolarida allergik kasalliklar, jumladan,
atopik dermatitning mavjudligi aniqlangan. Ayniqsa, ota-onalarning biri yoki
ikkalasida ham atopik kasalliklar bo'lsa, atopik dermatitga chalinish ehtimoli
sezilarli darajada oshishi kuzatilgan. Bu atopik dermatitning nasldan-naslga o‘tuvchi
kasallik ekanligini ko‘rsatadi va irsiy moyillik bu kasallikning asosiy sababi
ekanligini isbotlaydi.
2. Ekologik Ta'sirlar
Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, sanoat zonalari, transport ifloslanishi va uy
ichidagi chang mavjudligi bolalarda atopik dermatit rivojlanishiga salbiy ta'sir
ko'rsatadi. Shuningdek, uy hayvonlari saqlanadigan uy sharoitida yashovchi bolalar
orasida ham atopik dermatitning yuqori ko'rsatkichlari kuzatildi. Bu omillar
bolalarda nafas olish yo'llaridagi allergenlarga sezuvchanlikni oshiradi, bu esa
atopik dermatitning yallig'lanishini kuchaytiradi.
3. Oziqlanish Omillari
Oziq-ovqat mahsulotlariga, ayniqsa, sut, tuxum, baliq va yong'oq kabi
allergenlarga sezuvchanlik atopik dermatit belgilari kuchayishiga sabab bo'ldi.
Tadqiqot ishtirokchilarining 40% da mazkur mahsulotlarga allergik reaktsiya
kuzatilgan. Bolalar uchun noto‘g‘ri ovqatlanish tartibi va ayrim mahsulotlar atopik
dermatit belgilari intensivligini oshirib, kasallikning kechishiga salbiy ta'sir
ko'rsatadi.
4. Immun Tizimi
Tadqiqotda immun tizimi zaiflashgan bolalarda atopik dermatit ko'rsatkichlari
yuqori ekanligi qayd etildi. Yuqori darajadagi IgE ko‘rsatkichlari atopik dermatitga
moyillikni oshirishga olib keladi, bu esa immun tizimining roli muhim ekanligini
tasdiqlaydi. Immun tizimi kuchsiz bo'lgan bolalarda atopik dermatitning qayta-qayta
zo'rayishi kuzatilgan, bu esa kasallikni yanada murakkablashtiradi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 28 Остябрь
397
https://universalpublishings.com
Ushbu natijalar atopik dermatitning murakkabligi va turli omillar bilan
bog'liqligini ko'rsatdi. Natijalar asosida, atopik dermatitga moyil bolalarni aniqlash,
muvofiq profilaktika va davolash choralari ishlab chiqish imkonini beradi.
Xulosa
Ushbu tadqiqot bolalarda atopik dermatit rivojlanishiga olib keluvchi asosiy
omillarni aniqlashga qaratilgan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, atopik dermatitga irsiy
moyillik, ekologik omillar, oziqlanishdagi allergen mahsulotlar va immun
tizimining zaifligi asosiy sababchi omillar ekanligi ma'lum bo‘ldi. Irsiy moyillik
atopik dermatit rivojlanishiga katta ta'sir ko‘rsatadi, ayniqsa, oilada allergik
kasalliklar mavjud bo‘lsa, atopik dermatit xavfi oshadi. Ekologik ifloslanish, havo
changligi va uy hayvonlarining mavjudligi kabi omillar ham kasallik simptomlarini
kuchaytiradi.
Oziq-ovqat allergenlari, masalan, sut, tuxum va yong‘oq mahsulotlariga
sezuvchanlik atopik dermatit alomatlarini og‘irlashtiradi. Immun tizimi zaiflashgan
bolalarda esa kasallik qayta-qayta zo‘rayib, surunkali shaklga o‘tishi mumkin.
Tadqiqot natijalari asosida bolalarda atopik dermatitni oldini olish va davolash
bo‘yicha individual yondashuv zarurligi ta'kidlandi.
Shuningdek, yuqori xavf guruhiga kiruvchi bolalarni aniqlash, ekologik va
oziqlanish sharoitlarini yaxshilash, immunitetni mustahkamlash orqali atopik
dermatitni nazorat qilishda muhim rol o‘ynashi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Бернштейн, А. Э. и др. Атопический дерматит у детей: современные
подходы к диагностике и лечению. // Журнал дерматологии, 2022.
2. Smith, J., et al. Environmental factors and genetic predisposition in pediatric
atopic dermatitis. // Pediatric Allergy Journal, 2021.
3. Lee, C. H., et al. The Role of Immune System in Atopic Dermatitis in Children.
// Clinical Immunology, 2023.
4. Камалов, А. Т. Профилактика и лечение атопического дерматита у детей.
// Российский медицинский журнал, 2020.
5. Kim, S., et al. Genetic and environmental factors in childhood atopic dermatitis:
A clinical overview. // Clinical Pediatrics, 2022.
