МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
19
https://universalpublishings.com
INTRA-ABDOMINAL HYPERTENSION SYNDROME IN PATIENTS WITH
URGENT SURGICAL PATHOLOGY IN MILITARY MEDICINE
Farida Azizova
Center
for
Development
of
Professional
Qualification of
Medical Workers
, Tashkent,
Uzbekistan
Abstract
This study examines the abdominal compartment syndrome (ACS) in
patients with urgent surgical pathologies in the context of military medicine. ACS is a
critical condition associated with dysfunction of vital organs, complicating the course
of the disease. The research focuses on the specific challenges of diagnosing,
monitoring, and treating ACS under military conditions, including limited resources
and the need for rapid evacuation. Clinical data were analyzed to identify key risk
factors and develop recommendations for optimizing treatment strategies. The findings
aim to improve the quality of medical care and reduce mortality in this patient group.
Keywords
Abdominal compartment syndrome, urgent surgical pathology,
military medicine, diagnosis, treatment, monitoring, multiple organ dysfunction.
СИНДРОМ ВНУТРИБРЮШНОЙ ГИПЕРТЕНЗИИ У ПАЦИЕНТОВ ПРИ
УРГЕТНОЙ ХИРУРГИЧЕСКОЙ ПАТОЛОГИИ В ВОЕННОЙ
МЕДИЦИНЕ
Азизова Ф.Ф.
Центр Профессионального Развития Медицинских Работников, Ташкент,
Узбекистан
Аннотация
В работе изучается синдром внутрибрюшной гипертензии
(СВГ) у пациентов с ургентной хирургической патологией в условиях военной
медицины. СВГ является критическим состоянием, которое сопровождается
нарушениями функции жизненно важных органов, усложняющими течение
заболеваний. Исследование акцентирует внимание на особенностях
диагностики, мониторинга и лечения СВГ в военных условиях, включая
использование ограниченных ресурсов и необходимость быстрой эвакуации.
Проанализированы клинические данные, определены ключевые факторы риска
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
20
https://universalpublishings.com
и разработаны рекомендации по оптимизации лечебной тактики. Полученные
результаты направлены на повышение качества медицинской помощи и
снижение летальности в данной группе пациентов.
Ключевые слова
Синдром внутрибрюшной гипертензии, ургентная
хирургическая патология, военная медицина, диагностика, лечение, мониторинг,
полиорганная недостаточность.
HARBIY TIBBIYOTDA SHOSHILINCH JARROHLIK PATOLOGIYASI
BO'LGAN BEMORLARDA QORIN BO'SHLIG'I GIPERTENZIYASI
SINDROMI
Farida Azizova
Tibbiyot xodimlarining malakasini oshirish markazi, Toshkent, Oʻzbekiston
Annotatsiya
Ushbu ishda harbiy tibbiyot sharoitida o‘tkir jarrohlik patologiyasi
bo‘lgan bemorlarda qorin ichki gipertenziyasi sindromi (QIGS) o‘rganilgan. QIGS
hayotiy muhim organlarning funksiyasini buzilishiga olib keluvchi va kasallikning
kechishini murakkablashtiruvchi tanqidiy holat hisoblanadi. Tadqiqotda harbiy
sharoitlarda QIGSni aniqlash, monitoring qilish va davolashning o‘ziga xos
xususiyatlariga, cheklangan resurslardan foydalanish hamda tezkor evakuatsiya
zaruriyatiga alohida e’tibor qaratilgan. Klinik ma’lumotlar tahlil qilingan, asosiy xavf
omillari aniqlangan va davolash strategiyasini optimallashtirish bo‘yicha tavsiyalar
ishlab chiqilgan. Olingan natijalar ushbu bemorlar guruhida tibbiy yordam sifatini
yaxshilash va o‘lim holatlarini kamaytirishga qaratilgan.
Kalit so‘zlar
Qorin ichki gipertenziyasi sindromi, o‘tkir jarrohlik patologiyasi,
harbiy tibbiyot, diagnostika, davolash, monitoring, ko‘p organli yetishmovchilik.
Harbiy tibbiyotda shoshilinch jarrohlik patologiyasi bemorlarni davolashning yuqori
murakkabligi va o‘ziga xos sharoitlari bilan ajralib turadigan klinik amaliyotning
muhim yo‘nalishidir. Qorin bo‘shlig‘ining o‘tkir patologiyasi bo‘yicha shoshilinch
yordamga muhtoj bo‘lgan harbiy xizmatchilar jismoniy faollik, jarohatlar va xizmat
sharoitlariga xos bo‘lgan maxsus xavf omillariga duch keladilar. Ushbu
xususiyatlarning bemorlarning ahvoliga qanday ta’sir ko‘rsatishini tushunish va
davolashga to‘g‘ri yondashuvlarni aniqlash alohida ahamiyatga ega.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
21
https://universalpublishings.com
Qorin ichki gipertenziyasi (QIG) rivojlanish xavfi bemorning jarrohlik aralashuvidan
oldingi holati, shuningdek, mavjud bo‘lgan hamroh kasalliklar va ularning og‘irlik
darajasiga bevosita bog‘liq. Bundan tashqari, prognozga operatsiyaning
shoshilinchligi, hajmi, murakkabligi, davomiyligi, operatsiya vaqtida tana haroratining
o‘zgarishi, qon yo‘qotish darajasi va kiritilgan suyuqlik hajmi kabi omillar ta’sir
ko‘rsatadi.
Qorin ichki gipertenziyasi sindromi o‘tkir abdominal patologiyaga ega bemorlarda
jiddiy asorat bo‘lib, uni o‘z vaqtida aniqlash va intensiv davolashni talab etadi. Qorin
ichki bosimining oshishi ko‘p organli yetishmovchilikka olib kelishi va bunday
bemorlarda prognozni sezilarli darajada yomonlashtirishi mumkin. QIGni erta aniqlash
va kompleks davolash, jumladan, qorin ichki bosimini muntazam nazorat qilish va
gemodinamik buzilishlarni to‘g‘rilash, davolash natijalarini yaxshilash va asoratlar
xavfini kamaytirishning muhim omillari hisoblanadi.
Ushbu tadqiqotning maqsadi
harbiy tibbiyot sharoitida davolanish uchun qabul
qilingan o‘tkir abdominal patologiyaga ega bemorlarda qorin ichki gipertenziyasi
(QIG) uchrash chastotasini baholash, harbiy xizmatchilar va fuqarolik shaxslarining
klinik xususiyatlari o‘rtasidagi farqlarni tahlil qilish hamda QIGning kasallikning
kechishi va davolash natijalariga ta’sirini o‘rganishdan iborat.
Tadqiqot materiali.
O‘tkir jarrohlik abdominal patologiyaga ega harbiy va fuqarolik
bemorlarining qorin ichki gipertenziyasi (QIG) mavjudligi yoki yo‘qligiga qarab
tadqiqot natijalari solishtirildi. Tadqiqot 2021-2024-yillar davomida O‘zbekiston
Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi Respublika Tez Tibbiy Yordam Ilmiy
Markazi va O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi harbiy gospitalida
intensiv terapiya bo‘limida davolangan 232 nafar o‘tkir jarrohlik kasalliklari va qorin
jarohatlari bo‘lgan bemorlar o‘rtasida o‘tkazildi.
Asosiy guruhga (AG) 112 nafar harbiy xizmatchi (48,3%) kirdi. Ushbu guruhda:
- A-subguruhni 39 nafar (34,8%) qorin ichki gipertenziyasi mavjud bo‘lgan bemorlar
(QIG+) tashkil etdi.
- B-subguruhni esa 73 nafar (65,2%) QIG mavjud bo‘lmagan bemorlar (QIG-) tashkil
etdi (1-jadval).
Taqqoslash guruhi (TG) 120 nafar fuqarolik bemorlardan (51,7%) iborat edi. Ushbu
guruhda:
- A-subguruhni TG 49 nafar (40,8%) QIG+ bemorlar tashkil etdi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
22
https://universalpublishings.com
- B-subguruhni TG esa 71 nafar (59,2%) QIG- bemorlar tashkil etdi (1-jadval).
jadval 1.
Bemorlarni guruhlarga va kichik guruhlarga taqsimlash
guruh bo'yicha
Kichik guruh,
Kichik guruhda
umumiy
QIG
bilan
og'rigan bemorlar
QIG
bo'lmagan
bemorlar
guruhlar
n
%
n
%
n
%
AG - asosiy
guruh, bemorlar
harbiy
xizmatchilar
39
34,8%
73
65,2%
112
48,3%
TG taqqoslash
guruhi,
fuqarolik
bemorlar
49
40,8%
71
59,2%
120
51,7%
Izoh: QIG — qorin ichki gipertenziyasi.
Tadqiqot metodlari
quyidagilarni o‘z ichiga oldi: klinik usul, anketa so‘rovi,
biokimyoviy qon tahlillari, instrumentallik usullar: qon bosimini monitoring qilish,
EKG-monitoring, EKO kardiografik tekshiruv, qorin bo‘shlig‘i organlarini
ultratovushli tekshirish, Fale kateteri yordamida qorin ichki bosimini o‘lchash
(S.E.Bradley va G.P.Bradley usuli), ko‘krak qafasi va qorin bo‘shlig‘i organlarini
rentgenologik tekshiruv, natijalarni statistika usullari bilan qayta ishlash.
Tadqiqot natijalari.
Tadqiqotda bemorlarning nozologik guruhlari o‘rganildi. 2-
jadvaldan ko‘rinib turibdiki, harbiy xizmatchilarda qorin ichki gipertenziyasi (QIG)
mavjudligi (A-subguruh-AG) va yo‘qligi (B-subguruh-AG) o‘rtasidagi o‘tkir jarrohlik
holatlari chastotasi shuni ko‘rsatadiki, QIG mavjudligi qorin jarohatlari bilan bog‘liq
holatlarning ko‘proq uchrashishi bilan bog‘liq — 19 nafar (48,7%) va 10 nafar (13,7%)
mos ravishda.
jadval 2
Bemorlarning nozologik guruhlari
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
23
https://universalpublishings.com
Qorin jarohatlari harbiy xizmatchilar o‘rtasida ko‘proq uchraydi, bu esa xizmat
sharoitlari va jarohatlarga nisbatan yuqori sezgirlik bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Fuqarolik bemorlari (GB) orasida ham QIG bo‘lgan bemorlar (A-subguruh-GB) o‘tkir
jarrohlik holatlarining yuqori chastotasini ko‘rsatmoqda, masalan, organlarning
perforatsiyasi va o‘tkir ichak o‘tkazishmasligi — 6 nafar (12,3%) va 5 nafar (10,2%)
mos ravishda.
Jigar sirrоzi, o‘tkir infeksiyalar, shakarli diabet va arterial gipertenziya faqat fuqarolik
bemorlarida (GB) uchraydi. Biroq, QIG mavjud bo‘lgan bemorlar (B-subguruh-GB)
asoratlar rivojlanish xavfini yuqori darajada ko‘rsatmoqda (2-jadval).
QIG mavjud bo‘lgan bemorlar orasida QIG darajalariga qarab taqsimot amalga
oshirildi (1-jadval).
I daraja QIG: I daraja eng ko‘p uchraydi ikkala subguruhda. O‘G-A bemorlarida
chastota 48,7%ni tashkil qiladi. G‘S-A subguruhida chastota biroz yuqoriroq —
40,8%.
Нозологическая
группа
ОГ (n=112)
Подгруппа А
(ВБГ+)
Подгруппа В
(ВБГ-)
ГС (n=120)
Подгруппа А
ГС (ВБГ+)
Подгруппа В ГС
(ВБГ-)
Острая хирургическая патология
- Острый
аппендицит
9 (8,0%)
1 (2.6%)
8 (11.0%)
25 (20.8%)
8 (16.3%)
17 (24.0%)
- Острый
холецистит
12 (10.7%)
3 (7.7%)
9 (12.3%)
20 (16.7%)
9 (18.4%)
11 (15.5%)
- Перфорация
органов
8 (7.1%)
7 (17.9%)
1 (1.4%)
10 (8.4%)
6 (12.3%)
4 (8,1%)
- Острая кишечная
непроходимость
6 (5.4%)
5 (12.8%)
1 (1.4%)
10 (8.3%)
5 (10.2%)
5 (7.0%)
Травмы
- Травмы живота
29 (25.9%)
19 (48.7%)
10 (13.7%)
15 (12.5%)
7 (14.3%)
8 (11.3%)
Заболевания, не требующие хирургического вмешательства
- Цирроз печени
0
0
0
7 (5.8%)
2 (4.1%)
5 (7.0%)
- Острые
инфекции
6 (5.4%)
2 (5.1%)
4 (5.5%)
8 (6.7%)
3 (6.1%)
5 (7.0%)
Сопутствующие заболевания
- Сахарный диабет
0
0
0
10 (8.3%)
4 (8.2%)
6 (8.5%)
- Артериальная
гипертензия
0
0
0
12 (10.0%)
5 (10.2%)
7 (9.8%)
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
24
https://universalpublishings.com
II daraja QIG: Ikkala subguruhda ham ikkinchi o‘rinda turadigan QIG darajasi.
.
Shakl 1. QIG bilan kasallangan bemorlarning darajalar bo'yicha taqsimlanishi.
AG-Ada 35,9%, TG-Ada 30,6%. QIG ning III darajasi: qorin bo'shlig'i bosimining
o'rtacha ko'tarilishi kamroq uchraydi. AG-Ada chastota 15,4%, TG-Ada 20,4%. QIG
ning IV darajasi: eng og'ir darajasi kamroq tarqalgan. AG-Ada uchramagan, GS-Ada
esa 8,2%.
Shunday qilib, ventral qorin bo‘shlig‘idagi g‘riya (QIG) darajalarining taqsimoti
oshqozon-ichak va fuqarolik bemorlari (AS-А va TG-А) guruhlarida o‘xshash
xarakterga ega bo‘lib, birinchi va ikkinchi darajalar ko‘proq uchraydi. To‘rtinchi daraja
(eng og‘ir) fuqarolik bemorlarida (TG-А) tez-tez uchraydi, bu esa yosh va komorbid
patologiyalarning mavjudligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Biz yurakdagi og‘riqlarni tahlil qildik. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, har ikkala
guruhning A podg‘ruppalarida bemorlar anginoz og‘riqlarni ancha ko‘proq his
qilishadi (30,8%), B podg‘ruppalariga nisbatan (4,1%). Shunday qilib, fuqarolik
bemorlarida ventral qorin bo‘shlig‘idagi g‘riya (QIG) bilan og‘rigan bemorlarda
anginoz og‘riqlarning chastotasi 57,1% ni tashkil qiladi, bu esa ichki qorin bosimining
oshishi va anginoz og‘riqlarning rivojlanishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatadi (jadval
3). Shuni ta'kidlash kerakki, yurakdagi og‘riqlar chastotasi fuqarolik bemorlarida
sezilarli darajada yuqori bo‘lgan (р<0.05).
Jadval 3.
Kichik guruhlarda anginal og'riqning xususiyatlari
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
25
https://universalpublishings.com
Umuman olganda, anginoz og‘riqlarning intensivligi og‘riqni baholash shkalasi (VAS)
bo‘yicha oshqozon-ichak og‘riqlariga nisbatan kamroq bo‘lgan. Podgruppalar
bo‘yicha, harbiy xizmatchilarda ventral qorin bo‘shlig‘idagi (QIG) yurak og‘riqlari
intensivligi (6,8 ± 1,8) QIG bo‘lmagan bemorlarga nisbatan (4,0 ± 1,5) yuqoriroq edi.
Fuqarolik bemorlari orasida ham QIG bo‘lganlar og‘riqlarning yuqori intensivligini his
qilishgan (7,5 ± 1,5), bu esa QIG bo‘lmagan bemorlarga nisbatan (4,0 ± 1,5) yuqori
bo‘lgan. Bu holat ushbu bemorlar orasida jiddiy kardiovaskulyar muammolar
mavjudligini ko‘rsatadi (jadval 8). Harbiy xizmatchilarda ВБГ bo‘lganlarning anginoz
og‘riqlari davomiyligi o‘rtacha 15 daqiqa bo‘lib, bu umumiy sog‘liq holatiga ta’sir
ko‘rsatadigan muhim ko‘rsatkichdir (jadval 3).
Xulosa:
- Qorin jarohatlari ko'proq harbiy xizmatchilarda uchraydi, bu esa xizmat sharoitlari va
jarohatlarga nisbatan yuqori moyillik bilan bog'liq bo‘lishi mumkin.
- Ventrikulyar qorin bo'shlig‘i (VQB) darajalarining taqsimoti o‘xshash xususiyatlarga
ega bo‘lib, birinchi va ikkinchi darajalar ko‘proq uchraydi. To‘rtinchi daraja (eng og‘ir)
ko‘proq fuqarolik bemorlarida kuzatiladi, bu esa yosh va komorbid patologiyalar
mavjudligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Foydalangan Adabiyotlar
1.
Абдоминальный
компартмент
синдром:
современные
аспекты
диагностики и лечения / В.Е. Корик, Д.А. Клюйко, Г.В. Бут-Гусаим и др. //
Военная медицина. - 2016. - №3. - С. 127-133.
2.
Акопян Р. В. Прогностическое значение мониторинга внутрибрюшного
давления в отделении интенсивной терапии // Доклады национальной академии
наук республики Армения. – 2009. – Том.109 (4). – С. 359-369.
Подгруппа
Частота ангинозных
болей (%)
Интенсивность (по
шкале ВАШ, баллы)
Продолжительность
(мин)
А-ОГ
12 (30,8%)
6.8 ± 1.8
12 ± 4
В-ОГ
3 (4,1%)
4.0 ± 1.5
5 ± 2
А-ГС
28 (57,1%)
7.5 ± 1.5
15 ± 5
В-ГС
6 (8,5%)
5.0 ± 2.0
10 ± 3
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
26
https://universalpublishings.com
3.
Внутрибрюшная гипертензия и абдоминальный сепсис: что первично? /
В.Ф. Зубрицкий, А.Б. Земляной, А.П. Колтович и др. // Медицинский вестник
МВД. - 2016. - №2. - С. 21-25.
4.
Гольбрайх, В.А. История изучения синдрома повышенного внутрибрюш-
ного давления и современные подходы к его коррекции [Электронный ре-сурс] /
В.А. Гольбрайх, Д.С. Земляков, И.А. Дубровин // Современные проблемы науки
и образования. - 2015. - №3.
5.
Лямин, А.Ю. Мониторинг внутрибрюшного давления у больных острым
панкреатитом / А.Ю. Лямин, Ю.В. Никифоров, В.В. Мороз / Общая реа-
ниматология.- 2006. - Т.2, №5-6. - С. 123-128.
