МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
288
https://universalpublishings.com
YUQUMLI KASALLIKLAR: SABABLARI, TARQALISHI VA OLDINI
OLISH CHORALARI
Sultonov Ravshan Komiljonovich
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Tibbiyot fakulteti katta o‘qituvchisi
Email-ravshansultonov605@gmail.com
Курбонова Багул Шухрат кизи
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
Tibbiyot fakulteti talabasi
Annotatsiya
Ushbu maqolada yuqumli kasalliklarning kelib chiqish sabablari, tarqalish yo‘llari
va oldini olish choralari yoritiladi. Bakteriyalar, viruslar, zamburug‘lar va parazitlar
keltirib chiqaradigan kasalliklarning umumiy tavsifi beriladi. Shuningdek, kasalliklarni
nazorat qilish va davolash usullari ham muhokama qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Yuqumli kasalliklar, virus, bakteriya, epidemiya, immunitet, vaksina,
infeksiya, profilaktika
Kirish
Yuqumli kasalliklar insoniyat tarixida jiddiy muammolardan biri bo‘lib kelgan. Ular
odamdan odamga, hayvonlardan odamga yoki atrof-muhit orqali yuqishi mumkin.
Ko‘plab kasalliklar epidemiyalar va pandemiyalar shaklida tarqalib, millionlab
insonlarning hayotiga ta’sir qilgan. Zamonaviy tibbiyotning rivojlanishi natijasida
ko‘plab yuqumli kasalliklar ustidan nazorat o‘rnatilgan bo‘lsa-da, yangi va qayta paydo
bo‘layotgan infeksiyalar hali ham dolzarb muammo bo‘lib qolmoqda.
Asosiy qism
1. Yuqumli kasalliklarning turlari
Bakterial kasalliklar: Vabo, sil, angina, meningit va boshqalar.
Virusli kasalliklar: Gripp, COVID-19, gepatit, OITS va boshqalar.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
289
https://universalpublishings.com
Zamburug‘li kasalliklar: Kandidoz, dermatomikoz va boshqalar.
Parazitar kasalliklar: Bezgak, toksoplazmoz va boshqalar.
2. Yuqumli kasalliklarning tarqalish yo‘llari
Havo-tomchi yo‘li: Gripp, COVID-19, qizamiq kabi kasalliklar yo‘talganda yoki
aksirganda havoga tarqaladigan tomchilar orqali yuqadi.
Kontakt yo‘li: Bemorning terisi yoki buyumlariga tegish natijasida kasallik
yuqtirilishi mumkin (masalan, qo‘tir, zamburug‘li kasalliklar).
Ovqat va suv orqali: Ichburug‘, salmonellyoz, gepatit A kabi kasalliklar
ifloslangan oziq-ovqat va suv orqali yuqadi.
Qon orqali: OITS, gepatit B va C kasalliklari asosan qon bilan kontakt natijasida
yuqadi.
Hayvonlardan odamga: Bezgak, quturish, lyaym borrelyozi kabi kasalliklar
hasharotlar yoki hayvonlar orqali yuqishi mumkin.
3. Yuqumli kasalliklarning oldini olish choralari
Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish
Vaksinatsiya qilish
Tibbiy tekshiruvlardan muntazam o‘tish
Sog‘lom turmush tarzini olib borish
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
290
https://universalpublishings.com
Sanitariya va dezinfeksiya tadbirlarini amalga oshirish
Kasallik tarqalishining oldini olish uchun jamoaviy choralar ko‘rish
4.
Davolash usullari
Bakterial infeksiyalar uchun antibiotiklar qo‘llaniladi.
Virusli kasalliklar uchun antiviral dorilar va immun tizimini mustahkamlovchi
preparatlar tavsiya etiladi.
Zamburug‘li va parazitar kasalliklar uchun maxsus dorilar qo‘llaniladi.
Xulosa
Yuqumli kasalliklar inson salomatligiga jiddiy tahdid soluvchi kasalliklar guruhiga
kiradi. Ularning oldini olishda shaxsiy gigiyena, emlash va sog‘lom turmush tarziga
rioya qilish muhim ahamiyatga ega. Kasalliklarning tarqalishini kamaytirish va ularni
nazorat qilish uchun davlat va jamoat tashkilotlari hamkorlikda ish olib borishi zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Murray, P. R., Rosenthal, K. S., & Pfaller, M. A. (2021). Medical
Microbiology (9th ed.). Elsevier.
2. Heymann, D. L. (2019). Control of Communicable Diseases Manual (20th
ed.). APHA Press.
3. WHO (World Health Organization). (2023). Infectious Diseases Overview
and Global Response Strategies.
4. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2024). Emerging
Infectious Diseases: Prevention and Control.
5. Mandell, G. L., Bennett, J. E., & Dolin, R. (2020). Principles and Practice of
Infectious Diseases (9th ed.). Elsevier.
