411
Tug
‘
ruq
jarayoni
ayolning
tug
‘
ruq
yo
‘
llarining sezilarli darajada cho
‘
zilishi bilan birga
keladi, buning natijasida qin, oraliq va bachadon bo
‘
yni
to
‘
qimalarida turli darajadagi shikastlanishlar paydo
bo
‘
lishi mumkin. Bu fiziologik holat bo
‘
lib, yoriqlar va
mikrojarohatlarni ifodalaydi. To
‘
qimalarning haddan
tashqari cho
‘
zilishi yoki jarrohlik aralashuvi tufayli
bachadon bo
‘
yni, qin devorlari, oraliq yirtilishi,
ayolning hayotiga tahdid soluvchi va uning
nogironligiga olib keladigan shikastlanishlar, xususan,
bachadon yirtilishi paydo bo
‘
lishi mumkin [18].
Shikastlarni davolashning yaxshi ishlab chiqilgan
usullariga qaramay, hatto kichik oraliq jarohatlari ham
tos
bo
‘
shlig
‘
i
mushaklarining
funksional
yetishmovchiligi shaklida sezilarli oqibatlarga olib
kelishi mumkin, buning natijasida tos a’zolarining ichki
yaxlitligi buzilishi, prolaps va chanoq ichki a’zolarining
pastka siljishi kuzatilishi mumkin. Buning oqibatida 2-
3 yil ichida bachadon bo
‘
yni leykoplakiyasi, siydik
ushlab tura olmaslik, libidoning pasayishi, anorgazmiya
paydo bo
‘
lishi mumkin.
Xalqaro
qandli
diabet
federatsiyasi
ma
’
lumotlariga ko‘ra, 2021 yilda dunyoda qandli diabet
bilan kasallanganlar soni 537 million kishiga yetgan. Bu
raqam 2030 yilga kelib 643 millionga, 2045 yilga kelib
783 millionga yetishi kutilmoqda. Qandli diabet 2021
yilda 6,7 million o
‘
limga sabab bo
‘
lgan. Jahon
adabiyotining statistik ma’lumotlariga ko’ra, butun
dunyo bo
‘
ylab gestatsion diabetning (GD) tarqalishi 4
dan 20% gacha sezilarli o‘sish farqlariga ega [16].
GD etiologiyasi bo
‘
yicha turli ma’lumotlar
mavjud, masalan, ba’zi manbalar GD homiladorlik
davrida
rivojlanadigan
organizmda
glyukoza
almashinuvining vaqtinchalik buzilishi ekanligi haqida
xabar beradi [1], shuningdek, boshqa manbaga ko
‘
ra,
ilgari tashxis qo
‘
yilmagan va homiladorlik davrida
aniqlangan, 1-tur yoki 2-tur diabet GD sababi bo
‘
lishi
mumkin.
QD va GD bilan kasallangan homilador
ayollar
sonining
ko
‘
payishi,
homiladorlikning
asoratlari, tug
‘
ilishning ko
‘
pligi, yangi tug
‘
ilgan
chaqaloqlarda GD bilan kasallangan patologiyalar
sonining 80% dan ortiq ko
‘
payishi akusher-
ginekologlarning ilmiy va amaliy qiziqishini uyg
‘
otdi
[14]. Zamonaviy akusherlik amaliyotida eng aktual va
yuqori ahamiyatga ega mavzulardan biri bu tabiiy
tug
‘
ruq yo
‘
llari orqali tug
‘
ruq paytida yumshoq
to
‘
qimalarning yirtilishidir.
Zamonaviy akusherlikda tug
‘
ruq qabul
qilishning ko
‘
plab yangi usullari mavjudligidan qat
’
iy
nazar, tug
‘
ruq yo
‘
llaridagi jarohatlanishlar sonida
kamayish kuzatilayotgani yo
‘
q va jarohatlanishlar
umumiy tug
‘
ruqlarning 10,2-39,0% ni tashkil qiladi [6].
L.G. Toktar va hammualliflarning kuzatuvlari natijasida
tug
‘
ruq davridagi yirtilishlar 85% ga yetmoqda. Ba’zi
xorijiy mualliflarning ma’lumotlariga ko
‘
ra, tug’ruq
yo
‘
llari travmatizmi bilan kechgan tug
‘
ruq taxminan
30% ni tashkil qiladi [2].
GD uchun xavf guruhiga quyidagilar kiradi:
-
nasliy moyillik;
-
katta homila - 4 kg yoki undan ko
‘
p;
-
yirik homila 5 kg yoki undan ko
‘
p;
-
homilaning malformatsiyasi;
-
poligidramnioz;
-
glikozuriya;
-
homilaning perinatal o
‘
limi;
-
kechki toksikoz.
Homilador ayollarda QDning klinik
belgilari quyidagilarni o
‘
z ichiga oladi: - og
‘
iz qurishi,
terining pustular shikastlanishi, ko
‘
zlarning qorayishi,
tashnalik, poliuriya, polidipsiya, terining qichishi,
keskin vazn yo
‘
qotish [11].
GD ona uchun ham, homila uchun ham xavf tug
‘
dirishi
mumkin [2].
Ayolda kuzatiladigan asoratlar:
1)
diabetdan kelib chiqadigan asoratlar - diabetik
ketoatsidoz, retinopatiya, nefropatiya, gipoglikemiya;
2)
jarrohlikdan keyingi asoratlar - spontan abort, erta
tug
‘
ilish, homiladorlik arterial gipertenziyasi
Tadqiqotlar natijasida mutaxassislar ko
‘
p
ayollarda shikastlanishlar uchun xavf omillarini
aniqlashga muvaffaq bo
‘
lishdi. Bularga quyidagilar
kiradi: ayolning yoshi, homilaning kattaligi, tug
‘
ilish
jarayonini kuchaytirish uchun oksitotsinni qo
‘
llash,
tug
‘
ruqning 2-bosqichi (30 daqiqadan kam va bir
soatdan ko
‘
proq vaqt yirtilish ehtimolini oshirishi
mumkin) [4].
Tug
‘
ruq jarayonlari 10-40% hollarda
chanoq bo
‘
shlig
‘
ining shikastlanishi bilan kechadi. Shu
bilan birga, yumshoq to
‘
qimalar shikastlanishi 70%
hollarda rivojlanadi va akusherlik aralashuvi paytida
travmatizatsiya ehtimoli 90% gacha oshadi
Kamalov T.T., Zufarova Sh.A., Xolmatova Sh.Sh., Ishanxodjayeva D.E.
QANDLI DIABET BILAN OG‘RIGAN HOMILADOR AYOLLARDA HOMILADORLIK VA
TUG‘ISH JARAYONINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Y.X. To
‘
raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi;
Toshkent pediatriya tibbiyot institute;
Respublika aholi reproduktiv salomatlik markazi
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
ПЕДИАТРИЯ
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
[9].Tug
‘
ruq kanalining yirtilishi va travmatizatsiyasi
ko
‘
pchilik ayollarda qayd etilgan yangi hodisa emas.
Ko
‘
pgina mutaxassislar bu jarohatni bir qator sabablar
bilan bog
‘
lashadi: jinsiy infantilizm, suyak tuzilishining
o
‘
ziga xos xususiyatlari (tor chanoq), 35 yoshdan katta
yoshga oid xususiyatlar, 35 yoshda birinchi tug
‘
ruq,
rivojlangan tos mushaklari (professional sportchilarda),
oraliq sohasida o
‘
tkazilgan jarrohlik operatsiyalari,
yallig
‘
lanish jarayonlari [17].
Ko
‘
pincha tug
‘
ruq travmasi tug
‘
ruqning
ikkinchi bosqichida kuzatiladi - oraliqning yaxlitligi
buziladi, bu buzilish oraliqni himoya qilish bo
‘
yicha
barcha choralarga rioya qilinganiga qaramay, umumiy
aholining 10-12 % da uchraydi [10].
Rivojlanish chastotasi
to
‘
g
‘
risidagi
ma
‘
lumotlar
xilma-xildir,
koeffitsient
barcha
tug
‘
ilishlarning 3 dan 60% gacha o
‘
zgarib turadi, shuni
ham ta’kidlash kerakki, birinchi marta tug
‘
ayotgan
ayollarda tug
‘
ruq yo
‘
llari yumshoq to
‘
qimalarining
yirtilishi ko
‘
p tuqqan ayollarga qaraganda 4 barobar
yuqori bo
‘
ladi [5].
Oraliq shikastlanishining boshlang
‘
ich
patogenetik bo
‘
g
‘
imi venoz oqimning buzilishi bo
‘
lib,
keyinchalik arteriyalarning siqilishi tufayli ishemiya
kuzatiladi.
I daraja
—
Orqakomissuraningyaxlitligibuzilganligi,
qinningorqadevorivaoraliqterisiningshikastlanishi,
ammotosbo
‘
shlig
‘
imushaklarivafassiyasiningshikastlanmaganligi;
II daraja
—
Terining, qinning devorlari va tos bo
‘
shlig
‘
i mushaklarining yaxlitligi buzilgan,
ammo to
‘
g
‘
ri ichak devori va anusning tashqi sfinkteri buzilmagan holda qoladi;
III daraja
—
Tashqi sfinkter shikastlangan, to
‘
g
‘
ri ichakning old devoriga shikast yetkazishi
mumkin (Malinovskiy bo
‘
yicha to
‘
liq va to
‘
liq bo
‘
lmagan yirtilish).
Yumshoq to
‘
qimalarning yirtilishi tasnifi bo
‘
yicha 3 darajaga bo
‘
linadi [8]:
Butun dunyoda o
‘
z-o
‘
zidan yirtilishni oldini
olish va yangi tug
‘
ilayotgan chaqaloqlarning
shikastlanish ehtimolini kamaytirish uchun
epiziotomiya usuli kashf etilgan. Shu bilan birga,
ushbu uslub 15 dan 80% gacha hollarda qo
‘
llanilgan,
deyarli har 3-4 tug
‘
ilish epizyotomiya qo
‘
llanilishi
bilan birga kechadi [3].
Oraliqning yirtilishi, homila bezovtalanishi va
boshqa xavf bo
‘
lsa, epiziotomiya usulining foydasini
inkor etib bo
‘
lmaydi, ammo olingan ma’lumotlar
ushbu texnikadan foydalanishning oqilonaligiga
shubha tug
‘
diradi [7]. Har qanday shikastlanishlar
jiddiy asoratlarni keltirib Avvalo, shikastlanish
sohasida mikrofloraning ko
‘
payishi uchun qulay
tabiatdagi
chiqaradi.
patogen
sharoitlar
yaratiladi, ya’ni ular infeksiyaning kirish eshigiga
aylanadi. Ayolning jinsiy a’zolarida patogen
mikrofloraning rivojlanishi tug
‘
ruq kanali yumshoq
to
‘
qimalari yirtilishining eng muhim omillaridan biri
sifatida belgilanadi [6].
Epidural anesteziyadan foydalanish
epiziotomiya amaliyotini qo
‘
llash darajasini sezilarli
ravishda oshiradi. Qachonki, tug
‘
ayotgan ayol
kelayotgan to
‘
lg
‘
oqni sezsa, kuchanish travmatizatsiya
xavfi kamayadi [1].
Mavjud nazariyaga
ko
‘
ra,
(differensiatsiyalanmagan biriktiruvchi
davrida
DBTD
to
‘
qima
412
displaziyasi) yirtilishlar kelib chiqishiga olib keladi,
ular ikki turga ajratiladi: differensiatsiyalangan,
differensiatsiyalanmagan. Birinchi guruh, Morfan,
Elers-Danlos va boshqa sindromlarni o
‘
z ichiga oladi,
ya’ni genetik yoki biokimyoviy kasalliklar bilan
tavsiflanadi, ikkinchisi esa biriktiruvchi to
‘
qimadagi
o
‘
zgarishlar bilan bog
‘
liq bo
‘
lgan ma’lum sindromlarga
muvofiq tavsifga ega bo
‘
lmagan fenotipik omillar bilan
namoyon bo
‘
ladi.DBTD ning differensiatsiyalanmagan
shakli eng keng tarqalgan bo'lib - 80% hollarda
uchraydi [3].Akusherlik faoliyatida DBTD vazifasiga
katta e'tibor beriladi [4].
Tug
‘
ruq kanalining shikastlanishi sababli
tug
‘
ruqning taxminan 20% yuqumli asoratlar bilan
kechadi, shuning uchun ularda yiringlash, tikuv
choklarining ajralib ketishi va ikkilamchi bitish bilan
davolanish kuzatilishi mumkin [5]. Bugungi kunga
qadar ko
‘
pchilik mualliflarning fikriga ko
‘
ra
tug
‘
ruqdan keyingi aksariyat patologiyalarning
qo
‘
zg
‘
atuvchisi spora hosil qilmaydigan anaeroblar
hisoblanadi, ular oraliqni va yumshoq to
‘
qimalarni
yanada shikastlanish darajasini oshiruvchi kolpit va
vulvovaginit kasalliklarini chaqiradi [2].
Qandli diabet va gestatsion diabetli
ayollarda
tabiiy
tug‘ruq
paytida
yumshoq
to‘qimalarning yirtilishini davolash va diagnostika
taktikasining zamonaviy tendensiyalari. Oraliqda
yirtilish bo
‘
lgan ayollarni tug
‘
ruqdan keyingi sifatli
reabilitatsiya qilish juda muhimdir, chunki travma og
‘
ir
septik asoratlarga olib kelishi mumkin bo
‘
lgan turli
infeksiyalarning rivojlanishiga yordam beradi, yaraning
ikkilamchi bitishi tufayli oraliq va tos bo
‘
shlig
‘
ning
anatomik yaxlitligi buzilishi mumkin va bu-o
‘
z
navbatida, organlaming atipik joylashishiga,
413
mehnat qobiliyatining pasayishiga, hattoki nogironlikka
olib kelishi mumkin [7].
Oraliqdagi yirtilishlar yo‘ldosh ajralgandan
keyin aniqlanadi, oraliq va qin tekshirilganda
shikastlanishning asosiy belgisi qon ketishi shaklida
namoyon bo
‘
ladi.
Oraliq butunligini tiklash jarohatga chok
qo
‘
yish orqali amalga oshiriladi va bu oraliq yirtilishini
davolashning asosini tashkil etadi. Qin va bachadon
bo
‘
yni butunligi ko
‘
z bilan ko
‘
rib tekshirilgandan keyin
ko
‘
zgular yordamida jarohatni tikishga kirishiladi.
Yengil darajadagi jarohatlarda (I va II daraja) jarohatni
tikish mahalliy og
‘
riqsizlantirish orqali amalga
oshiriladi. Odatda og
‘
riqsizlantirish infiltratlangan yoki
ishiorektal usulda novokainning 0,5-0,25% li
eritmasida amalga oshiriladi. Oraliqning III darajadagi
yirtilishlari esa umumiy og
‘
riqsizlantirishni talab etadi
[13].
I va II darajali yirtilishlarda chok qo
‘
yish
texnikasi Kulakov tomonidan taklif etilgan usul
yordamida bajariladi, bu usul esa quyidagi ketma
ketlikdan iborat: birinchi qadam ketgutli chok qin
devorining shikastlangan qismining yuqori burchagiga
qo
‘
yiladi, boshqa ketgut ipi yordamida chanoq
bo
‘
shlig
‘
i mushaklarining butunligi tiklanadi. Qindagi
yirtilishlar ketgut ipi bilan tugunchali yoki uzluksiz
choklar yordamida tikiladi, shu bilan birga oraliqning
teri osti va yog
‘
kletchatkasi ham tugunchali chok
yordamida birlashtiriladi. So
‘
ng oraliqning terisi ketgut
iplari bilan kosmetik choklar yoki ipak ipi yordamida
tugunchali chok qo
‘
yish bilan tikiladi [8].
Antiseptika qoidalariga qat
’
iy rioya qilish va
operatsiyadan keyin choklar sohasini toza ushlash talab
etiladi. Siydik ajratish yoki defekatsiyadan so
‘
ng oraliq
sohasi oqar suvda yaxshilab yuviladi. Tug
‘
ruqning 3-
sutkasidan
boshlab
tarkibida
tuz
saqlovchi
bo
‘
shashtiruvchilar buyuriladi, 6-sutkadan boshlab
operatsion sohadagi ipak iplar yechib tashlanadi.
Og
‘
ir darajadagi yirtilishlar (III daraja) ni
tikish to
‘
g
‘
ri ichak devoriga chok qo
‘
yish bilan
boshlanadi, buning uchun tugunchali chokdan
foydalaniladi. Qat’iy tartibda asbob-anjomlar va
qo
‘
lqoplar, bog
‘
lov materiallari almashtiriladi va
sfinkter chuqur choklar yordamida tikiladi. Keyin
tuzilmalarning birligini tiklashning bir xil usuli
qo
‘
llaniladi. III darajadagi yirtilishlardan so
‘
ng choklar
operatsiyadan 1 xafta o
‘
tib yechiladi, birinchi 5
kunlikda tuqqan ayolga suyuq ovqatlar ichish
buyuriladi [14].
Oraliq
yaralarning
yetarli
darajada
davolanmasligi ham vulva halqasining, tos bo
‘
shlig
‘
i
mushaklarining zaiflashishiga sabab bo
‘
ladi, balki
keyinchalik vulvaning deformatsiyasiga, genital
yoriqning ochilishiga, tos a
’
zolarining prolapsiga olib
keladi. [13].
Qandli diabet va gestatsion diabet bilan
og‘rigan homilador ayollarda tug‘ruq paytida yumshoq
to‘qimalarning yirtilishining oldini olish.
Homiladorlikdan oldin ayol bajarishi kerak
bo
‘
lgan zarur harakatlar:
1)
qandli diabet va qonda shakarning miqdorini
boshqarish bo
‘
yicha maxsus treningdan o
‘
tish;
2)
ayol normal glyukoza darajasini ushlab turish
uchun glyukometr yordamida insulin dozasini to
‘
g
‘
ri
aniqlay olishi kerak;
3)
homiladorlikka tayyorlanayotgan paytdan boshlab
qat’iy parhez qilishi kerak;
4)
homiladorlikkacha barcha kerakli
bo
‘
lgan
kompleks tibbiy tekshiruvlardan o
‘
tishi kerak.
Yirtilishlarni oldini olish birinchi navbatda
bachadon bo
‘
ynini tug
‘
ish uchun tayyorlash bo
‘
ladi,
ya’ni tuzilmalarning yetukligini kuzatish kerak. To
‘
g
‘
ri
yetkazib berish texnikasini hisobga olgan holda,
akusherlik
qisqichlarini
qo
‘
llash,
bachadon
miometriyasini
bo
‘
shashtiruvchi
dorilar
va
analgetiklarni o
‘
z vaqtida qo
‘
llanilishi natijasida
bachadon bo
‘
yni yirtilishi kuzatilmaydi.
Homiladorlikni to
‘
xtatish tavsiya etiladigan
holatlar: homilador ayolning 35 yoshdan katta ekanligi,
glikirlangan gemoglobin darajasi - 13% va undan
yuqoriligi,
homiladorlikning
dastlabki
davrida
ketoatsidoz kuzatilishi [12].
Xavf ostida
bo
‘
lgan
ayollarga
homiladorlikning batafsil tahlili bilan individual
maslahat beriladigan shifoxonalarda kuzatilish tavsiya
etiladi va tug
‘
ruqdan keyingi davrda mutaxassislar
tikuv va jinsiy a’zolarni qanday qilib to
‘
g
‘
ri parvarish
qilishni tushuntiradilar. Taxminan 5-7 kun davomida
ayol mutaxassislar nazorati ostida kasalxonada bo
‘
lishi
kerak. Agar onada boshqa asoratlar va bolaning
patologiyalari bo
‘
lsa, kasalxonada qolish muddati
uzaytiriladi.
Shu
vaqt
ichida
choklarning
mustahkamligi tekshiriladi. Choklarning so‘rilishini
tezlashtirish uchun mutaxassislar davolashning
fizioterapevtik usullarini belgilaydilar..
Choklar va genitaliy sohasida qon
aylanishini yaxshilaydigan bio nur (tug
‘
ruqdan keyingi
dastlabki 5 kun) dan foydalanish yuqori samaradorlikni
ko
‘
rsatdi. Ushbu fizioterapiya usuli tufayli jarohatning
bitish muddati qisqaradi, ma’lum bir spektrning maxsus
nurlari to
‘
qimalarga termal va boshqa turdagi ta’sir
ko
‘
rsatadi. Bionurdan foydalanish chandiq sohasidagi
og
‘
riqni kamaytiradi, o
‘
z navbatida, oraliqdagi chandiq
deyarli ko
‘
rinmas holga keladi [8].
Fizioterapevtik
davolashning
samaradorligini
ko
‘
rsatgan
yana
bir
usul
elektroterapiyadir. Elektroterapiya usuli farmakologik
preparatni samarali qo
‘
llash va galvanik tokning
(elektroforez) ta’siriga asoslangan bo
‘
lib, yuqori
samaradorlikka teri retseptorlarini qo
‘
zg
‘
atish orqali
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
ПЕДИАТРИЯ
refleksli
vositachilik
qiluvchi
yuqori
nerv
markazlarining faollashuvi hisobiga erishiladi [8].
Yiringli-yallig
‘
lanishli
asoratlarni
davolashda elektroforez yetarli afzalliklarga ega. Usul
chandiqlarning yaxshi rezorbsiyasi uchun ham
qo
‘
llaniladi.
Elektroforez
bilan
qo
‘
llaniladigan
preparatlar miqdori bo
‘
yicha 10 baravar kichikroq,
ammo odatdagi yuborish usuli bilan solishtirganda
yuqori terapevtik samaradorlikni saqlab qoladi.
To
‘
g
‘
ridan-to
‘
g
‘
ri oqim ta’sirida ionlar
to
‘
qima hujayralariga, teriga kirib boradi, u yerda dori
zahirasi hosil bo
‘
ladi, bu yerda u bir necha kun
davomida o
‘
zining farmakologik faolligini saqlaydi,
sekin va bir tekisda qon oqimiga kiradi, butun tanaga
tarqaladi, terapevtik ta’sir ko
‘
rsatadi.
Elektroforez yordamida turli xil dori
vositalarini qo
‘
llash
mumkin: analgetiklar,
antibiotiklar va boshqalar. Elektroforez yiringli-
yallig
‘
lanish kasalliklari bilan og
‘
rigan bemorlarga va
chandiqning
kichrayishini
tezlashtirish
uchun
ko
‘
rsatiladi.
Bundan tashqari, elektroforez
mikroelementlarga o
‘
zining samarali ta’sirini ko
‘
rsatdi,
buning natijasida suvdagi elementlaming (mis, yod,
magniy va kalsiy) yaxshi dissotsiatsiyasi mavjud bo
‘
lib,
bu organizmdagi metabolik jarayonlarni tartibga
solishni yaxshilaydi. Masalan, kalsiy ionlari silliq
mushaklarning qisqarishi, qon ivishini tartibga solishda
ishtirok etadi va tug
‘
ruq paytida qon yo
‘
qotishdan keyin
tananing tiklanish mexanizmlariga hissa qo
‘
shadi.
Biroq, bu fizioterapiya muolajasi kichik chanoq
bo
‘
shlig
‘
ining yopishqoqligi bo
‘
lgan ayollarda qarshi
ko
‘
rsatmadir,
chunki kalsiy yopishqoqliklarning qalinlashishiga
yordam beradi. Muqobil variant - qorin bo
‘
shlig
‘
idagi
yopishqoqlikni eritish uchun
yod yordamida
elektroforez qilishdir. Ixtiol, lidaza va aloe elektroforezi
chandiqlar va
yopishqoqliklarni
yumshatish uchun ishlatiladi [17].
Yuqoridagilarni inobatga olgan holatda
tabiiy tug
‘
ruq yo
‘
llari orqali tug
‘
ruqning eng asosiy
asoratlaridan biri bu tug
‘
ruq kanalining travmasi,
xususan, yumshoq to
‘
qimallarning yirtilishidir.
Tug
‘
ruqdan keyin uchraydigan erta va kechki asoratlar
haqida zamonaviy tibbiy adabiyotlarda aniq qilib aytib
o
‘
tilgan. Bular chanoq bo
‘
shlig
‘
i mushaklarining
prolapsi, keyinchalik qin devorlarining, siydik qopi,
to
‘
g
‘
ri ichak va bachadonning pastka siljishidir. Jiddiy
asoratlarga tug
‘
ruqdan keyingi septik asoratlar, ichki
a’zolar joylashuvidagi nuqsonlar, jarohat ikkilamchi
bitganida genital tirqishning hosil bo
‘
lishi (20%
holatda), bepushtlik, orqa ichakning yirtilishi (60%
holatda), to
‘
g
‘
ri ichak-siydik qopi-qin o
‘
rtasida vujudga
keluvchi oqma yaralar, qon ketishi va choklarning
yiringlashidir.
Shunday qilib, hozirgi bosqichda ushbu
masalaga ilmiy va amaliy qiziqish qandli diabet va
gestatsion qandli diabet bilan og
‘
rigan ayollarda tabiiy
tug
‘
ruq yo
‘
llari orqali tug
‘
ruq paytida yumshoq
to
‘
qimalarning yirtilishi yuzaga kelishining patogenetik
mexanizmi va davolash samaradorligi to
‘
g
‘
risida
qarama-qarshi ma’lumotlar mavjudligi, shuningdek,
tug
‘
ruqdan keyin ayollarning hayot sifatini yaxshilash
zarurligi bilan izohlanadi.
3.
О. Р. Баев, А. Н. Стрижаков. Акушерство и гинекология. 2017;6:45-48
4.
Бычков И.В., Сойменова И.В., Бычков В.И. Техника хирургического восстановления промежности у
женщин, родивших естественным путем. Бюллетень экспериментальной и клинической хирургии.
2013;(6)2:250-253.
5.
Зиганшин А.М., Кулавский В.А., Никитин Н.И., Кулавский Е.В., Шавалеева Ф.А. Слабость мышц
тазового дна у женщин: клиника, диагностика, лечение. - Уфа, 2015.
6.
Казачкова Е.А., Шумилина К.С., Казачков Е.Л. и др., Матер. междунар. междисциплинарный форум. -
М., 2012:39-40.
7.
Кравчук Л.А. Лечение вагинита у беременных - один из принципов профилактики эндометрита после
родов. Л. А. Кравчук. Иркутск. 2014:154.
8.
Кулаков В. И. Акушерский травматизм родовых путей. информационное агентство, 2012:128.
9.
Промежностные и вагинальные гинекологические операции: метод исследования. Руководство. В.Е.
10.
Радзинский В. Е. Акушерская агрессия. В. Э. Радзинский. - Москва: Издательство журнала Статус
Прасенс. 2011:688.
11.
Смирнова О.М. ДИАБЕТ. Электронный ресурс. Е.В. Суркова, А.Ю. Майоров, Е.Н. Андреева, О.Р.
Григорян, А.А. Александров, Д.В. Липатов, Г.Р. Галстян, Р.В. Роживанов, М.В. Шестакова, М.Ш.
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
ро
ж
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
Adabiyotlar
1. Айламазян Э.К. Акушерство: национальное лидерство. Э.К. Айламазян, В.И. Кулаков, В.Е.
Радзинский, Г.М. Савельев. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2014:1200.
2. Аржанова О.Н. Патогенетические механизмы развития акушерских осложнений при гестационном
диабете. НА. Аржанова, Р.В. Капустин, Е.К. Комаров и другие. Журнал акушерства и гинекологии.
2011;5:3-10.
Радзинский и др. Москва: РУДН. 2013:454.
415
Шамхалова, Л.А. Чугунова, А.Ю. Токмакова, Е.Г. Старостина, И.В. Глинкина - М.: ГЭОТАР-Медиа.
2011. http://www.studentlibrary.ru/book/970406779V0009.html
12.
Сойменова О.И. Проблема родовой травмы в современном акушерстве. О.И. Сойменова. Системный
анализ и управление в биомедицинских системах. 2014;(13)1:208-211.
13.
Сойменова, О.И. Реконструкция промежности после эпизио- и перинеотомии при самопроизвольных
родах: дис. медицинские науки. О.И. Сойменова. Воронеж. 2014.
14.
Ушакова О.В. Гестационный диабет: диагностика, лечение. О.В. Ушакова. Здравоохранение
Дальнего Востока. 2014;1:5559.
15.
Baz, B. Endocrinology of pregnancy: Gestational diabetes mellitus: definition, etiological and clinical
aspects. B. Baz, J.P. Riveline, J.F. Gauthier. Eur. J. Endocrinol. 2016;(174)2:43-51.
16.
Chakera, A.J. Identification and management of individuals with hyperglycemia due to heterozygous
glucokinase mutation. A.J. Chakera, A.M. Steele, A.L. Gloin, et al. Diabetes Care. 2015;(38)7:1383-1392.
17.
Martin JA, Hamilton BE, Osterman MJK, et al. Births: final data for 2013. National Vital Statistics Reports;
Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2015;(64)1.
18.
Sacks DA, Hadden DR, Maresh M, Deerochanawong C, Dyer AR, Metzger BE, Lowe LP, Coustan DR, Hod
M, Oats JJ, Persson B, Trimble ER; HAPO Research Cooperative Research Group. Incidence of gestational
diabetes in collaborating centers based on criteria recommended by the IADPSG consensus panel: the
Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcomes (HAPO) study. Diabetes Care. 2012;(35)3:526-528.
19.
Ахмедова, Дилором Ильхамовна, Т. О. Даминов, and Ш. А. Агзамова. "Клинико-диагностические
особенности основных синдромов у детей при внутриутробном инфицировании TORCH." Детские
инфекции 8.1 (2009): 29-31.
20.
Акрамова, Х. А., and Д. И. Ахмедова. "Характерные особенности плацентарного фактора роста при
задержке внутриутробного развития плода." Педиатрия 3-4 (2014): 29-31.
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
