BETON TAYYORLASHDA SUV MIQDORINI KESKIN KAMAYTIRIB YUQORI
MUSTAHKAM ZICH BETON STRUKTURASINI OLISH.
YUSUPOVA LOLA SHANAZAROVNA – Urganch Davlat Universiteti o`qituvchisi (SamDAQU mustaqil ilmiy
tadqiqotchi),
ATAMURATOV MUZAFFAR ADILBEKOVICH – Urganch Davlat Universiteti stajyor-o’qituvchi.
Annotatsiya:
Ushbu ilmiy izlanish mazmuni yuqori mustahkam yangi beton tarkibini yaratishga tegishli bo`lib,
beton strukturasining hosil bo`lishida tarkibiga qo’shilgan suvning ijobiy hamda salbiy ta`sirlarini tadqiq etish, suv
miqdorini minimumga kamaytirib sementning to`liq gidrotatsiyalanishini ta`minlash bilan yuqori mustahkam beton
strukturasini hosil qilishdan iborat.
Kalit so`zlar:
yuqori mustahkamlik, beton struktura, sement, gidrotatsiyalanish, suv/sement nisbati, normal
quyuqlik, reologik xususiyat.
Аннотация:
Содержание данного научного исследования связано с исследованием положительного и
отрицательного влияния воды, добавляемой в состав бетонной конструкции, обеспечением полной гидратации
цемента за счет снижения количества воды до минимума и созданием новой структуры высокопрочного
бетона.
Ключевые слова:
высокопрочность, структура бетона, гидратация цемента, соотношение
воды/цемент, нормальная густота, реологическая структура.
Abstract:
The content of this scientific research is related to the study of the positive and negative effects of water
added to the composition of a concrete structure, ensuring complete hydration of cement by reducing the amount of water
to a minimum and creating a new structure of high-strength concrete.
Key words:
high strength, concrete structure, cement hydration, water/cement ratio, normal density, rheological
structure.
Kirish.
Qurilish sanoatini rivojida xususan, baland binolar va turli inshootlar barpo etilishi
kun sayin o`sishda davom etmoqda. Bunda qurilishning asosiy materiali sifatida betonning turlari va
temir-betonga talab oshdi. Shunga ko`ra bu borada yengil betonlarning ham o`rni kattadir.
Qurilishning rivojlanish tarixida betonning kirib kelishi arxitektura va qurilish sanoatini va qurilish
materiallari olamini o`sishiga asosiy turtki vazifasini bajarib berdi. [1]
Beton hozirgi vaqtda turli darajadagi murakkab ob`ektlarni qurish uchun juda ko`p qirrali
materialdir. Mustahkamlik darajasiga ko`ra, beton qorishmasi kichik mahalliy qurilishdan to
strategik ahamiyatga ega davlat binolarini qurishda qo`llaniladigan turli navlarga bo`linadi.
Tahlil va
natijalar.
Sement va suv betonning asosiy komponentlari bo`lib, ular barcha
komponentlarni yagona monolit tuzilishga bog`lash vazifasini bajaradi. Ushbu ikki komponentning
(suv-tsement nisbati) to`g`ri nisbatini saqlash beton ishlab chiqarishdagi eng muhim vazifadir.
Sementning
asosiy xususiyatini xarakterlovchi jihat – uning mustahkamligi
_
(marka)
_
hisoblanadi.
Aksariyat sementlarda suv/sement nisbati 0,4 bo`lganda meyyoriy mustahkamlikka
erishiladi.
_
Sement mustahkamligiga bo`lgan talabdan tashqari, yana boshqa talablar, ya`ni normal
quyuqligi, tishlashish muddati ham ahamiyatlidir.
Normal quyuqlik deb ma`lum konsistentsiyada bo`lgan sement hamirini olish uchun sementga
qo`shiladigan zaruriy (%) suvning miqdoriga aytiladi. Portlandsementning normal quyuqligi 22-27%
ni, putstsolanli portlandsementda esa 30% va undan ortiqroq bo`lishi kerak.
Sementning normal quyuqligi ma`lum darajada sement hamirining reologik xususiyatlarini
aniqlaydi
va
beton
qorishmasining
harakatchanligiga
ta`sir
etadi.
_
Qorshimaning
_
ma`lum
_
zaruriy
_
harakatchanligiga (bikirlik) erishish uchun sementning
normal quyuqligi qancha past bo`lsa, beton qorishmaning suvga ehtiyoji shuncha past bo`ladi.
Beton tarkibiga
_
bog`liq
_
holda
_
sementning
_
o`rtacha
_
normal quyuqligini 1% ga pasaytirish
beton qorshimasini suvga bo`lgan talabchanligini 2-5 l/m
3
kamaytiradi, shuningdek yuqori
mustahkam betonlarda suvga bo`lgan talabganlikni juda pasaytligi kuzatiladi.
Suv sarfini pasaytirish o`z vaqtida sement sarfini ham kamaytiradi. Betonlarda, normal
quyuqligi past bo`lgan sementlarni ishlatish maqsadga muvofiq.
Beton qorishmani tayyorlashda ko`pincha suv – sement nisbati ortiqcha ishlatilib, betonning
sifatini sezilarli darajada pasaytirishga sabab bo`ladi. Buning sababi shundaki, beton qorishmani
to`g`ri yotqizish va qolipga joylashtirish juda muhim, bu esa ortiqcha suv qo`shilishi bilan
erishiladigan plastiklik bilan qulayroq amalga oshiriladi. Ammo shu bilan birga, materialning sifati
sezilarli darajada pasayadi – birinchi belgi, yotqizilgandan keyin sirtdagi suyuqlikning chiqishi.
Plastifikatorlar yordamida suv miqdoridan oshmasdan bir xil ta`sirga erishish mumkin. [3]
Yana bir keng tarqalgan xato-betonni noto`g`ri parvarish qilish. Sementning gidratsiya jarayoni
doimiy harorat va maksimal namlikda bo`lishi kerak. Shuning uchun uni muntazam ravishda namlash
yoki polietilen bilan qoplash kerak. Bunday holda, hosil bo`lgan betonning zichligi va kuchi mikro
bo`shliqlar va kapillyarlarning paydo bo`lishi tufayli ushbu shartlarga rioya qilmasdan quritilgan
monolitning o`xshash ko`rsatkichidan bir necha baravar yuqori bo`ladi.
Suv-sement nisbati pasayganda, qorishma dastlabki uch kun ichida tezda qotadi, ammo bunday
beton barcha texnologik sharoitlarga rioya qilingan taqdirda, suv-tsement nisbati oshishi bilan
tayyorlanganidan kamroq kuchga ega bo'ladi. Shuning uchun, beton aralashmalarni ishlab
chiqarishda suv-sement nisbatining maqbul qiymatiga ega variantlarni tanlash zarurdir.
Yuqori suv-sement munosabatlarida tashkil qiluvchilar donalari orasida bo'shliqlar yuzaga
keldiki, uni sement to'liq namlanganda to'ldirib bo'lmaydi. Ortiqcha suv yig`ilib qoladi va u
bug'langanda bo'shliqlar (teshiklar, kapillyarlar) qoldiradi. [4]
Xulosa.
Sement bog`lovchili betonlar 28 kunlik ya`ni loyihadagi mustahkamlikka erishgandan
keyin ham mustahkamligini oshirishda davom etadi. Demakki, sement bog`lovchilik xususiyatlarini
uzoq vaqt davomida ham oshira olishi mumkin bo`lgani kabi, to`liq o`zlashtira olishi mumkin bo`lgan
bog`lovchilik imkoniyatini qisqa vaqt davomida ham yuzaga keltirish yo`llarini ishlab chiqish
optimal yechim bo`ladi. Bunda beton qorishmasi tarkibiga suvning vazifasini bajaruvchi kimyoviy
qo`shimcha qo`llagan holda erishish mumkin degan g`oya bilan izlanishlarni davom ettiryapmiz.
FOYDALANILGAN MANBALAR:
1.
X.Qo`ldoshev “Beton va Temir-Beton Texnologiyasi” Sahhof Nashriyoti 2021-y
2.
Yusupova L, Yangiboyev Sh “Characteristics, effiency of Light-strength concret” American Journal of
Interdisciplinary
Research
and
Development
ISSN
Online:
2771-8948,
now
2022.
Website:
3.
https://betonpro100.ru/harakteristiki-i-svojstva/marka-i-klass-betona
4.
https://betonpro100.ru/harakteristiki-i-svojstva/vodocementnoe-otnoshenie-dlja-betona
