OHAK CHIQINDILI KO‘PIKBETON TARKIBI VA XOSSALARI
Prof. ABDULLAYEV IBROXIM NUMANOVICH
1
, doktorant ABDULLAYEV ULUG‘BEK MAXMUDOVICH
2
.
Farg‘ona politexnika institute, i.abdullayev@ferpi.uz, (ORSID – 0000 -0003-4009-5422)
1
Tel: +998972716548
,
u.abdullayev@ferpi.uz, (ORCID:0000-0001-6606-5083)
2
Tel: +998916556232
Annotasiya:
Maqolada
ohak chiqindisini (shlamni) ko‘pikbetonga qo‘llashni tahlili va ohak chiqindili
ko‘pikbetonning issiqlik izolyasiyasi va konstruktiv ko‘pikbetonning siqilishga mustahkamligini o‘rganish natijalari,
yangi ko‘pikbeton qurilish materiallarini ishlab chiqish uchun qattiq ohak chiqindisining yanada samarali foydalanish
uchun ohak chiqindisining har xil nisbati o‘rganildi va laboratoriya tajribalari asosida ko‘pikbetonga ohak chiqindisini
(shlamni) to‘ldiruvchi sifatida foydalanish mumkinligi keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
mustaxkamlik, ohak chiqindisi(shlam), ko‘pikgenerator, o‘rtacha zichlik, issiqlik izolatsiyasi,
konstruktiv issiqlik izolatsiyasi.
Аннотация:
В статье проведен анализ применения известковых отходов (шлама) к пенобетону и
результаты исследования теплоизоляции известковых отходов пенобетона и прочности на сжатие
конструкционного пенобетона, изучены различные соотношения твердых известковых отходов к известковым
отходам для более эффективного использования при разработке новых пенобетонных строительных
материалов и на основании лабораторных экспериментов установлено, что известковые отходы (шлама) к
пенобетону можно использовать в качестве наполнителя.
Ключевые слова:
прочность, известковые отходы (шлам), пеногенератор, средняя плотность,
теплоизоляция, конструктивная теплоизоляция
Abstract:
The article analyzes the application of lime waste (sludge) to foam concrete and the results of the
study of the thermal insulation of lime waste foam concrete and the compressive strength of structural foam concrete,
studied various ratios of solid lime waste to lime waste for more efficient use in the development of new foam concrete
building materials and on the basis of laboratory experiments it was found that lime waste (sludge) to foam concrete it
can be used as a filler.
Key words:
strength, lime waste (sludge), foam generator, medium density, thermal insulation, structural
thermal insulation
Kirish:
Ohak chiqindili
ko‘pikbeton olishdagi asosiy komponentlar sement va
to‘ldiruvchilardir. Amaliyot shuni ko‘rsatdiki, olinadigan ohak chiqindili ko‘pikbetonning turiga
qarab komponentlarning tarkibi sezilarli darajada o‘zgaradi. To‘ldiruvchi miqdoriining oshishi ohak
chiqindili ko‘pikbetonning mustahkamligi va o‘rtacha zichligini ko‘tarilishiga olib keladi.
Bundan tashqari, og‘ir yirik zarrachali to‘ldiruvchilardan foydalanganda, ko‘pikbeton
qorishmasi cho‘kadi. Shu sababli, ko‘pikbeton tayyorlashda o‘lchami 2,5 mm dan kichik bo‘lgan
to‘ldiruvchilar-asosan qum, ohak chiqindisi (shlami) va maydalangan sanoat chiqindilari ishlatiladi.
Qum va ohak (shlami) chiqindisining zarraviy va mineralogik tarkibi turlicha ekanligini
hisobga olib, olinadigan ohak chiqindili ko‘pikbetonning xususiyatlariga komponentlar tarkibining
ta’siri ko‘rib chiqildi.
Ishning usulublari:
Tadqiqotlar quyidagi tartibda olib borildi, daslab alohida texnik ko‘pik
tayyorlandi. Ko‘piklashtiruvchi vosita miqdori suvning 0,5% ni tashkil qildi. Ko‘pik 3 daqiqa
davomida tayyorlandi, keyin ko‘pikka tsement va to‘ldiruvchi (qum va kul) qo‘shildi. Ko‘pikbeton
qorishmasini aralashtirish 2 daqiqa davom etdi. So‘ng qorishma 15x15x15 sm o‘lchamdagi metall
qoliplarga quyildi, ko‘pikbeton namunalarini qotishi tabiiy sharoitda amalga oshirildi. Olingan
namunalarning xususiyatlarini 7, 14 va 28 kundan so‘ng aniqlandi.
Qumning granulometrik tarkibi ta’sirini aniqlashda, tabiiy zarraviy tarkibdagi 1-jadvalda
qum va 0,63; 0.315; 0,14 va 0,14 elakdan o‘tkazilgan qum va 2-jadvalda “Farg‘onaazot” ohak
chiqindisining yiriklik moduli 300 um150 um0,75 um va undan o‘tgan qodiqlarini to‘ldiruvchi
sifatida namunalar tayyorlashda foydalanildi.
1-jadval
Yozyovon qumining fizik ko‘rsatkichlari
№
Ko‘rsatgichlar
O‘lchov
birligi
Miqdori
1
Haqiqiy zichligi
g/sm
3
2,33
2
Yiriklik moduli
-
1,6
2-jadval
“Farg‘onaazot” ohak chiqindisining fizik ko‘rsatkichlari
Tajribalarda suv qattiq modda nisbatini (S/Q) 0,5 ga teng qilib olindi. Qattiq
komponentlarning ulushiga tsement va to‘ldiruvchi massasi kiradi. Ko‘piklashtiruvchi vosita
miqdori suvning 0,5% ni tashkil qildi. 3-jadvalda tabiiy zarraviy tarkibdagi qum tarkibining
ko‘pikbeton xususiyatlariga ta’sirini aniqlash bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqot natijalari keltirilgan.
3-jadval
Tabiiy zarraviy tarkibdagi qum tarkibining ko‘pikbeton xususiyatlariga ta’siri
Qorishma tarkibi
S/Q
O‘rtacha
zichlik, kg/m
3
Siqilishga mustahkamlik chegarasi, MPa
Qotish muddati, kun
7
14
28
Sement-60%
ohak chiqindisi–40%
0,5
680
0,6
1,2
1,9
Sement-50%
ohak chiqindisi–50%
0,5
720
0,5
1,1
1,5
Sement-40%
ohak chiqindisi–60%
0,5
750
0,4
0,8
1,2
Sement-30%
ohak chiqindisi–70%
0,5
800
0,3
0,6
1,0
Sement-20%
ohak chiqindisi–80%
0,5
850
0,5
0,5
0,8
Taxlil:
Ohak chiqindisining ko‘pikbetonning mustahkamligiga ta’siri ushbu maqolada
o‘rganiladi. Ushbu tajribada ishlatiladigan ko‘pikbetonning quruq xolatdagi zichligi 600 kg/m
3
ni
tashkil qiladi, bu asosan qurilishda issiqlikni saqlash uchun ko‘pikbetonda ishlatiladi. [3,4]
Yangi ko‘pikbeton qurilish materiallarini ishlab chiqish uchun qattiq ohak chiqindisining
yanada samarali foydalanish uchun ohak chiqindisining har xil nisbati o‘rganiladi va ushbu
maqolada turli mudatdagi ko‘pikbetonning quruq xolatdagi zichligi, mexanik xususiyatlari va mikro
tuzilishining tashqi ko‘rinishi tahlil qilinadi.
Eksperimental tadqiqotlar o‘tkazish uchun PS400 D20 markali Quvasoysement zavodining
Portland sementi, ko‘pikbetonning tarkibi (4, 5-jadvallar), issiqlik izolyatsiyasi markasi va M800
konstruktiv ko‘pikbeton ishlatilgan.
Ko‘pikbetonning turli tarkibini eksperimental o‘rganish orqali tarkibida ohak chiqindisi
bo‘lganida komponentlarning yuqori unumdorlik ko‘rsatkichlari kuzatildi. Ohak chiqindisi
konstruktiv ko‘pikbeton 4x4x16 sm o‘lchamdagi 2 seriyali egizak prizma namunalarini ishlab
2
To‘kma zichligi
kg/m
3
1,56
3
№ 063 g‘alvirda qolgan qoldiq
%
13,2
4
Yirik donalar miqdori:
10mm.
5mm.
0,16mm.kichik
%
0,3
7
25
5
Gil va changsimon moddalar miqdori
%
0,3
№
Ko‘rsatgichlar
O‘lchov birligi
Miqdori
1
Haqiqiy zichligi
g/sm
3
2,69
2
Yiriklik moduli
-
1,6
3
To‘kma zichligi
kg/m
3
1,025
4
№ 075 g‘alvirda qolgan qoldiq
%
53.91
5
Yirik donalar miqdori:
300 um .
150mm.
0,75mm.kichik
%
0,3
5,12
25
6
ohak chiqindisining changsimon moddalar miqdori
%
40,14
chiqarish orqali o‘rganildi. Birinchi seriya nazorat namunalari, ikkinchisi - ohak chiqindisi bilan.
Sinov muddatlari qattiqlashgandan keyin 1, 3, 7, 14 va 28 kun. Sinov natijalari jadvalda keltirilgan.
4-jadval
Qum, issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolyasion strukturali ko‘pikbeton aralashmalari bilan
laboratoriya tarkibi
№
Materialning nomi
Ko‘pikbetonning tarkibi aralashmalar, kg
1 m
3
ga
5 litr xajmda xamirni nazorat qilish
1.
Sement
300
1500
2.
qumning frak. 0-5 mm
300
1500
3.
Ko‘pik
50
250
4.
Suv, l
160
800
5-jadval.
Ohak chiqindili, issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolyasiyasi strukturaviy ko‘pikbeton
aralashmalari bilan laboratoriya tarkibi
№
Materialning
nomi
Ko‘pikbetonning tarkibi aralashmalar, kg
1 m
3
ga
5 litr xajmda xamrni nazorat qilish.
1.
Sement
300
1500
2.
Ohak chiqindisi
300
1500
3.
Ko‘pik
50
250
4.
Suv, l
180
900
Issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolyasion konstruktiv ko‘pikbeton tarkibiga ohak
chiqindisinining kiritilishi issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolyasion strukturaviy ko‘pikbetonning
mustahkamligini barcha qotish davrida oshiradi.
6-jadval
Issiqlik izolyasiyasi va konstruktiv ko‘pikbetonning siqilishga mustahkamligini o‘rganish natijalari
№
Materialning
nomi
O‘rtacha
zichligi
kg/m
3
Issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolyasiyasi strukturaviy
ko‘pikbetonning (MPa) mustahkamligi va kun davomida
uning ortishi (%).
1
3
7
14
28
1
Qumli
700
0.85
100
1.55
100
2.9
100
3.8
100
4.2
100
2
ohak chiqindili
750
0.96
113
1.72
114
3.25
112
4.3
113
4.75
113
1-grafik. Ohak chiqindisinining issiqlik izolyasiyasi va issiqlik izolasiyasining strukturaviy
ko‘pikbetonning siqilishga mustahkamligiga ta'siri
Xulosa.
Shunday qilib, ikkilamchi resurs sifatida kimyoviy o‘g‘itlar ishlab chiqarishdagi
to‘ldiruvchi sifatida ohak chiqindisini (shlamni) qo‘shilishi bilan ko‘pikbetonning mustahkamligini
yoqotmagan xolda aksinchа uning mustaxkamligini oshirish uchun ko‘pikbetonning turli xil
kompozisiyalarini eksperimental ravishda o‘rganildi. Ohak chiqindili (shlamli) ko‘pikbetonga turli
xil superplastifiktorlar yordamida bundanda yuqori ko‘rsatkichlarga erishsa bo‘lar ekan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Abdullayev I.N., Abdullayev U.M “Ways Of Foam Concrete Production Development” The American Journal of
Engineering and Technology (ISSN-2689-0984) Published: Julu 30,2021/ Pages: 9-14
2.
Otaqulov B.A., Abdullayev U.M “
Improving the sorbtion properties of salt underway
” "Ekonomika i sotsium"
3.
I.N.Abdullayev, U.M.Abdullayev
“
OHAK CHIQINDISINI (SHLAMNI) KO‘PIKBETONGA QO‘LLASH.”
Ilmiy–texnika jurnali FerPI 2023№ 6 210-213 betlar
4.
Mirzajonov Mamurjon Alimovich Mamatov Xamidulla Abdullayevich
Karimova Mukhtasar Isroiljon kizi
In
volume 6, of Journal of Architectural Design (JAD) May, 2022 ISSN (E): 2795-7608
5.
Abdullayev I.N, Abdullayev U.M., Utilizatsiya promыshlennыx otxodov (izvestkovogo otxodov) v tselyax
proizvodstva stroitelьnogo materiala, kak penobeton. Mejdunarodnaya nauchno - texnicheskiy konferentsiya
SamGASI stranitsa 158-161
6.
Jo’rayev, M. B., B. Q. Tugalov, and S. R. Xolbekov. "MAHSULOTLARNI XAVFSIZLIK KORSATKICHLARINI
ANIQLASHDA TEXNIK REGLAMENTLARNI QOLLASH (ARMATURA MISOLIDA)."
Conferencea
(2022):
63-67.
7.
Mamatov X.A., Abdullayev U.M. Modifitsirovannыy penobeton. Nauchniy jurnal «Vestnik» BatGU
№1, 2022 c
51-53
8.
I.N. Abdullayev, U.M. Abdullayev, “Fibrobeton xususiyatlarini tadqiq qilish”. Ilmiy–texnika jurnali FerPI 2022
Maxsus son. № 5 191-193 betlar
9.
I.N. Abdullayev, U.M. Abdullayev Yengil betonlar tarkibi. Respublika Ilmiy -amaliy konferentsiya NamMQI
155-
159 betlar
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Si
qi
li
shg
а
m
us
ta
hk
am
li
gi
,
МPа
Vaqt, kun
namunaviy
ohak chiqindili
