ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
613
INGLIZ VA O‘ZBEK XALQ MAQOLLARIDA “AYOL” KONSEPTINING IFODASI
Toshtemirova Muxlisa
Sharof Rashidov nomidagi SamDU Urgut filiali
“Xorijiy til va adabiyoti” 1-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7949788
Annotatsiya.
Ushbu maqolada xalq maqollarida tasvirlangan "ayol" tushunchasi, ingliz
va o'zbek tillaridan misol sifatida foydalanilgan. Maqollarni tahlil qilish orqali ushbu ikki
madaniyatdagi ayollar tasviridagi o'xshashlik va farqlarni o'rganadi. Amaldagi usullarga ingliz
va o'zbek xalq an'analaridan to'plangan maqollarni sifatli tahlil qilish kiradi. Natijalar har bir
jamiyatdagi ayollar bilan bog'liq madaniy me'yorlar, e'tiqodlar va stereotiplarni ochib beradi.
Munozara bo'limi ushbu topilmalarning oqibatlarini ta'kidlaydi va xalq maqollarida gender
stereotiplarini qiyinlashtirish bo'yicha tavsiyalar beradi.
Kalit
so'zlar
: xalq maqollari, ayollar, gender stereotiplari, ingliz, o'zbek, madaniyat.
EXPRESSION OF THE CONCEPT "WOMAN" IN ENGLISH AND UZBEK
PROVERBS
Abstract.
This article uses the concept of "woman", described in folk Proverbs, as an
example of English and Uzbek. Through analysis of Proverbs, she studies the similarities and
differences in the image of women in these two cultures. The methods used include qualitative
analysis of Proverbs collected from English and Uzbek folk traditions. The results reveal cultural
norms, beliefs and stereotypes associated with women in each society. The debate section
highlights the implications of these findings and makes recommendations for challenging gender
stereotypes in folk proverbs.
Keywords:
folk proverbs, women, gender stereotypes, English, Uzbek, culture.
ВЫРАЖЕНИЕ КОНЦЕПТА "ЖЕНЩИНА" В АНГЛИЙСКИХ И УЗБЕКСКИХ
ПОСЛОВИЦАХ
Аннотация.
В данной статье в качестве примера использовано понятие
"женщина", описанное в народных пословицах, английском и узбекском языках. Анализируя
пословицы, он исследует сходства и различия в изображениях женщин в этих двух
культурах. Используемые методы включают качественный анализ пословиц, собранных из
английских и узбекских народных традиций. Результаты раскрывают культурные нормы,
убеждения и стереотипы, связанные с женщинами в каждом обществе. В разделе
oбсуждения освещаются последствия этих выводов и даются рекомендации по
усложнению гендерных стереотипов в народных пословицах.
Ключевые слова:
народные пословицы, женщины, гендерные стереотипы,
английский, узбекский, культура.
Kirish:
Xalq maqollari jamiyatning madaniy qadriyatlari, e'tiqodlari va amaliyotlarini aks ettiradi.
Ular avlodlarga o'tadi va ularni yaratgan odamlarning tafakkuri haqida tushuncha beradi. Xalq
maqollarida ayollarning tasviri alohida qiziqish uyg'otadi, chunki u jamiyatning gender rollari,
me'yorlari va umidlari haqida tushuncha beradi. Ushbu maqola ingliz va o'zbek an'analarini
taqqoslash orqali xalq maqollaridagi "ayol" tushunchasini o'rganishga qaratilgan. Ushbu
madaniyatlarda ayollarni tasvirlashdagi o'xshashlik va farqlarni tahlil qilib, biz gender
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
614
stereotiplarini shakllantiradigan ijtimoiy me'yorlar haqida tushunchaga ega bo'lishga umid
qilamiz.
Metodlar:
Ushbu tadqiqotda qo'llanilgan usullar ingliz va o'zbek an'analaridan xalq maqollarini
to'plash va tahlil qilishni o'z ichiga olgan. Biz har bir madaniyatdan 50 ta maqoldan namuna
tanladik, ularda ayollarga havolalar borligini ta'minladik. Biz ma'lumotlardan kelib chiqqan
mavzular va naqshlarni aniqlab, maqollarni sifatli tahlil qildik. Keyin biz ayollar tasviridagi
o'xshashlik va farqlarni aniqlash uchun ikki madaniyat o'rtasidagi mavzular va naqshlarni
taqqosladik.
Natijalar:
Tahlilda ingliz va o'zbek xalq maqollarida ayollar obrazining bir qancha mavzu va
naqshlari aniqlandi. Ingliz maqollarida ayollar ko'pincha hissiy, o'zgaruvchan va yolg'onchi
sifatida tasvirlangan.
Xalq maqollari ko'pincha jamiyatning madaniy e'tiqodlari va qadriyatlarini, shu jumladan
uning gender rollari va o'ziga xosligi haqidagi tasavvurlarini aks ettiradi. Ingliz va o'zbek
maqollarida "ayol" tushunchasi ko'pincha turli yo'llar bilan tasvirlangan, ularning ba'zilari ijobiy,
boshqalari salbiy.
Ingliz maqollarida ayollar ko'pincha fazilatlari va kuchli tomonlari uchun maqtovga
sazovor. Masalan, "yaxshi xotin yaxshi er qiladi" maqoli ayolning ijobiy ta'siri erining fe'l-atvori
va xulq-atvoriga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkinligini anglatadi. Xuddi shunday, "har bir
muvaffaqiyatli erkakning orqasida kuchli ayol bor" degan maqol, ayollar erkak sheriklarining
yutuqlarini qo'llab-quvvatlash va ta'minlashda hal qiluvchi rol o'ynashi mumkinligini ko'rsatadi.
Bu maqollar ayollarni o'ziga xos qimmatli va qudratli shaxs sifatida tan oladi.
Biroq, ba'zi ingliz maqollarida ayollar ham salbiy yoki kamsituvchi tarzda tasvirlangan.
Masalan maqolda" jahannam nafratlangan ayol kabi g'azablanmaydi " ayollarni g'azabga tez va
qasos olishga intiladigan mantiqsiz va qasoskor mavjudotlar sifatida tasvirlaydi. Ushbu maqollar
gender stereotiplarini kuchaytiradi va ayollarning marginallashishiga hissa qo'shadi.
O'zbek maqollarida "ayol" tushunchasi ko'pincha go'zallik va fazilat bilan bog'liq. Masalan,
"ayolning go'zalligi uning xarakterida" degan maqol ayolning tashqi qiyofasidan ko'ra mehr va
saxovat kabi ichki fazilatlari muhimroq ekanligini ko'rsatadi. Xuddi shunday, "fazilatsiz ayol
xushbo'y hidsiz gulga o'xshaydi" maqoli ayolning axloqiy yaxlitligi uning qadr-qimmati va qadr-
qimmati uchun muhimligini anglatadi.
Biroq, ba'zi o'zbek maqollari ayollar haqidagi salbiy stereotiplarni ham davom ettiradi.
Misol uchun, "ayolning tili-uning qilichi" maqoli ayollarning haddan tashqari gapiradigan va
so'zlari bilan xafa bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi. Xuddi shunday, "ayolning aqli kestirib, tor"
degan maqol shuni anglatadiki, ayollar intellektual jihatdan erkaklarnikidan past va faqat o'z
tanalari bilan bog'liq tor mavzular haqida o'ylashga qodir.
Munozara:
Ushbu tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, madaniy me'yorlar va qadriyatlar xalq maqollarida
ayollar tasvirini shakllantiradi. Ingliz maqollarida ayollarning tasviri ayollarni past va beqaror deb
hisoblaydigan patriarxal jamiyatni aks ettiradi. Aksincha, o'zbek maqollari ayollarning
fazilatlarini, oila va jamiyatga qo'shgan hissalarini qadrlaydigan jamiyatni aks ettiradi. Ushbu
topilmalar xalq maqollarida gender stereotiplarini qiyinlashtirishga ta'sir qiladi. Maqollarda
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
615
ayollarning ijobiy qarashlarini targ'ib qilish orqali biz gender tengsizligini davom ettiradigan
madaniy me'yorlarga qarshi chiqishimiz mumkin.
Xulosa va takliflar:
Xulosa qilib aytganda, xalq maqollarida "ayol" tushunchasi gender stereotiplarini shakllantiruvchi
ijtimoiy me'yorlar, qadriyatlar va e'tiqodlarni aks ettiradi. Ingliz va o'zbek maqollarini tahlil
qilganimizda ayollar obrazidagi farqlar aniqlandi, madaniyatning gender rollari va kutishlariga
ta'siri ta'kidlandi. Xalq maqollarida gender stereotiplariga qarshi chiqish uchun biz ayollarning
ijobiy vakillarini targ'ib qilishni va maqollarni yaratishda turli xil ovozlarni kiritishni
rag'batlantirishni tavsiya etamiz. Bu barcha jinslarning hissalarini qadrlaydigan yanada inklyuziv
va adolatli jamiyatni yaratishga yordam beradi.
Xalq maqollarida "ayol" tushunchasi madaniy qadriyatlar va gender stereotiplarining
murakkab o'zaro ta'sirini aks ettiradi. Ba'zi maqollar ayollarning kuchli va fazilatlarini nishonlasa,
boshqalari zararli stereotiplarni davom ettiradi va gender tengsizligini kuchaytiradi. Ushbu
dinamikadan xabardor bo'lish va jamiyatning barcha jabhalarida ayollarning ijobiy vakillarini
targ'ib qilish muhimdir.
REFERENCES
1.
Axmedova.U.K. Ingliz va o’zbek maqollarining lingvokulturologik va semantik
xususiyatlari. Urganch, 2014
2.
I. Qodirova. Xalq og’zaki ijodi.
3.
K.M.Karomatova va H.S. Karomatovlar.”Proverbs.Maqollar. Пословицы”.
4.
Ingliz va o’zbek maqollari haqida nazariy qarashlar. Raxmatullayeva S.J.77-bet
5.
Shermamatova, S. U. NEOLOGISMS IN MODERN UZBEK AND ENGLISH AND THE
HISTORY OF THEIR ORIGIN.
6.
Shermamatova, S., & Nazirova, Z. (2022, April). SCIENTIFIC ANALYSIS OF
LEXICOGRAPHY IN UZBEK LANGUAGE. In International Virtual Conference on
Language and Literature Proceeding (Vol. 1, No. 2).
