ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
671
TEXNIKA YO’NALISHIDAGI OLIY O’QUV YURTLARIDA FIZIKANI O’QITISHDA
TA’LIM KLASTERI METODIDAN FOYDALANISHNING O’RNI
U.Turdiyev
TKTI Yangiyer filali Avtamatika va texnalogik jarayonlar kafedrasi stajyor o’qtuvchisi
A.Narkulov
TKTI Yangiyer filali Avtamatika va texnalogik jarayonlar kafedrasi assisent o’qtuvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8032825
Annotatsiya.
Maqolada texnika yo’nalishidagi oliy o’quv yurtlarida talabalarning fan
ta’lim va ishlab chiqarish orasidagi integratsiyasi tushushunchalarini shakillantirishda,
“Klaster” metodidan foydalanishga doir ba’zi tavsiyalar keltirilgan.
Kalit so`zlar:
fan, ta’lim, texnika, klaster, metodika, texnalogiya, kriativ, mustaqil
fikrlash, innovatsion ta’lim klasteri.
THE ROLE OF USING THE EDUCATIONAL CLUSTER METHOD IN TEACHING
PHYSICS IN TECHNICAL HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS
Abstract.
The article presents some recommendations on the use of the "Cluster" method
in forming students' concepts of integration between science education and production in technical
higher educational institutions.
Keywords:
science, education, technique, cluster, methodology, technology, creative,
independent thinking, innovative education cluster.
РОЛЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНО-КЛАСТЕРНОГО МЕТОДА В
ОБУЧЕНИИ ФИЗИКЕ В ТЕХНИЧЕСКИХ ВУЗАХ
Аннотация.
В статье представлены некоторые рекомендации по использованию
метода «Кластер» при формировании у студентов представлений об интеграции
естественнонаучного образования и производства в технических вузах.
Ключевые слова:
наука, образование, технология, кластер, методология,
технология, креатив, самостоятельное мышление, инновационный образовательный
кластер.
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida yangidan yangi interaktiv metodlar, innovatsion
texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalari o’quv jarayonini takamilashtirish
maqsadida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday
bo’lishining sabablaridan biri, yani shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o’quvchilarni faqat
tayyor bilimlarini egallashga o’rgatilgan bo’lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan
bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga intilishi, mustaqil o’rganib, tahlil qilishlariga, xatto
xulosalarni ham o’zlari
topa olishi keltirib
chiqarishlariga
o’rgatadi.
O’qituvchi
bu
jarayonda
shaxsning rivojlanish, shakillanishi, bilim olishi va yangi qirralarini kashf etishida
sharoit yaratadi va shu bilan bir
qatorda
boshqaruvchilik,
yo’naltiruvchilik
funksiyasini
bajaradi.
Ta’lim jarayonida e s k i m e t o d l a r yo r d a m i d a o ’ q t u v c h i o ’ r n i g a o’quvchi asosiy
figuraga aylanadi. Shuning uchun texnika yo’nalishidagi oliy o’quv yurtlarida zamonaviy
o’qitish metodlari, interaktiv metodlar, innovotsion texnologiyalarning o’rni va roli amaliy
kasb etmoqda. Pedogogik texnologiya va pedogog maxoratiga oid bilim, tajriba va intiraktiv
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
672
metodlar talabalarning bilimli, yetuk malakaga ega kadr bo’lishlarini ta’minlaydi.
Klaster metodidan foydalanib o’qitishga doir xorijiy pedagog-laridan Y.O. Tigina,
YE.A.Monastirniy, A.I.Popov, YE.I.Sokolova tadqiqotlarida bu metoddan foydalanishning
turli usullari ko’rsatilgan.
Respublikamiz
pedagog olimlaridan G.I.Muxamedovning xozirgi kundagi ta’lim
tizimining innavatsion ta’lim klasterining zaruriyati va ahamiyati to’g’risida, M.Y.Rejabovning
ta’lim
metodlarini qo’llashga
doir
ko’rsatmalari,
M.M.Xalilova,
A.X.Boymurodov,
B.M.Mirzaxmedov, N.M.Mamadiyorov kabi olimlarning klaster metodi xaqida atroflicha
ma’lumotlar keltirilgan.
Yuqoridagi
olimlarning
ishlarida,
fizika
fanidan mavzularini
o’qitishga doir klaster metodini qo’llashga doir ma’lumotlar keltirilgan.
Pedogik texnologiyaning eng asosiy negizi bu o’qituvchi va o’quvchi belgilangan
maqsaddan kafolatlangan natijaga erishishdir. Bu jarayonni tashkil etishning eng samarali
usullaridan biri “Klaster” metodi hisoblanadi. Klaster inglizcha so'z bo'lib (kluster) - bir
butun holatda ma'lum mavzu bo'yicha erkin va ochiq fikrlashning notekis shaklini namoyon
etadi.
Klaster metodini amalga oshirishda yangi mavzuning asosiy tushunchasi geometrik
shaklidagi chizmalar ichida yoziladi. Masalan yangi mavzuga taluqli bo'lsa o’quvchilar u
haqida ko'z oldiga kelgan fikrlarni yozish taklif etiladi. Bunda o’quvchilar tomonidan yozilgan
fikrlar umumlashtirib aytib beriladi. Bu fikrlarni doskada bo'r yoki plakatda flomasterlar
bilan yozish mumkin. O’qitish jarayonida amalga oshiriladigan bu metod puxta oylangan
strategiya bo’lib, undan talaba bilan yakka tartibda yoki guruh asosida tashkil etiladigan
tugarak mashg’ulotlar jarayonida foydalanish mumkin.
Fizika fanidan oliy talim muassasalarida yarim o’tkazgich bo’limini tushuntirishda bir xil
olding maktab kollejlarida eshitgan malumotlarini qayta eshitish hozirgi zamon talabalarini
zeriktirishi tabiiy hol. Shuning uchun “Yarim o’tkazgichli diodni o’rganish” mavzusini o’qitishda
“Klaster” metodini qo’llash usullari va vositalarini ko’rib chiqamiz. “Yarim o’tkazgichli
diodni o’rganish” o’qitish jarayonida, dastlab fundamental bilimlar shakillantiriladi. Bundan
tashqari kirish kuchlanishining ikkala yarim to'lqinini to'g'rilashda oqim yo'nalishi va ochiq diodlar
chizma yoki slayd kurinishida tushuntirish qiyin kechadi.
Shunday ekan bu mavzuni tushuntirishda klaster medodidan foydalangan holda bir xil datashetli
diodni tanlab bulardan diodni most yasaladi so’ngra osilagraf yordamida taxlil qilinadi bu asosda
esa talaba o’zgaruvchan elektr tokini o’zgarmas elektr tokiga o’tish jarayonini yaqol ko’rishi
mumkin bo’ladi.Bundan kelib chiqib shuni aytish mumkinki talaba chizma yoki sxema bilan
chegaralanib qolmay o’zi amaliy tamonlama yasaydi, ko’radi va tushunadi.
Demak texnika oliy o’quv yurtlarida fizika dars labaratoriyalarini klaster metodidan foydalanish
orqali talabaga tushuntira olish uni kiyingi ixtirolarida boshlang’ich bilimlar berish mumkin bo’lar
ekan.
(1-rasm)
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
673
Pedagogik tadqiqotchilarning natijalariga ko’ra, o’quv mashgʼul-otidagi tinglovchilar
tomonidan oʼzlashtirish, inson 80% ma’lumotni koʼrish organlari, 15% ma’lumotni eshitish
organlari va 5% ma’lumotni boshqa usullarda qabul qiladi (1-gistogramma).
Shuning uchun, dars mashg’ulotlarni asosan ko’rgazmali vositalar yordamida tashkil
qilish darsning maqsadiga yetishning asosiy vositalari-dandir.
NATIJALAR
Mashg’ulotlarda “Klaster” metodidan foydalanilganda quyidagi natijalarga erishish
mumkin:
- O’quvchining dars davomida befarq bo’lmaslikka, mustaqil fikrlash, ijod etish va
izlanishga majbur etishi;
- O’quvchilarni o’quv jarayonida bilimga bo’lgan qiziqishlarini doimiy ravishda
bo’lishini ta’minlashi;
- O’quvchining bilimga bo’lgan qiziqishini mustaqil ravishda har-bir masalaga ijodiy
yondashgan xolda kuchaytirishi;
- Pedagok va O’quvchining hamisha hamkorlikdagi faoliyatini tashkilllanishi.
-
O’quvchilarning
nazariy
bilimlarini
amalda
qo’llash ko’nikmalarini
shakillanishi;
- Kriativ va mustaqil fikrlash qobilyatlarini rivojlanishi;
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
674
- Tabiat fundamental qonunlarini o’rganishga bo’lgan ishtiyojini ortishi;
Zamonaviy davrida tadqiqotchilar klasterli yondashuv va laboratoriyalar klasterlarini
qо‘llash muammolariga e’tibor qaratdilar. Chunki bu davrda iqtisodiy kо‘rsatkichlar ortib, ishlab
chiqarishni modernizatsiyalash va kompyuterlashtirish kuzatildi va buning natijasida
о‘zgaruvchan sharoitlarda professional faoliyatni amalga oshirishga qodir turli soha korxonalari
kadrlarga ehtiyoj sezdi. Ilmiy laboratoriyalar klasterlari faoliyati bо‘yicha tadqiqotlarni
faollashtirishning navbatdagi davri fan, ta’lim va ishlab chiqarishning о‘zaro ta’siri bilan bog‘liq.
Yarim o’tkazgich qurilmalardan foydalanish ularni takomillashtirish va amaliyotga yo’naltirish
hozirgi zamon yutuqlarini qamrab olgan yangi materiallarning talabalarga yetarli darajada berilishi
talabalarning shu sohadagi yangiliklarni tushunishlari, tasavvurlarining kengayishi hamda
ularni mustaqil ravishda o’zlashlashtirishlariga zamin bo’lib xizmat qiladi. Labaratoriya
mashg’ulotlarning yangi takomillashtirilgan va ishlab chiqilgan strukturasi va mazmuni,
uni fizika labaratoriyalarini klister usulida tashkil etish ,o’qitish metodikasi hamda yaratilgan
o’quv
qo’llanma
texnika yo’nalishidagi oliy ta’lim muassasalarida talabalarning yarim
o’tkazgich bo’limi mavzularini chuqur o’rganishga xizmat qilishi shubhasiz.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning Oliy Majlisga
Murojaatnomasi.29.12.2020
2.
Qulboyev, Z. (2021). Olamni o’rganishda va texnikaning rivojlanishida
mexanikaning ahamiyati. Academic research in educational sciences, 2(9), 366-369.
3.
M.X.O’lmasova Mexanika va molekulayar fizika “O’qituvchi” nashriyoti, T., 2003-y
4.
Кулбоев, З. Х. (2020). Сверхпроводящие фуллеры и их применение в
биофизике. Энигма, (23), 155-159.
5.
Urinov, S., & Zohid, Q. (2020). Power Losses in Electric Machines.
International Journal of Engineering and Information Systems (IJEAIS) ISSN, 87-89.
6.
Халилов, О. К., Маматкулов, Б. Х., & Нуруллаева, Г. О. Физика фанини
о‘qитишда марказий осиё олимларининг илмий меросидан фойдаланиш. 1 ТОМ,
416.
7.
Qulboyev,
Z.,
Urinov,
S.,
&
Abduraxmonov,
A.
(2021).
Texnika
yo’nalishidagi oliy o’quv yurtlarida qattiq jismlar fizikasi bo’limini o’zlashtirish
samaradorligini oshirish yo’llari.
Science and Education
,
2
(10), 380-386.
8.
Мустафакулов, А. А., Халилов, О. К., & Уринов, Ш. С. (2019). Sел и задачи
самостоятельной работы студентов.
9.
Xalilov, O. Q., & Bobonov, D. T. (2021). KIMYO VA FIZIKA KURSINI
O‘QITISHDA LABORATORIYA ISHLARINING MAQSAD VA VAZIFALARI.
Scientific progress
,
2
(6), 199-203.
10.
Мустофокулов, Д., Каршибоев, Ш., Юлдашев, Ф., & Хазраткулов, Д.
(2021,October).
ПРИМЕНЕНИЕ
ПРОГРАММЫ
MULTISIM»
ЛЯКОНСТРУИРОВАНИЯ СХЕМАТИЧЕСКИХ ЭЛЕКТРОННЫХСХЕМ. In
"
ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM
(pp. 547-550).
11.
Баграмян, Э. Р., Баклиsкая, Т. Л., Батанов, А. О., Березин, А. А., Благиных,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
675
Е.
А.,
Благирев,
М.
М.,
...
&
Юлдашев,
Ф.
М.
(2021).
ИННОВАSИОННОЕ РАЗВИТИЕ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ.
12.
Yuldashev, F., & Bobur, U. (2020). Types of Electrical Machine Current Converters.
International Journal of Engineering and Information Systems (IJEAIS) ISSN
, 162-
164.
13.
Abdurakhmanov, B. A., & Ayupov, K. S. (2010). Bakhadyrkha nov, MK, Iliev, Kh.
M., Zikrillaev, NF, and Sapa rniyazova, ZM, Low Temperature Diffusion of Impu
rities in Silicon. In
Dokl. Akad. Nauk Resp. Uzb
(No. 4, p. 32).
14.
Бахадырханов, М. К., Зикриллаев, Н. Ф., Аюпов, К. С., Бобонов, Д. Т., Кадырова,
Ф. А., & Ильхомжонов, Н. (2006). Спектральная област существования
автоколебаний тока в кремнии, легированном марганsем.
Журнал технической
физики
,
76
(9), 128-129.
15.
Халилов,
О. К., &
Бобонов,
Д.
Т.
(2021).
ПРИГОТОВЛЕНИЕ
ПОЛУПРОВОДНИКОВЫХ МАТЕРИАЛОВ.
Academic research in educational
sciences
,
2
(10), 197-203.
16.
Bakhadyrkhanov, M. K., Ayupov, K. S., Bobonov, D. T., & Kadyrova, F. A. (2004).
The
residual
photoconductivity
by
compensated
silicon
Si
(B,
Se);
Ostatochnaya fotoprovodimost'v kompensirovannom kremnii Si (B, Se).
