4
TIAMETOKSAM PESTITSIDINI YUSSX TAHLIL SHAROITLARINI ISHLAB
CHIQISH
O`rinboyeva I.R.
Zulfikariyeva D.A.
Toshkent farmatsevtika instituti, Toshkent shahri, O`zbekiston Respublikasi
e.mail:
inobatorinboyeva@gmail.com
tel: +998937773311
https://doi.org/10.5281/zenodo.8327758
Annotatsiya.
Mazkur tezisda
Tiametoksam – neonikotinoidlar guruhining insektitsidi,
tabiiy nikotin alkaloidining sintetik analogi ekanligi. Shuningdek, Tiametoksam hasharotlarning
asab tizimining nikotinik atsetilxolin retseptorlariga ta’sir qilishi bu esa falajlikni keltirib
chiqarishi va ularni o‘limga olib kelishi haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar:
Tiametoksam, tabiiy nikotin alkaloidining sintetik analogi, alajlik.
THIAMETOXAM PESTICIDE YUSSX DEVELOPMENT OF ANALYTICAL
CONDITIONS
Abstract.
In this thesis, Thiamethoxam is an insecticide of the group of neonicotinoids, a
synthetic analogue of the natural nicotine alkaloid. It is also said that Thiamethoxam affects the
nicotinic acetylcholine receptors of the nervous system of insects, which causes paralysis and leads
to their death.
Key words:
Thiamethoxam, synthetic analogue of natural nicotine alkaloid, addiction.
ТИАМЕТОКСАМ ПЕСТИЦИД YUSSX РАЗРАБОТКА АНАЛИТИЧЕСКИХ
УСЛОВИЙ
Аннотация.
В данной диссертации Тиаметоксам – инсектицид группы
неоникотиноидов, синтетический аналог природного никотинового алкалоида.
Сообщается также, что Тиаметоксам влияет на никотиновые ацетилхолиновые
рецепторы нервной системы насекомых, что вызывает паралич и приводит к их гибели.
Ключевые слова:
Тиаметоксам, синтетический аналог природного никотинового
алкалоида, зависимость.
Dolzarbligi.
Tiametoksam – neonikotinoidlar guruhining insektitsidi, tabiiy nikotin
alkaloidining sintetik analogidir.Tiametoksam hasharotlarning asab tizimining nikotinik
atsetilxolin retseptorlariga ta’sir qiladi, bu esa falajlikni keltirib chiqaradi va ularni o‘limga olib
keladi. Bu pestitsidlarni ko`p ishlatilishi, uni noto`g`ri qabul qilish yoki me`yoridan ortiq qabul
5
qilish oqibatida odamlarda ham o`tkir zaharlanishga olib kelishi mumkin.Tiametoksam
organizmda 70% hasharotlar uchun asab tizimiga kuchli zahari ta`sir ko`rsatuvchi metoboliti
klotianidinga aylanadi. Bu esa insonlar tomonidan tiametoksam pestitsidini noto`g`ri qo`llanilgan
hollarda zaharlanishga olib keladi. Zaharlanishda uyquchanlik, bosh aylanishi, ruhiy
reaksiyalarning sekinlashishi va nerv falajlanishi kabi nojo`ya ta`sirlar yuzaga keladi.
Tiametoksam “Aktara” savdo nomi bilan preparati ishlab chiqariladi va keng qo`llaniladi.
Preparatning keng ishlatilishi natijasida mahalliy aholi o`rtasida zaharlanishlar tez-tez
uchramoqda, sud tibbiy ekspertiza xodimlari uchun yangicha usullarni taklif qilinishi ular ishini
osonlatishga xizmat qiladi. Hozirgi kunda zamonaviy tahlil usullaridan YuSSX (yuqori samarali
suyuqlik xromatografiya) usulini dori vositalarning kimyo-toksikologik tahlilida keng
qo`llanilishi, tajribalarni tez va oson bajarilishi hamda mazkur asbob bilan sud-kimyo
laboratoriyalari yetarlicha ta`minlanganligini inobatga olib, tiametoksam pestitsidini YUSSX
tahlilini ishlab chiqish va tahlil natijalarini sud-kimyo amaliyotida qo`llash asosiy vazifalardan biri
hisoblanadi. “Aktara” preparati bilan zaharlanish yuz berdi va uni biologik suyuqliklarda aniqlash
uchun YUSSX usulida tahlil sharoitlari ishlab chiqildi.
Tadqiqotning maqsadi.
Tiametoksam pestitsidini va uning metabolitini YuSSX usulida
sifat va miqdoriy sharoitlarini ishlab chiqish.
Usul va uslublar.
Tiametoksam pestitsidini YUSSX usulida tahlilini olib borish uchun
“Agilent Technologies” firmasining ultrabinafsha detektorli suyuqlik xromatografidan
foydalanildi. (Knauer, Germaniya)
15 sm uzunlikdagi ichki diametri 4 mm bo`lgan po'lat kolonka,
Qo`zg`almas faza: Diasfer 110-C 18, granula hajmi 5 mkm.
Mobil faza: metanol-suv (33:67, v/v)
Eluent oqimi tezligi: 0,7 sm
3
/min
Ishchi to'lqin uzunligi: 255 nm
Sezuvchanlik: 0,005 birlik shkala bo'yicha absorbtsiya
Namuna hajmi: 20 mm
3
Chiziqli aniqlash diapazoni 0,4 - 4 mg
Natijalar.
Tadqiqot ishida tiametoksamni 95 % etil spirtidagi standart eritmasi ushbu
sharoitda 6,74 daqiqada uning metaboliti klotianidin esa 4,27 daqiqa ushlanish vaqtiga teng
xromatografik cho`qqini hosil qildi.
Xulosalar.
Tiametoksam va uning metaboliti klotianidinning 95 % etil spirtidagi ishchi
standart namuna eritmalarining YUSSX usulida olingan xromatogrammalari bir-biridan ajralgan
6
holda, hamda yot moddalardan alohida hosil bo`ldi. Olingan natilalar asosida tuzilgan kalibrlash
chizmasi biologik ob`ekt va biologik suyuqliklar tarkibidan ajratib olingan tiametoksam va uning
metabolitini miqdoriy tahlili uchun qo`llash mumkinligini ko`rsatadi.
