79
DAROMAD VA UNING TURLARI. INVESTETSION DAROMADNING
IQTISODIYOTIMIZDA TUTGAN O’RNI
M.Ibodullayeva
Toshkent Moliya instituti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.8372028
Annotatsiya.
Ushbu maqolada daromad tushunchasi, uning turlari haqida ma’lumotlar
keltirilgan. Shuningdek iqtisodchilar hozirda ko’p ishlatayotgan atama- investetsion daromad
haqidagi statistik ma’lumotlar berilgan.
Kalit so’zlar:
daroamad, marjinal daromad, yalpi daromad, o’rtacha daromad,
investetsion daromad.
INCOME AND ITS TYPES. THE ROLE OF INVESTMENT INCOME IN OUR
ECONOMY
Abstract
: this article provides information about the concept of income and its types. Also,
statistical information about investment income, a term that economists use a lot at the moment,
is given.
Key words:
income, marginal income, gross income, average income, investment income.
ДОХОД И ЕГО ВИДЫ. РОЛЬ ИНВЕСТИЦИОННОГО ДОХОДА В НАШЕЙ
ЭКОНОМИКЕ
Аннотация.
в данной статье представлена информация о понятии дохода и его
видах. Также приводятся статистические данные об инвестиционном доходе – термине,
который сейчас часто используют экономисты.
Ключевые слова:
доход, предельный доход, валовой доход, средний доход,
инвестиционный доход.
Kishining ma’lum vaqt davomida (bir oy yoki bir yilda) ishlab topgan va qo’lga kiritgan
barcha moddiy hamda pul tushumlari daromad deb ataladi. Daromad bevosita mehnat yoki biror
mulk(boylik)ni ishlatish evaziga hosil qilinishi mumkin.
1
Daromadning quyidagi turlari mavjud:
1.
Yalpi daromad (Dya)-muayyan vaqtda firma yoki tashkilotning jami daromadi
hisoblanib, va bunda daromad barcha sotilgan tovar va xizmatlardan kelgan tushumdan iborat.
2.
O’rtacha daromad (Do’rt)-tovar birligini sotishdan kelgan pul tushumidir va uni
1
E.Sariqov, B.Haydarov Iqtisodiy bilim asoslari Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent-2014,55-bet
80
aniqlash uchun yalpi daromad sotilgan tovarlar miqdoriga bo’linadi.
3.
Marjinal daromad (Dmar)-qo’shimcha Tovar birligini sotishddan kelgan
daromaddir. Uni aniqlash uchun tovarni sotishdan tushgan daromad-pul o’simi(Ad) sotilgan
tovarlar o’simi(AQ)ga bo’linadi.
Bundan tashqari mashhur iqtisodchilar,xususan Warren Buffet hozirda daromadning turli
manbalariga egalik qilish muhimligini ta’kidlab o’tgan va ular daromadni turli guruhaga
bo’lishgan:
Erishilgan daromad (earned income)-daromadning asosiy turini tashkil qilib, unga
biznesdan olingan foyda hamda oylik maoshlarni, bonuslarni va marjinal daromadni kiritamiz.
Oylik maoshlar olishning muammoli tarafi shundaki, ishchilar uchun oylik miqdorni oshirish qiyin
hisoblanadi. Ma’lumki, ishchilarning oylik maoshlari ular bajargan ish miqdori (ishbay) yoki
ketgan vaqt (vaqtbay) sarfiga qarab beriladi. Ishchilar ko’proq maosh olishi uchun, ko’proq
ishlashlari kerak, biroq inson yoshi ortgani sayin uning faolligi pasayib boradi va bu holat oylik
maoshlarining ham pasayishiga olib keladi. Shuningdek, bu turdagi daromad eng ko’p soliqqa
tortiladigan daromad turlaridan biri hisoblanadi. Masalan, 2022-2023-yillarda federal hukumat
erishilgan daromaddan soliq olishning 7 turini ajratib ko’rsatdi va bu guruhlardagi ko’rsatkichlar
10% va 30% orasida yotadi.
2
Investesion daromad aynan belgilangan muddatda olinmaydi, qachon iste’molchi ular
kiritgan investetsiyadan foydalanganda investorlar daromad qilishi mumkin.
1-rasm. Investetsion daromad turlari
3
2
https://www.investopedia.com/terms/e/earnedincome.asp#toc-example-of-earned-income
3
Muallif ishlanmasi
Investetsion daromad- qilingan investetsiyalardan olingan daromad. Ularga
quyidagilarni kiritamiz:
--ustama foiz -
bankdan qarz
olganda to’lab
boriladigan foiz;
--divedendlar-
aksiyadorlarga
sarmoyasi uchun
to’lanadigan
ulush;
--rental daromad-
biror bir joydan
foydalanilishga
berishdan
olinadigan
daromad
.
--kapital foyda-
mulk savdosidan
keladigan foyda;
81
Erishilgan daromad turiga nisbatan investetsion daromaddan kamroq soliq ushlab qolinadi.
Xususan, O’zbekistonga xorijdan kiritilgan investetsiyalar miqdori 2023-yilning birinchi
choragida 170.88 AQSH dollarga ortdi.
4
2023-yilning 1-avgust holatiga ko’ra, xorijiy investistsiyalar kiritilgan kompaniyalar soni
17 659 birlikka yetdi. Statistika qumitasi bergan ma’lumotlarga ko’ra bu ko’rsatkich 2019-yildagi
ko’rsatkichga nisbatan 1.8 marta ko’p:
2019-yil – 9 642 ta;
2020 -yil– 11 726 ta;
2021-yil – 13 465 ta;
2022 -yil – 14 993 ta;
2023-yil – 17 659 ta
1-jadval
5
O’zbekistonga kiritilgan investetsiyalar miqdori yillar kesimida
4
https://tradingeconomics.com/uzbekistan/foreign-direct-investment
5
https://tradingeconomics.com/uzbekistan/foreign-direct-investment
82
REFERENCES
1.
E.Sariqov, B.Haydarov Iqtisodiy bilim asoslari Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent-2014,55-
bet;
2.
2.Https://www.investopedia.com/terms/e/earnedincome.asp#toc-example-of-earned-
income;
3.
3.Https://tradingeconomics.com/uzbekistan/foreign-direct-investment;
4.
4.Https://www.ceicdata.com/en/indicator/uzbekistan/annual-household-income-per-
capita;
5.
Https://ebook.tsue.uz/public/ebooks/mikroiqtisodiyot-2.
6.
Ganiyeva, M. (2023). THE MAIN DIRECTIONS OF DEVELOPING THE
LOGICAL THINKING OF FUTURE ELEMENTARY SCHOOL TEACHERS (IN
MATHEMATICS LESSONS). Science and innovation, 2(B3), 30-33.
7.
Ganieva, M. (2023, June). EMPOWERING LOGICAL THINKING IN PRIMARY
SCHOOL STUDENTS THROUGH TIPS TECHNOLOGY. In Academic
International Conference on Multi-Disciplinary Studies and Education (Vol. 1, No.
12, pp. 62-63).
