ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1035
OLIY TA'LIM MUASSASALARIDA SPORT VA SOG‘LOMLASHTIRUVCHI
TURIZMNI O‘RGANISHDA ZAMONAVIY YANDASHUVLAR
V.Sh. Raximov
Mirzo Ulug'bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti
Taekvondo va sport faoliyati fakulteti dekani.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10425686
Annotatsiya. Ushbu maqolada “Jismoniy tarbiya va sport va sog‘lomlashtirish turizmi”
moduli bo‘yicha o‘quv dasturining bajarilishi muhokama qilinadi. “Sport faoliyati (sport turlari
bo‘yicha)” ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha talabalarni o‘qitish jarayonida ushbu modulning ahamiyati
tahlil qilinadi. O'quv mashg'ulotlarini tashkil etish jarayonida modulning ijobiy tomonlari
o'rganildi.
Tayanch so‘zlar: jismoniy tarbiya, sport-soglomlashtirish turizmi, soglomlashtirish,
modul, tarbiya, o'quv reja, o'quv dastur, mustaqil talim.
MODERN APPROACHES TO THE STUDY OF SPORTS AND HEALTH
TOURISM IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS
Abstract. This article discusses the implementation of the curriculum for the module
"Physical education and sports and health tourism". The significance of this module in the process
of teaching students in the educational direction "Sports activity (by type of sport)" is analyzed.
The positive features of the module in the process of organizing training have been investigated.
Key words: physical traning, sports and health tourism, health improvement, module,
traning, curriculum, training programme, independent education.
СОВРЕМЕННЫЕ ПОДХОДЫ К ИЗУЧЕНИЮ СПОРТИВНО-
ОЗДОРОВИТЕЛЬНОГО ТУРИЗМА В ВУЗАХ
Аннотация. В данной статье рассматривается вопрос реализatsiи учебной
программы по модулю «Физическое воспитание и спортивно-оздоровительный туризм».
Проанализировано значение данного модуля в процессе обучения студентов по
образовательному направлению «Спортивная деятельность (по видам спорта)».
Исследованы положительные особенности модуля в процессе организatsiи обучения.
Ключевые слова: физическое воспитание, спортивно-оздоровительный туризм,
оздоровление, модуль, воспитание, учебный план, учебная программа, самостоятельное
образование.
Hozirgi vaqtda turizm jahon iqtisodiyotining yetakchi tarmoqlaridan biriga aylandi. Bu
borada O‘zbekistonda turizm sohasini modernizatsiya qilish, sohani barqaror rivojlantirish
bo‘yicha normativ-huquqiy bazani rivojlantirish va takomillashtirish, xorijlik mehmonlarga
xalqaro andozalar asosida xizmat ko‘rsatishni tashkil etishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida xalqning tarixiy-madaniy merosini asrab-avaylash va
yuksaltirish, milliy an’ana va urf-odatlarni tiklash, Respublikamizning diqqatga sazovor joylarini
tiklash va tartibga keltirish bilan birga bu borada muhim yutuq amalga oshirildi [1].
Keyingi yillarda Respublikamizda turizm va sport sohalarini yanada rivojlantirish, aholini
jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, infratuzilmani yaxshilash, madaniy merosni asrab-
avaylash va sayyohlarning sayohati uchun qulay shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan kompleks
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1036
chora-tadbirlar bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda, turizm salohiyati yuqori bo‘lgan
hududlarning o‘zaro bog‘lanishini ta’minlash [2].
YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan turli davr va sivilizatsiyalarga oid
7 mingdan ortiq moddiy madaniy meros obyektlari, jumladan, Buxoro, Xiva, Samarqand va
Shahrisabzning tarixiy markazlari mavjudligi mamlakatimiz salohiyatidan dalolatdir. Dunyoga
mashhur tarixiy obidalar, zamonaviy shaharlar, O‘zbekistonning betakror tabiati (tog‘lari va
lanshavlari), betakror milliy taomlari, shuningdek, xalqimizning betakror mehmondo‘stligi
sayohatchilarni o‘ziga tortadi.Shu bilan birga, yaratigan imkoniyatlarga qaramay, turizm, sport va
madaniy merosni rivojlantirish borasidagi ishlar yetarli darajada tashkil etilmagani, yechimini
topmagan masalalar ham mavjud raqamlashtirish va davlat-xususiy sheriklik, jumladan, ushbu
sohalarda xususiy sektorning rolini oshirish.Turizm, sport va madaniy meros sohalarida
zamonaviy boshqaruv mexanizmlarini joriy etish, shuningdek, ushbu hududlarda infratuzilmani
jadal rivojlantirish, obʼyektlarni samarali ishlatish va aholi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish
maqsadida ilgʻor xorijiy texnologiyalar asosida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil
6-aprelda imzolangan “Turizm, sport va madaniy meros sohalarida davlat boshqaruvi tizimini
yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni asoslaridan biri bo‘lgan
mustahkam normativ-huquqiy baza shakllantirildi [3].
Farmon asosida O‘zbekiston Respublikasi Turizm va sport vazirligining turizm sohasidagi
asosiy vazifalari va faoliyatidan biri sifatida quyidagilar belgilandi: turizm turlarini
diversifikatsiya qilish, birinchi navbatda, turizmni rivojlantirish. ziyorat, ekologik, etnografik,
ishbilarmonlik, sport, gastronomik, tibbiy, o‘quv va ilmiy turizmni, shuningdek, ularning
infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; turizm
sohasida kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni yuqori saviyada
tashkil etish, tarmoq turizmi fanini rivojlantirishga ko‘maklashish va boshqalar [3].
Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasida sport-sog‘lomlashtirish turizmi tizimida
muammolar yuzaga keldi. Shaharlar va viloyat markazlarining turistik klublari, jismoniy tarbiya
guruhlarining turistik seksiyalari, respublika va viloyat sport turizmi federatsiyalari faoliyati
tugatildi. Bolalar va o'smirlar turizmi katta qiyinchiliklarni boshdan kechirmoqda. Turistik
tashkilotchilar, dam olish kunlari sayohatlari rahbarlari, toifali marshrutlar, turizm bo'yicha
instruktorlarning keskin etishmasligi mavjud edi. Turistik aktivlarni tayyorlash bo'yicha o'quv-
mashg'ulot yig'inlari, turistik jihozlar bo'yicha musobaqalar, sport mahoratini oshirish maqsadida
o'tkazilgan uzoq masofalarga sayohatlar tarixi o'tib ketdi. Mavjud vaziyat sport turizmi bo'yicha
tajribali mutaxassislar bilan sport sayohatlarini o'tkazish, toifa me'yorlarini bajarish uchun
ko'nikma va bilim olishga intilayotgan yoshlar o'rtasida katta yosh farqiga olib keldi. Ushbu
tendentsiyalarning yanada rivojlanishi O'zbekistonda o'tgan yillarda to'plangan tajribani butunlay
yo'qotish bilan tahdid qilmoqda [4].
Kredit-modulli ta’lim tizimiga o‘tish davrida sport-sog‘lomlashtirish turizmi (SST)
bo‘yicha mutaxassislarning kasbiy tayyorgarligini shakllantirish zarurati, jumladan, ta’lim
tashkilotlari tomonidan turistik-ekskursiya faoliyatini tashkil etishdagi o‘ta noqulay vaziyat bilan
bog‘liq. , shu jumladan maktablar, kollejlar, universitetlar, qo'shimcha ta'lim tashkilotlari va faol
turizm bilan shug'ullanadigan boshqa tashkilotlar.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1037
Yuqorida sanab o'tilgan ta'lim muassasalarida ishlash uchun SST xodimlarini tayyorlash
ko'pincha talabalarga faol turistik tadbirlarni tashkil etish va o'tkazishning amaliy ko'nikmalarini
singdirmasdan amalga oshiriladi, bu, ayniqsa, tabiiy sharoitlarda turistik tadbirlarni o'tkazishda
(turistik sport va dam olish sayohatlari, mitinglar, musobaqalar).Natijada, hozirgi vaqtda ham
davlat ta’lim muassasalari (maktablar, kollejlar, oliy o‘quv yurtlari), ham faol turizm sayohatlarini
tashkil etishga ixtisoslashgan kompaniyalar turistik sayohatlarning tashkilotchilari va rahbarlari
(o‘qituvchilari, qo‘shimcha ta’lim o‘qituvchilari, yo‘l-yo‘riqlarni yengish yo‘nalishlari bo‘yicha
instruktor-gidlar) sifatida foydalanilmoqda. turli xil tabiiy to'siqlar), "Turizm menejeri", "Ijtimoiy-
madaniy xizmat ko'rsatish va turizm", "Turizm", "Dam olish va sport-sog'lomlashtirish turizmi"
va boshqa ba'zi boshqa yo'nalishlar bo'yicha malakasi past mutaxassislar yoki o'qituvchilar oliy
yoki o‘rta maxsus ma’lumotga ega bo‘lmagan, lekin jamoat tashkilotlaridan “instruktorlik
guvohnomasi” olgan.Jismoniy tarbiya va sport ta’limi sohasidagi qator mutaxassislarning fikricha,
bugungi kunda jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash
jarayonini amalga oshirish uchun sportchilarni tayyorlash dasturlarini ta’lim dasturlari bilan
uyg‘unlashtirish yo‘llarini izlash zarur. kasbiy tayyorgarlik uchun [5].
Ma’lumki, turizm, xususan, sport-sog‘lomlashtirish turizmi bo‘yicha kasbiy ta’lim turizm
harakatini har tomonlama rivojlantirish uchun mas’ul mutaxassis imidjini shakllantiradi. Sport-
sog'lomlashtirish turizmini rivojlantirishning asosiy shartlari turizm profili bo'yicha mutaxassislar
tayyorlashning samarali tizimini shakllantirish hisoblanadi. Shu munosabat bilan turizm sohasini
yanada rivojlantirish dasturining ham, turizm sohasini yanada rivojlantirish dasturining ham
yetakchi vazifasi sifatida turizm mutaxassislarini tayyorlashda o‘quv jarayonini tashkil etishni
takomillashtirish, ularning kasbiy va ishbilarmonlik fazilatlarini shakllantirish vazifasi ilgari
surilgan. turistik ta'lim-pedagogik tizimini shakllantirish.Sport va sog'lomlashtirish turizmi
bo'yicha kasbiy ta'lim tizimini takomillashtirish zarurati jamiyatning ijtimoiy buyurtmasi bilan
bog'liq: bugungi kunda ish beruvchilar tomonidan bitiruvchilarni tayyorlash sifati darajasiga
qo'yiladigan talablar o'zgarmoqda, buning natijasida pedagogik faoliyatga qo'yiladi. Zamon
talablariga javob beradigan va ta’lim xizmatlari bozorida ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasasining
barqaror o‘rnini ta’minlaydigan sport-sog‘lomlashtirish turizmi uchun kasbiy ta’limning bunday
modelini ishlab chiqish zarur [6,7].
Tadqiqotning maqsadi: “Jismoniy tarbiya va sport va sog‘lomlashtirish turizmi” moduli
bo‘yicha ishlab chiqilgan o‘quv dasturining “Sport faoliyati (sport turlari bo‘yicha)” yo‘nalishi
bo‘yicha tahsil olayotgan talabalarning o‘quv jarayonidagi ahamiyatini o‘rganishdan
iborat.Tadqiqot predmeti: “Jismoniy tarbiya va sport va sog‘lomlashtirish turizmi” fanidan kredit-
modul dasturi.Tadqiqot ob'ekti: Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universitetining
"Taekvondo va sport faoliyati" fakulteti.
Tadqiqot usullari: o'quv reja va o'quv dasturining qurilishini tahlil qilish.
Universitet rahbariyati tomonidan tasdiqlangan va O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta
maxsus ta’lim vazirligi bilan kelishilgan o‘quv rejasiga asosan “Jismoniy tarbiya va sport va
sog‘lomlashtirish turizmi” fanining kredit-modulli o‘quv rejasi belgilangan va o‘qitilmoqda.
"Umumiy kasbiy fanlar" bo'limi. 61010303-“Jismoniy tarbiya va sport va sog‘lomlashtirish
turizmi” ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha bakalavriat tayyorlash bo‘yicha o‘quv rejasiga muvofiq fanni
o‘qitish 2-kurs 4-semestrida ajratilgan 120 soat doirasida amalga oshiriladi (amaliy mashg'ulotlar,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1038
mustaqil ta'lim).Ushbu o'quv dasturi talabaning kasbiy tayyorgarligi uchun hal qiluvchi
ahamiyatga ega, chunki asosiy e'tibor jismoniy tarbiya va sport va sog'lomlashtirish turizmining
nazariy va amaliy, normativ-huquqiy, huquqiy va tashkiliy va boshqaruv asoslarini
shakllantirishga qaratilgan bo'lib, u ko'p qirrali asosda amalga oshiriladi. aholiga dam olish va
sayyohlik xizmatlarini ko'rsatishda samarali foydalanish imkoniyatlari. Sport-sog'lomlashtirish
turizmining imkoniyatlarini, uning iqtisodiy, sog'lomlashtirish, kognitiv va tarbiyaviy ahamiyatini
to'liq tushunish uchun ijtimoiy, psixologik va iqtisodiy qonuniyatlarni, shuningdek, bilimning
boshqa sohalarida sodir bo'ladigan jarayonlarni hisobga olish kerak. Bundan tashqari, ushbu kursni
o'rganish jarayonida talabalar tomonidan shakllantirilgan amaliy va uslubiy ko'nikmalar va
bilimlarsiz dam olish va turizm sohasidagi ushbu jarayonlarni tushunish deyarli mumkin emas.
“Jismoniy tarbiya va sport va sog`lomlashtirish turizmi” fanini o`zlashtirishning vazifalari
quyidagilardan iborat: turizm, uning maqsad va vazifalari haqida bilim va tushunchalar berish.
Turizmning kelib chiqishi va rivojlanishi tarixi. Turizmni tartibga solish dasturi va tashkiliy
asoslarining tavsifi; talabalarda sport-sog‘lomlashtirish turizmi vositalari va usullari orqali aholi
bilan dam olish va dam olish faoliyatini o‘tkazish bo‘yicha asosiy nazariy bilim va amaliy
ko‘nikmalarni shakllantirish; talabalarni sog'lom turmush tarzi, turizmning madaniy, tarixiy va
ekologik qadriyatlari bilan tanishtirish.Talabalarda atrof-muhitni muhofaza qilish va turistik
tadbirlar ishtirokchilari xavfsizligini ta'minlash uchun fuqarolik va kasbiy mas'uliyat hissini
shakllantirish; aholining turli yosh-jins guruhlari bilan sport, shuningdek, turistik va rekreatsion
ishlarni o‘tkazishning asosiy amaliy va tashkiliy-uslubiy ko‘nikmalarini shakllantirish;
o‘quvchilarda turistik o‘quv mashg‘ulotlari texnikasidan mustaqil foydalanish, aholiga dam olish,
sog‘lomlashtirish va turistik xizmatlar ko‘rsatish jarayonida ulardan mohirona foydalanish
ko‘nikmalarini va asosiy kasbiy-pedagogik malakalarini shakllantirish; shaxsning jismoniy
holatini mustahkamlash maqsadida sport-sog‘lomlashtirish turizmidan foydalanish shakllari,
usullari va qonuniyatlari, shuningdek, uning tarbiyaviy-tarbiyaviy salohiyati va amaliy roli
to‘g‘risida talabalarda bilimlarni shakllantirish.Shu bilan birga, o‘quv rejasida jismoniy tarbiya va
sport va sog‘lomlashtirish turizmining shakllari, metodlari, universitet talabalari bilan turistik
tadbirlarni tashkil etish uslublari, sport va turistik sayohatlarga tayyorlash va zarur jihozlar, oziq-
ovqat, dori-darmonlar va jarohatlarda birinchi tibbiy yordam, tanishish topografiya
bilan.Ta’limning nazariy, amaliy va mustaqil bo‘limlarida ushbu fanni o‘zlashtirish jarayonida
talabalar quyidagi kompetensiyalarga ega bo‘lishi nazarda tutiladi:
- pedagogik faoliyatda: sport, rekreatsion-sog`lomlashtirish, turistik-o`lkashunoslik,
rekreatsion-dam olish va rekreatsion-reabilitatsiya faoliyatining pedagogik jarayonining maqsad
va vazifalarini mustaqil ravishda belgilay oladi; etnik-madaniy va ijtimoiy-demografik omillarni
hisobga olgan holda, belgilangan vazifalarga mos keladigan ta’lim-tarbiya, turistik-ma’rifiy,
rekreatsion-dam olish va rekreatsion-reabilitatsiya tadbirlari vositalari va usullarini tanlay oladi;
o‘quv-mashg‘ulot, rekreatsion-sog‘lomlashtirish va turizm-o‘lkashunoslik faoliyati bilan bog‘liq
bo‘lgan harakat harakatlarini o‘rgatish vositalari, uslublari va usullarini amaliyotda qo‘llashga,
ularni amalga oshirish samaradorligini nazorat qilishga, ularni takomillashtirish texnikasini ishlab
chiqishga va foydalanishga tayyor; har xil davomiylikdagi tsikllar uchun mashg'ulotlar va tadbirlar
o'tkaziladigan joylarning turli iqlim va geografik sharoitlarida shaxsning psixofizik
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1039
imkoniyatlariga mos keladigan yukning kattaligini aniqlay oladi; shaxsning kasbiy faoliyati, uning
kasbiy o'sishi va rivojlanishi uchun barqaror motivatsiyani shakllantirishga qodir;
- tashkiliy-boshqaruv faoliyatida: ko‘rsatilayotgan turistik va rekreatsion xizmatlar sifatini
nazorat qilishni tashkil etish va ta’minlashga tayyor; ta’lim, madaniyat va dam olish, sanatoriy-
kurort, dam olish va sog‘lomlashtirish muassasalarida ko‘ngilochar va dam olish, ommaviy
jismoniy tarbiya, turistik, o‘lkashunoslik va sport tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazishga tayyor;
aholining turli ijtimoiy-demografik guruhlari va turistlar uchun sog‘lomlashtirish va rekreatsion
xizmatlarning sikllarini loyihalashtira oladi; shaxsning salomatligi va ijtimoiy moslashuvini
mustahkamlash maqsadida aholining turizm va o‘lkashunoslikning turli qadriyatlari va
vositalaridan foydalanish, dam olish va reabilitatsiya qilish bo‘yicha faoliyatini rejalashtirish va
tashkil etishga tayyor; sport-sog'lomlashtirish turizmi, aholining motorli dam olishi va
reabilitatsiyasi bo'yicha dasturlarni, o'quv rejimlarini ishlab chiqishga, ularni turli xil
davomiylikdagi sinflar tsikllarida amalga oshirish uchun tegishli vositalar va usullarni tanlashga
tayyor.Ushbu modulning o'ziga xos xususiyati shundaki, talabaning ixtisoslashtirilgan
tayyorgarligi qoidalarining aksariyati turistik faoliyatning turli xil turlari bo'yicha asosiy
ko'nikmalarni talab qiladi. Shu munosabat bilan joylarda amaliy (shu jumladan mustaqil) darslarni
o‘quv topshiriqlarini sifatli bajarish va turistlar xavfsizligini ta’minlaydigan eng keng tarqalgan
usullar va maxsus jihozlardan foydalangan holda qo‘llash zarur.O'quv jarayonida darslarni
o'tkazishning interfaol shakllaridan foydalanish ushbu o'quv modulining asosiy vazifalaridan
biridir. Bular: turistik maʼlumotlar bazalari va axborot tizimlari bilan ishlash (turistik obʼyektlar,
yoʻnalishlar, joylashuv, kirish yoʻllari va yaqinlashish haqidagi maʼlumotlarni izlash); elektron
bron qilish tizimlari bilan ishlash (avia va temir yo'l chiptalarini bron qilish, mehmonxonalarni
bron qilish, turlarni bron qilish); interaktiv talabalar so'rovi shakllari (test nazorati).
Shu bilan birga, ushbu o'quv dasturini o'zlashtirishda talabalarning mustaqil bilim olishlari
alohida o'rin tutadi, bu o'quvchilarning musobaqalarni tashkil etish va hakamlik qilish bo'yicha
amaliy ishlarda ishtirok etishi, bolalar bilan sport to'garaklarida ishlash, sport va sog'lomlashtirish
sayohatlari, o'quv seminarlari, konferentsiyalar, davlat turizm tashkilotlarida tadbirlar.
Talabalarning mustaqil ta'limi quyidagi vazifalarni hal qilishga qaratilgan bo'ladi: 1)
kasbiy ma'lumotlarni idrok etish va tahlil qilish ko'nikmalarini shakllantirish; 2) sport-
sog'lomlashtirish turizmini tashkil etish va amalga oshirish ko'nikmalarini shakllantirish; 3)
qarorlar qabul qilish va ularni amalga oshirish qobiliyatini rivojlantirish va takomillashtirish; 4)
kasbiy muammolarni mustaqil o'rganishda ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish va takomillashtirish.
- qo‘yilgan barcha vazifalarni (navbatchi, komandir, yo‘lboshchi, tartibchi, oshpaz,
komendant, muxbir va boshqalar) bajaradilar, shuningdek, rivojlantiradilar. ushbu yo'nalishda
ma'lum ko'nikmalar;
- barcha tadbirlar va sport turizmi sayohatlari jurnalini yuritish va eng muhim va qiziqarli
voqealarni, topshiriqlarni (sayohat taassurotlari, bajarilgan topshiriqlar, gimnastika majmuasi,
landshaftlar, turli musobaqalar, o'simlik va hayvonot dunyosi, joy nomlari, etakchi ishchilarning
hayoti va boshqalar) yozib olish.
- muntazam yozib olishni nazarda tutish mumkin.
- amaliy va yozma uy vazifalarini yechish (sxemalar, xaritalar, topografik belgilar chizish
va joylar tarixini yozish, fotomontajlar qilish va boshqalar), joylarni suratga olish.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1040
- sport-sog‘lomlashtirish turizmi sayohatlarida o‘tkaziladigan barcha tadbirlarda (joyni
aniqlash, azimutda yurish, arqonga osish, birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish, o‘z vaqtida chodir
qurish, ovqat tayyorlash, plakat chiqarish, qo‘shiq aytish yoki she’r o‘qish va hokazo) faol ishtirok
etish).
Xulosa. “Sport faoliyati (sport bo‘yicha)” ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha tahsil olayotgan
talabalar uchun mo‘ljallangan “Jismoniy tarbiya va sport va sog‘lomlashtirish turizmi” o‘quv
dasturini tahlil qilish natijasida talabalarga:
Bilish: sport, dam olish va sog'lomlashtirish, turizm va o'lkashunoslik, rekreatsiya va
hordiq chiqarish hamda rekreatsion-reabilitatsiya faoliyatining pedagogik jarayonining maqsad va
vazifalarini; sport-sog‘lomlashtirish turizmining asosiy tushunchalari, normativ-huquqiy va
tashkiliy-uslubiy asoslari; jismoniy tarbiya va sport hamda sog'lomlashtirish turizmini
rivojlantirish istiqbollari va asosiy yo'nalishlari; sport-sog'lomlashtirish turizmining asosiy turlari,
shakllari va mazmuni.
Ko'nikmalarga ega bo'lish: o'quv-mashg'ulot, rekreatsion-sog'lomlashtirish va turizm-
o'lkashunoslik faoliyati bilan bog'liq harakat harakatlarini o'qitish vositalari, uslublari va usullarini
amaliyotda qo'llash, harakat harakatlarini o'qitish usullarini amalga oshirish samaradorligini
nazorat qilish; motor harakatlarini takomillashtirish usullarini ishlab chiqish va ulardan
foydalanish; etnik-madaniy va ijtimoiy-demografik omillarni hisobga olgan holda ta’lim-tarbiya,
turistik-ma’rifiy, rekreatsion-dam olish va rekreatsion-reabilitatsiya tadbirlarining tegishli
vositalari va usullarini tanlash; turli xil davomiylik davrlari uchun mashg'ulotlar va tadbirlar
o'tkaziladigan joylarda turli iqlim va geografik sharoitlarda shaxsning psixofizik imkoniyatlariga
mos keladigan yuklarning kattaligini aniqlash; ta’lim, madaniyat va dam olish, sanatoriy-kurort,
dam olish va sayyohlik va o‘lkashunoslik muassasalarida dam olish, dam olish, jismoniy tarbiya,
turistik, o‘lkashunoslik va sport tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazish; aholining turli ijtimoiy-
demografik guruhlari va turistlar uchun sport va sog'lomlashtirish xizmatlari ko'rsatish sikllarini
loyihalash; shaxsning salomatligini mustahkamlash va ijtimoiy moslashuvini mustahkamlash
maqsadida aholining turizm va o‘lkashunoslikning turli qadriyatlari va vositalaridan foydalanish,
dam olish va reabilitatsiya qilish bo‘yicha faoliyatini rejalashtirish va tashkil etish; sport-
sog'lomlashtirish turizmi, aholining motorli dam olishi va reabilitatsiyasi bo'yicha dasturlar,
mashg'ulotlar rejimlarini ishlab chiqish, ularni turli xil davomiylikdagi sinflar tsikllarida amalga
oshirishning tegishli vositalari va usullarini tanlash.Ega bo'lish: barcha turdagi ta'lim
muassasalarida, turizm va dam olish muassasalarida turizm va dam olish va sog'lomlashtirish
xizmatlarining innovatsion texnologiyalari; turistik texnika va taktikani qabul qilish; shaxsning
kasbiy faoliyati, uning kasbiy o'sishi va rivojlanishi uchun barqaror motivatsiyani shakllantirish
usullari; ko'rsatilayotgan sport-sog'lomlashtirish xizmatlari sifatini nazorat qilishni tashkil etish va
ta'minlash usullari.Yuqoridagilardan kelib chiqib, sport-sog‘lomlashtirish turizmining asosiy
tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat bo‘lishi kerak, deb hisoblaymiz: millatning ma’naviy va
jismoniy rivojlanishi, sog‘lom turmush tarzi, piyoda sayyohlik ko‘nikmalari va instruktorlar
malakasini oshirish, ularning salomatligini mustahkamlash va ijtimoiy moslashuvi.
REFERENCES
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1041
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 24-yanvardagi “O‘zbekiston
Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommaviylashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5924-son Farmoni.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Turizm, sport va madaniy meros sohalarida davlat
boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 06.04.2021
yildagi PF-6199-son Farmoni.
4. Rahimov V.Sh. Zamonaviy jamiyatda jismoniy tarbiya va sportning ijtimoiy vazifalari.
Ta'lim fanlaridagi tadqiqotlar va mulohazalarning Yevropa jurnali, jild. 8 Yo'q. 12, 2020
III qism ISSN 2056-5852.
5. Rahimov V.Sh. Jismoniy tarbiya bo'yicha mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishga
innovatsion yаndashuvlar. Ta'lim fanlaridagi tadqiqotlar va mulohazalarning Yevropa
jurnali, jild. 8 Yo'q. 12, 2020, 225-230.
6. Rakhimov V.Sh. Social functions of physical culture and sports in modern society. European
Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 12, 2020 Part III
ISSN 2056-5852.
7. Rakhimov V.Sh. Innovative approaches to improving quality training specialists in physical
education. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8
No. 12, 2020, 225-230.
8. RAXIMOV V. Social functions of physical culture and sports in modern society //European
Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. – 2020.
9. RAXIMOV V. Innovative approaches to improving quality training specialists in physical
education //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. – 2020.
10. Arzibayev K. O., Sh R. V. Effects On Performance By Electronic Training Equipment For
Young Karatists.« //Psychologi and education» Journal. – 2021. – Т. 58. – №. 2. – С.
11488-11490.
11.Arzibayev K. O. V. Sh. Rahimov Influence of Basketball on the Mental and Physical
Development of the Personality.« //International Journal of Future of Generation
Communication and Networking. – 2021. – Т. 14. – №. 1. – С. 768-772.
12. Ziyadullaev K. S. et al. Creation of a model of development of sports marketing in
modernization of sports management system in Uzbekistan //Journal of Physical Education
and Sport. – 2022. – Т. 22. – №. 1. – С. 19-25.
13.РАХИМОВ В. РАЗВИТИЕ ЖИЗНЕННО ВАЖНЫХ НАВЫКОВ ЗДОРОВОГО
ОБРАЗА ЖИЗНИ У СТУДЕНТОВ: ПРОБЛЕМЫ И ПУТИ ЕГО РЕШЕНИЯ
//http://science. nuu. uz/uzmu. php.
14. Rakhimov V. S. MODERN APPROACHES TO SPORTS AND HEALTH TOURISM
TRAINING //Conferencea. – 2021. – С. 42-46.
15. RAXIMOV V. Social functions of physical culture and sports in modern society //European
Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. – 2020.
16. Elmuradova M. U., Rakhimov V. S. EFFICIENCY OF USING NATIONAL AND
ACTIVE GAMES IN PHYSICAL TRAINING AND SPORTS PRACTICES
//Актуальные проблемы физического воспитания студентов. – 2022. – С. 176-177.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1042
17. Khahhorova X., Rakhimov V. S. NON-TRADITIONAL PHYSICAL TRAINING AND
SPORTS MANAGEMENT //Актуальные проблемы физического воспитания
студентов. – 2022. – С. 170-172.
18. Akparov F. M., Inogamov I. I., Rakhimov V. S. THE PHYSICAL OF THE YOUNG
GENERATION THROUGH MOVING GAMES DEVELOPING PREPARATION. –
2021.
19. Inagamov I. I., Sobirova K. A., Rakhimov V. S. THE QUESTION ABOUT THE
METHODOLOGY OF LEARNING HAND STANDS. – 2021.
20. Akparov F. M., Khasanova I. K., Rakhimov V. S. THE ESSENCE OF SPORT
MARKETING. – 2021.
21. Rakhimov V. S., Akparov F. M., Inogamov I. I. PSYCHOLOGICAL TRAINING OF
PERSPECTIVE ATHLETES AT THE MODERN STAGE //АКТУАЛЬНЫЕ
ПРОБЛЕМЫ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА В СОВРЕМЕННЫХ
СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ УСЛОВИЯХ. – 2021. – С. 469-472.
21. Холов В. А., Рахимов В. Ш., Симаков Д. В. ОБЗОР ПРОСТРАНСТВЕННАЯ
МОДЕЛЬ БИОЛОГИЧЕСКИ АКТИВНЫХ ТОЧЕК //XСVI Международных
научных чтений (памяти ГН Бабакина). – 2020. – С. 31-35.
22. Shavkatovich R. V. INNOVATIVE APPROACHES TO IMPROVING QUALITY
TRAINING SPECIALISTS IN PHYSICAL EDUCATION //European Journal of
Research and Reflection in Educational Sciences Vol. – 2020. – Т. 8. – №. 2.
23. RAXIMOV V. Innovative approaches to improving quality training specialists in physical
education //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. – 2020.
24. Shavkatovich R. V. SOCIAL FUNCTIONS OF PHYSICAL CULTURE AND SPORTS IN
MODERN SOCIETY.
25. Shavkatovich R. V. INNOVATIVE APPROACHES TO IMPROVING QUALITY
TRAINING SPECIALISTS IN PHYSICAL EDUCATION //European Journal of
Research and Reflection in Educational Sciences Vol. – 2020. – Т. 8. – №. 2.
27. Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ОЛИШДАГИ БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ИНТЕРНЕТ
РЕСУРСЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ АХАМИЯТИ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
28. Давурбаева М.Ж.,Казоқов Р.Т., Мадаминов М.П.Ёшларнинг мустақил таълим
олишдаги билим ва кўникмаларининг такомиллаштиришда интернет ресурсларидан
фойдаланишнинг ахамияти//АCADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE. -
2023/2/14. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
29. Казоқов Р. Т., Жўрақўзиев О. О., Эшпўлатов С. С. СПОРТ МУАССАСАЛАРИДА
ТАРБИЯВИЙ ТАДБИРЛАРДА МИЛЛИЙ-МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШ //Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т.
2. – №. 13. – С. 238-248.
30. Казоқов Р.Т., Бўриев Б.Ў., Абдиев Б.Ш., Джўрабаев А.М., Туропов А.Р.КУРАШ
МИЛЛИЙ
СПОРТ
ТУРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
АСОСИЙ
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1043
ЙЎНАЛИШЛАРИ // МИЛЛИЙ КУРАШ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИНГ НАЗАРИЙ-
АМАЛИЙ МУАММОЛАРИ. - 2023. – Т. 1. – №. 2. – С. 161-163.
31. Джўрабаев А. М., Казоқов Р. Т. Биомеханик таҳлиллар асосида енгил
атлетикачиларнинг функционал тайѐргарлигидаги корреляция алоқаларининг
таҳлили //Yoshlarni qo ‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” ga bag
‘ishlangan. – 2021. – Т. 4. – №. 4. – С. 198-208.
32. Казоқов Р. Т., Расулов А. Ғ., Бўронов А. Б. СПОРТ МАКТАБЛАРИ ЎКУВ-
МАШҒУЛОТ
ГУРУҲЛАРИДА
ЁШ
ФУТБОЛЧИЛАРНИ
ТАНЛОВ
УСЛУБИЯТЛАРИНИ АСОСЛАШ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 38-46.
33. Kazoqov R. T., Bo'ronov A. B. SPORTDAGI DOLZARB YANGILIKLAR
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 47-
56.
34. Kazoqov R. T., Pirnazarov S. A., Shamsiddinov S. X. STUDENTS LEARN TO
ORGANIZE PROFESSIONAL PHYSICAL TRAINING AND CONTROL PHYSICAL
DEVELOPMENT //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1195-1202.
35. Eshpo'latov S. S. METHODS AND PRINCIPLES OF IMPROVING TECHNICAL AND
TACTICAL SKILLS AND PHYSICAL TRAINING OF YOUNG VOLLEYBALL
PLAYERS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1296-1302.
36. Kazoqov R. T., Eshpo'latov S. S. YOUNG VOLLEYBALL PLAYERS ARE THE
PROCESSES OF ORGANIZING TRAINING SESSIONS //Modern Science and
Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1303-1310.
37. Pirmatov O. Z., Kazakov R. T. ROLE AND PLACE OF SPORTS AND ACTIVE GAMES
IN THE GENERAL STRUCTURE OF EDUCATIONAL AND PRODUCTION
PRACTICE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 125-131.
38. Kazakov R. T., Rasulov Q. Q. TRAINING IN INTERNATIONAL WRESTLING
TECHNIQUES AND TACTICS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 180-186.
39. Kazoqov R., Akmuradov M. THE IMPORTANCE OF WORKING MEMORY IN
MASTERING JUDO SPORTS TECHNIQUES IN ADOLESCENT ATHLETES
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 489-494.
40. Kazoqov, R., & Akmuradov, M. (2023). PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF
JUDO.
Modern Science and Research
,
2
(10), 481–488.
41. Kazoqov R. T., Umaraliyeva F. T. DRAW A KINESICYCLOGRAM OF SHORT-
DISTANCE RUNNING AND BUILD A TIMELINE //Modern Science and Research. –
2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1201-1208.
42. Kazoqov R. T. et al. IMPROVEMENT OF TECHNICAL TRAINING OF SHORT-
DISTANCE ATHLETES //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С.
1077-1084.
43. Kazoqov R. T. et al. STARTING TECHNIQUE IN SHORT DISTANCE RUNNING
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1070-1076.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1044
44. Xalmuxamedov R. et al. ANALYSIS OF THE DEPENDENCE OF THE CONDITIONS
OF THE MIDDLE MOUNTAIN OF INDICATORS OF THE INTENSITY ZONES OF
TRAINING TRAINING LOADS OF QUALIFIED BOXER WOMEN //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 473-483.
45. Turdimuratov Y. A. O ‘ZBEKISTONDА BOLАLАR SPORTINI RIVOJLАNTIRISHGA
OID DAVLAT SIYOSATI //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2.
– №. 2. – С. 144-152.
46. Турдимуратов Я. А. КОЧЕВОЕ ХОЗЯЙСТВО УЗБЕКОВ ЮЖНОГО УЗБЕКИСТАНА
В КОНЦЕ XIX–НАЧАЛО XX ВВ //Educational Research in Universal Sciences. – 2022.
– Т. 1. – №. 7. – С. 546-557.
47. Шойимардонов, Ш. А., и др. FORMATION OF PEDAGOGICAL SKILLS AND SKILLS
IN STUDENTS. вып. 12, Zenodo, декабрь 2023 г.,
48. Умаров Д. Х., Мусаев Б. Б. Сравнительный анализ структуры нагрузки
перспективных юных гимнастов в соревновательном макроцикле //Наука и спорт:
современные тенденции. – 2015. – Т. 8. – №. 3. – С. 28-31.
49. Kerimov F. et al. Possible associations of 25 (OH) vitamin D status with upper respiratory
tract infections morbidity and overtraining syndrome among elite wrestlers //Journal of
Physical Education and Sport. – 2019. – Т. 19. – С. 2177-2184.
50.
Умаров
Д.
Х.
СПОРТ
ТАКОМИЛЛАШУВ
БОСҚИЧИДА
СПОРТ
ГИМАСТИКАЧИЛАРДА
ПСИХОЛОГИК
КОМПЛЕКС
НАЗОРАТНИНГ
САМАРАДОРЛИГИНИ АСОСЛАШ //Fan-Sportga. – 2022. – №. 1. – С. 31-33.
51.
Умаров Д. X., Холмуродов Л. З., Қурбонов Х. Х. СПОРТНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
БОСҚИЧИДА
ГИМНАСТИКАЧИЛАРНИНГ
ПСИХОЛОГИК НАЗОРАТ САМАРАДОРЛИГИНИ АСОСЛАШ //Central Asian
Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). – 2022. – Т. 2. – №. 2. – С. 354-
362.
53. Umarov D. X. et al. JISMONIY MASHQLAR YORDAMIDA MAKTABGACHA
YOSHDAGI BOLALARNING JISMONIY SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH //Central
Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). – 2022. – Т. 2. – №. 2. –
С. 363-372.
54. Умаров Д. Х., Умаров М. Н., Эштаев А. К. Оздоровительно-развивающие виды
основной гимнастики: Учебное пособие //Издательскополграфический отдел УзГос
ИФК. – 2006.
55. Bobomurodov A. E. The specific features of agility in preschool children //Mental
Enlightenment Scientific-Methodological Journal. – 2021. – Т. 2021. – №. 06. – С. 101-
111.
56. Muxitdinovich, F. Y. "Synergetic effect-As an Innovative approach to the Development of
the Way of Thinking of Physical Culture and Sports Specialists."
European Journal of
Research and Reflections in Education Sciences
8.12 (2020): 165-170.
57. Яқубов, Фазлиддин Мухитдинович. "Бўлажак жисмоний тарбия ва спорт
мутахассисларида спорт тафаккури ва унинг услубларини яратиш орқали тафаккур
тарзини такомиллаштириш йўллари."
Фан-Cпортга
4 (2019): 17-22.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1045
58. Muqimov, Olim. "СПОРТНИНГ ЖАМИЯТДА ТУТГАН УРНИ ВА ИЖТИМОИЙ-
ТАРБИЯВИЙ АҲАМИЯТИ."
Физическое воспитание, спорт и здоровье
1 (2020).
