Интизомий жавобгарлик тури сифатида судяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг ўзига хос хусусиятлари

CC BY f
80-85
4
1
Поделиться
Каримов , Т. (2023). Интизомий жавобгарлик тури сифатида судяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг ўзига хос хусусиятлари . Наука, общество, образование в современных реалиях, 1(1), 80–85. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/science-society-education/article/view/20210
Темур Каримов , Департамент юридических услуг, суде и других органах АО "Узнилибанк"

Главный юрисконсульт практики правовой защиты банковских интересов

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Мазкур мақолада интизомий жавобгарлик тури сифатида судяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг ўзига хос хусусиятлари, судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш механизми, судьяларни интизомий жавобгарлиги асослари, таркиби ва белгилари ёритилган. Интизомий жавобгарлик тури сифатида судяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишга оид олимларнинг фикр- мулоҳазалари таҳлил қилиниб, илмий мунозарага киришилган. Шунингдек, бу борадаги айрим муаммолар таҳлил қилинган ҳолда таклиф ва тавсиялар келтириб ўтилган.


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

80

ИНТИЗОМИЙ ЖАВОБГАРЛИК ТУРИ СИФАТИДА СУДЯЛАРНИНГ

ВАКОЛАТИНИ МУДДАТИДАН ОЛДИН ТУГАТИШНИНГ ЎЗИГА

ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Каримов Темур Мамарахим ўғли

,

“Ўзмиллийбанк” АЖ, Юридик хизмат департаменти, Суд ва бошқа

органларда банк манфаатларини ҳуқуқий

ҳимоя қилиш Амалиёти Бош юрисконсульти.

temur_karimov_1994@mail.ru

Аннотация:

Мазкур мақолада интизомий жавобгарлик тури

сифатида судяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг ўзига

хос хусусиятлари, судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш

механизми, судьяларни интизомий жавобгарлиги асослари, таркиби ва

белгилари ёритилган. Интизомий жавобгарлик тури сифатида судяларнинг

ваколатини муддатидан олдин тугатишга оид олимларнинг фикр-

мулоҳазалари таҳлил қилиниб, илмий мунозарага киришилган. Шунингдек, бу

борадаги айрим муаммолар таҳлил қилинган ҳолда таклиф ва тавсиялар

келтириб ўтилган.

Калит сўзлар:

суд, судья,

суд ҳокимияти,

судьяларнинг интизомий

жавобгарлиги, судьяларнинг малака ҳайъати, судяларнинг ваколатини

муддатидан олдин тугатиш.

Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларнинг мантиқий

давоми сифатида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил

24 июлдаги “Судлар фаолиятини янада такомиллаштириш ва одил судлов

самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги

ПФ–6034-сон Фармонида суд-ҳуқуқ соҳасида белгиланган вазифларни

изчил амалга ошириш, фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини

юксалтириш, ишларни судда кўриш сифатини ошириш ҳамда холис,

адолатли ва қонуний суд қарорларини қабул қилиш учун тарафларнинг

тенглиги ва тортишувчанлигини амалда таъминлаш механизмлари

кенгайтирилди [1].

2017 йил 21 июлда ПФ-4966-сонли “Ўзбекистон Республикаси суд

тизими

тузилмасини

тубдан

такомиллаштириш

ва

фаолияти

самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармоннинг

қабул қилиниши ҳамда 2021 йил 28 июлда Ўзбекистон Республикаси

“Судлар тўғрисида”ги Қонуннинг янги таҳрирда қабул қилинганлиги

мамлакатимизда судьяларнинг мақоми ва уларнинг интизомий

жавобгарлигига доир суд амалиётни жадаллаштиришга сезиларли

даражада ўз ҳиссасини қўшди.


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

81

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Судьялар Олий Кенгаши

томонидан 2021 йилда 19 нафар судьянинг ваколати муддатидан илгари

тугатилган, яна 220 нафар судья камчиликларга йўл қўйганлиги учун

интизомий жавобгарликка тортилган. Шунингдек, 2022 йилнинг биринчи

чорагида 22 нафар судьяларнинг ваколатлари муддатидан олдин

тугатилган, 80 нафарига интизомий жазо чоралари қўлланилган.

Бундан ташқари, 2021 йилда ваколат муддати тугаган 12 нафар судья

навбатдаги муддатга нолойиқ деб топилиб, 2022 йилнинг биринчи

чорагида бу миқдор 4 нафарга етган, судьялар олий мактабида 2022 йилда
73 нафар судьяликка номзод касбга тайёрланиб, шундан 62 нафари илк бор

судьялик лавозимини эгаллаган [2].

Судьяларнинг интизомий жавобгарлиги ижтимоий жавобгарлик

турларидан бири ҳисобланиб, судья одил судловни амалга ошириш чоғида

қонунийликни бузганлиги учун, суд ишини ташкил этишда бепарволиги

ёки интизомсизлиги оқибатида йўл қўйган камчиликлари учун, шунингдек,

хизмати борасидаги ёки обрўсига путур етказадиган бошқа хатти-

ҳаракатлари учун Судьялар малака ҳайъатининг қарори асосидагина

интизомий жавобгарликка тортилиши мумкин. Суд қарорининг бекор

қилиниши ёки ўзгартирилишининг ўзи, суд қарорини чиқаришда
қатнашган судьянинг, агар у атайлаб қонун бузилишига ёки жиддий

оқибатларга олиб келган виждонсизликка йўл қўймаган бўлса,

жавобгарликка тортилишига сабаб бўлмайди.

Судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш тартиби Ўзбекистон

Республикаси “Судлар тўғрисида”ги Қонун ва янги таҳрирдаги низом билан

белгиланади. Янги таҳрирдаги қонунда судьялар мақоми, уларнинг

мустақиллиги

кафолатлари

ва

судья

лавозимига

номзодлар

ҳамда сайланган шахсларга қўйилган талаблар халқаро стандартларга

мувофиқ

ишлаб

чиқилган.

Ҳужжатда

судяларнинг

интизомий

жавобгарлиги қайта кўриб чиқилган, судяларнинг ваколатларини бекор
қилиш асослари ва тартиби аниқлаштирилиб, судьяларнинг ижтимоий

ҳимояси таъминланмоқда [3].

Судьялар малака ҳайъатлари

фаолияти Ўзбекистон Республикаси

Олий Мажлисининг 2014 йил 22 апелда қабул қилинган ЎРҚ–368-сонли

қонуни билан тасдиқланган “Судьяларнинг малака ҳайъатлари

тўғрисида”ги низом билан тартибга солинади.

Судьяларнинг малака ҳайъатлари қуйидаги масалаларни кўриб

чиқиш учун тузилади:

судьянинг интизомий жавобгарлиги;

судьянинг ваколатларини тўхтатиб туриш ёки муддатидан илгари

тугатиш;

судьянинг дахлсизлигини таъминлаш;

судьяга малака даражасини бериш;


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

82

халқ маслаҳатчиларини танлаш ва уларнинг сайловини ўтказиш

бўйича ишларни ташкил қилиш;

судьялик қасамёди ва судьялар одоб-ахлоқи қоидаларига риоя

этилиши устидан назорат қилиш.

Судьяларнинг малака ҳайъатлари Ўзбекистон Республикаси Судьялар

олий кенгашининг зиммасига юклатилган вазифаларни бажаришида унга

кўмаклашади.

Судьялар малака ҳайъатларининг фаолиятини ташкил этиш тартиби

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан тасдиқланадиган

низом билан белгиланади.

Судьяларнинг интизомий жавобгарлиги илгари эски таҳрирдаги

“Судлар тўғрисида”ги Қонуннинг 73-моддаси билан тартибга солинган

бўлса, энди ушбу қонуннинг янги таҳририда 4 та моддадан иборат 11-боб

бағишланган.

Унга кўра, судья интизомий жавобгарликка қуйидаги ҳолатларда

тортилиши мумкин:

одил судловни амалга оширишда қонунийликни бузганлик учун;

суд ишини ташкил этишда бепарволиги ёки интизомсизлиги

оқибатида йўл қўйган камчиликлари учун;

судьялик шаъни ва қадр-қимматига боғ туширадиган ҳамда суднинг

обрўсини туширадиган ножўя хатти-ҳаракат содир этганлиги учун;

Судьялар одоби кодекси талабларини бузганлик учун.

Ўзбекистон Республикаси “Судлар тўғрисида”ги Қонуннинг

76-моддасига асосан, Судьяга нисбатан қўлланиладиган интизомий жазо

чоралари белгиланган бўлиб, булар қуйидагилардир.

Судьяларнинг малака ҳайъати интизомий жавобгарликка тортилган

судьяга қуйидаги интизомий жазо чораларидан бирини қўллаши мумкин:

огоҳлантириш;

ҳайфсан;

ўртача ойлик иш ҳақининг ўттиз фоизидан ортиқ бўлмаган

миқдорда жарима;

малака даражасини бир поғонага пасайтириш;

ваколатларини муддатидан илгари тугатиш.

Интизомий жазо чоралари қўлланилаётганида қоидабузарликнинг

хусусияти ва оқибатлари, ножўя хатти-ҳаракатнинг оғир-енгиллиги,

судьянинг шахси, айбдорлик даражаси инобатга олинади [4].

Янги таҳрирдаги қонунга киритилган 12-боб судьянинг ваколатларини

тўхтатиб туриш ва тугатиш ҳолатлари ҳамда тартибини назарда тутади.

Ўзбекистон Республикаси “Судлар тўғрисида”ги Қонуннинг

12-бобида судьянинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг умумий

асослари кўрсатилган бўлиб, бу асослар судьяларнинг интизомий

жавобгарликка тортилиши билан боғлиқ бўлмаган ҳолатлардир. (1,10-

бандида кўрсатилган ҳолатлар бундан мустасно). Яъни булар қуйидагилар:


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

83

1) у судьянинг қасамёдини бузган тақдирда;

2) у ёзма ариза берган тақдирда;

3) тегишли судьялар малака ҳайъати томонидан огоҳлантириш

қилинганидан ёки ваколатлари тўхтатилганидан кейин у судьялик

лавозимига зид фаолият билан шуғулланишни давом эттираверган

тақдирда;

4) у суд томонидан муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати

чекланган деб топилган тақдирда;

5) у Ўзбекистон Республикасининг фуқаролигидан чиққан ёки уни

йўқотган тақдирда;

6) унга нисбатан суднинг айблов ҳукми қонуний кучга кирган

тақдирда;

7) у вафот этганда ёки суднинг қарори билан вафот этган деб эълон

қилинган тақдирда;

8) соғлиғининг ҳолатига ёки бошқа узрли сабабларга кўра у узоқ вақт

мобайнида судьялик вазифасини бажаришга қодир бўлмай қолган

тақдирда;

9) суд раисининг ваколат муддати тугаши муносабати билан,

агар у бошқа судьялик лавозимига ўтишга розилик бермаса;

10) судья томонидан тегишли судьялар малака ҳайъатининг қарори

билан судьяга ваколатларини тугатиш тарзидаги интизомий жазо чораси

қўлланилишига сабаб бўлган, ушбу Қонун 74-моддасининг биринчи

қисмида назарда тутилган ҳаракатлар содир этилганда деб, аниқ белгилаб

ўтилган. Бироқ миллий қонунчиликда интизомий жавобгарлик сифатида

судьяларнинг ваколатини муддатидан олдин тугатишнинг аниқ рўйхати ва

судья томонидан содир этилган ножўя хатти-ҳаракатлар турлари аниқ

кўрсатиб ўтилмаган.

Судьяларга нисбатан қўлланилиши мумкин бўлган энг оғир

интизомий жазо тури бу судьянинг ваколат муддатини муддатидан олдин
тугатиш жазоси ҳисобланганлиги ҳамда бу турдаги жазо чорасини аниқ

белгиланган ҳолатлардагина қўллаш лозимлигини инобатга олиб, миллий

қонунчиликда судяларни ваколат муддатини тугатиш интизомий жазо

чорасини қўллашнинг аниқ рўйхатини белгилаш лозим деб ҳисоблаймиз.

А.А. Кондрашевнинг фикрича, судьяларнинг ваколат муддатини

муддатидан олдин тугатиш ҳуқуқий жавобгарликнинг алоҳида тури

сифатида қонунчилик нормасига киритилиши лозим деб ҳисоблайди ва

судьяларга нисбатан ваколат муддатини муддатидан олдин тугатиш

тўғрисдаги жавобгарликни судья томонидан ўта қўпол бўлган ва судьялик

мақомига муносиб бўлмаган ҳатти-ҳаракатлар содир этилганидагина
қўллаш лозим деб, фикр билдирган [5].


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

84

А.А. Кондрашевнинг юқоридаги фикрига қўшилган ҳолда, ушбу

масала миллий қонунчиликда белгиланиши бу борада аниқ ҳуқуқий

механизм яратилишига замин яратади.

Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида судьяга нисбатан қандай

ҳолатларда қайси турдаги жазо чорасини қўллаш лозимлиги аниқ

кўрсатилмаган. Ушбу жазо чораларидан қайси бирини қўллаш Судьялар

малака ҳайъатининг қарорига боғлиқ бўлиб, улар интизомий жавобгарлик

турини судьянинг ножўя хатти-ҳаракатларига ўзининг субъектив

қарашларига асосланиб белгилайди.

В.А. Ауловнинг фикрига кўра, судьяларга нисбатан интизомий

жавобгарлик чораси сифатида уларнинг ваколат муддатини муддатидан

олдин тугатиш тўғрисида қарор қабул қилиш ваколати бевосита суд

ҳокимиятининг ўзига берилиши улар судьяларга нисбатан интизомий жазо

чораларини қўллаш борасида катта ишонч ва жавобгарликни юклайди.

Негаки бир тарафдан судьяларни интизомий жавобгарликка тортилиши

фуқароларнинг судларга нисбатан ишончсизлигини оширса, иккинчи

тарафдан суд ҳокимиятининг ўзи томонидан судьяларни интизомий

жавобгарликка тортилиши судлар фаолиятидаги хато ва камчиликларни

мавжудлигини кўрсатади [6].

Албатта, судьяларга нисбатан интизомий жазо тури сифатида

уларнинг ваколат муддатини муддатидан олдин тугатиш ваколати

судьяларнинг тегишли малака ҳайъатига берилганлиги ўзини ўзи назорат

қилиш усулининг бир белгиси бўлиши мумкин, лекин ушбу ваколатни

бошқа тизимга, масалан, адлия ёки бошқа органларга берилиши

судьяларнинг мустақиллигига салбий таъсир қилиши турган гап. Шу

сабабли ҳам қонунчилик юқоридаги ҳолатларни инобатга олган ҳолда,

судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш ваколатини судьялар

малака ҳайъати зиммасига юклаган.

Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, Ўзбекистон Республикасида

судьяларнинг мустақиллигини ва одил судловни амалга оширишни

таъминлаш, судларнинг судьялик мақомига бўлган масъулиятларини

ошириш, судьяларга нисбатан адолатсиз равишда интизомий жазо

чоралари қўлланилишини олдини олиш мақсадида, қонунчиликка тегишли

малака ҳайъатлари томонидан судьяларга нисбатан интизомий жазо

чораси тури сифатида судьялик ваколатини муддатидан олдин тугатиш

тўғрисидаги қарор фақатгина аниқ белгиланган ножўя хатти-

ҳаракатларининг тури ва рўйхатига асосан қабул қилиниши мумкинлигини

белгилаш ҳамда судлар фаолиятини тартибга солувчи қонунчилик

тизимини такомиллаштириш учун судлар фаолиятини тартибга солувчи
барча турдаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қонун шаклида ягона

кодексга бирлаштириш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.


background image

Наука, общество, образование в современных

реалиях

85

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:

1.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 24.07.2020 йилдаги

ПФ-6034-сон / https://lex.uz/docs/4910826

2.

https://www.gazeta.uz/uz/2022/03/28/judges/

3.

https://qomus.info/encyclopedia/cat-s/sudyalarning-intizomiy-

javobgarligi-uz/

4.

“Ўзбекистон

Республикаси

Судлар

тўғрисида”ги

Қонуни.

https://lex.uz/docs/5534923

5.

См.: Кондрашев. Конституционная-правовая ответственность судей

в Российский Федерации: Перспективы законодательных решеный 2007.

№10 37-бет.

6.

См.: Аулов В. К., Туганов Ю. Н. Правовые проблемы дисциплинарной

ответственности судей в Российской Федерации. С. 43–46

Библиографические ссылки

Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 24.07.2020 йилдаги ПФ-6034-сон /https://lex.uz/docs/4910826

https://www.gazeta.uz/uz/2022/03/28/judges/

https://qomus.info/encyclopedia/cat-s/sudyalarning-intizomiy-javobgarligi-uz/

“Ўзбекистон Республикаси Судлар тўғрисида”ги Қонуни. https://lex.uz/docs/5534923

См.: Кондрашев. Конституционная-правовая ответственность судей в Российский Федерации: Перспективы законодательных решеный 2007. №10 37-бет.

См.: Аулов В. К., Туганов Ю. Н. Правовые проблемы дисциплинарной ответственности судей в Российской Федерации. С. 43–46

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов