International Journal of Scientific Pediatrics
CHANGES IN PSYCHOLOGICAL STATUS AND EATING
BEHAVIOR IN CHILDREN WITH OBESITY
Kholmurodova Z.E.
2
1. Samarkand State Medical University. Assistant of the Department of Pediatrics, Faculty
of Medicine
2 Samarkand State Medical University. Associate Professor, Department of Pediatrics,
Faculty of Medicine
Academic Editor:
Arzikulov A.
Professor, Andijan State Medical
Institute
Received:
12 July 2022
Accepted:
21 July 2022
Published:
30 July 2022
Publisher’s Note:
IJSP stays
neutral with regard to jurisdictional
claims in published maps and
institutional affiliations.
Copyright:
© 2022 by the
authors. Licensee IJSP, Andijan,
Uzbekistan. This article is an open
access article distributed under
the terms and conditions of the
Creative Commons Attribution
(CC BY-NC-ND) license (https://
creativecommons.org/licenses/by-
Annotation:
53 children and adolescents with various degrees of obesity
underwent clinical, laboratory and psychological examination. It has been established
that obese children and adolescents have impaired ideas about food. A comprehensive
assessment of the psychological state of children and adolescents with obesity showed
that it depends on the level of div mass index.
In obese children and adolescents who have been examined, there is a violation
of psychological adaptation, especially in severe cases. This fact requires the inclusion
of psychotherapeutic methods in the complex treatment of children with obesity as a
mandatory component of treatment in the treatment of children and adolescents with
obesity. It also highlights the need for treatment programs for patients with eating disorders.
Kirish.
Bolalar o`rtasidagi semizlik xozirda juda keng tarqalib
bormoqda. JSST ma’lumotlariga ko’ra, 2016 yilda 5 yoshdan 19 yoshgacha
bo’lgan 340 million bola va o’smir ortiqcha vazn yoki semizlikdan aziyat
chekgan [2,5]. Semizlik bir qator yuqumli bo’lmagan kasalliklarnng xususan:
yurak-qon tomir kasalliklari (asosan yurak kasalliklari va insult), diabet;
mushak-skelet tizimining buzilishi va boshqalarning asosiy xavf omillaridan
biri bo`lib hisoblanadi [6]. Semizlik shuningdek bolaning psixologik
holatiga ham salbiy ta’sir qiladi: ortiqcha vazn bolalar va o’smirlarda
o’ziga ishonchsizlik, tashvish, tajovuzkorlik, himoyasizlik tuyg’usini keltirib
chiqaradi, o’z-o’zini hurmat qilishni sezilarli darajada kamaytiradi, bu
esa hayot sifatining yomonlashishiga olib keladi, o’rganish bilan bog’liq
muammolar va ba’zida tengdoshlarning masxarasini keltirib chiqaradi va
natijada bolaning alohidalanishi (izolyatsiya) va depressiyasiga olib keladi
[1]. Yuzaga kelgan tashvish, depressiya va boshqa ba’zi psixopatologik
kasalliklar yurak-qon tomir patologiyasi uchun mustaqil xavf omillari
ekanligini isbotlovchi materiallar mavjud [3, 4]. Shu munosabat bilan semirib
ketgan bolalarning hayot sifatini, ularning psixologik holatini aniqlash bilan
o’rganish ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.
Tadqiqot maqsadi:
semizlikni bolaning psixologik holatiga va hayot
sifatiga ta’sirini aniqlash.
Tadqiqot materiallari va usullari:
Turli darajadagi semizlikga ega 53
nafar bola va o`smir klinik, labarator va psixologik tekshiruvdan o`tkazildi.
Semizligi bor barcha bolalar va o`smirlar 2 guruhga bo’lindi, 1-guruh -
morbid semizlik bilan kasallangan 18 bolalar va o`smirlar, 2-guruh - I va II
darajali semizligi bor 35 bolalar va o`smirlar. Bolalarning yoshi 11 yoshdan
18 yoshgacha bo’lgan.
Bolalar va o‘smirlar kontingenti Samarqand shahridagi oilaviy
poliklinikalarga ortiqcha vazn muammosi bilan faol murojaat qilganlar
orasidan dispanser tekshiruvlari davomida aniqlandi. Jinslar farqini tahlil
qilganda, tanlovda o’g’il bolalar 67,6% ustunlik qilgani aniqlandi.
Nazorat guruhini o`xshash yoshdagi, normal tana vazniga ega
va hech qanday ruhiy kasalliklarga ega bo’lmagan 20 nafar bolalar va
o’smirlar tashkil qildi.
Tana massasi indeksining (SDS TMI) standart og’ishlarining qiymati
Key words:
obesity, children, psychological state, eating behavior.
Article
OPEN ACCESS
published: 30 July 2022
doi.org/10.56121/2181-2926-2022-3-35-39
35
IJSP
2022 / Issue 03 / Article 03
International Journal of Scientific Pediatrics
36
published: 30 July 2022
2022 / Issue 03 / Article 03
va persentil jadvallar yordamida aniqlandi.
JSST tavsiyalarini inobatga olgan holda, 0 yoshdan 19 yoshgacha
bo’lgan bolalar va o’smirlardagi semizlikni TMI +2,0 SDS TMI ga teng yoki
undan yuqori va ortiqcha vazn +1,0 dan +2,0 SDS gacha TMI bo`lganda
deb belgilash kerak. Normal tana vazni -1,0 dan +1,0 gacha bo’lgan TMI
qiymatlari bilan tashxislanadi.
Bolalarda vaxima va depressiya holatini baxolash uchun maxsus
shkalalardan foydalanildi. Ovqatlanish xulq-atvoridagi o`zgarishlar esa
maxsus EAT-26 so`rovnomasi va DEBQ so’rovnomasi yordamida amalga
oshirildi.
Tadqiqot natijalari.
TMI qiymatini aniqlashda ma’lum bo’ldiki, og`ir
semizlik bilan og’rigan bemorlarning I guruhida u > 40,0 kg / m2, (SDS
4) o’rtacha 41,2 ± 0,13 kg / m2, II guruhda u pastroq bo’lgan va semizlik
I darajali bolalarda 30,85±0,52 kg/m2 ni tashkil qilgan bo`lsa, II darajali
semizligi bor bolalarda 35,85±0,52 kg/m2, (SDS 3,0);
Taqqoslangan guruhlardagi bolalarda tashvish va depressiya holatini
baholash uchun o’lchovlardan foydalanganda, o’rganilayotgan psixologik
omillarda aniq o’zgarishlar mavjudligi aniqlandi.
Shunday qilib, semizligi bor bolalarda depressiya shkalasiga ko’ra,
normal tana vazniga ega bo’lgan bolalarga nisbatan depressiyaning yuqori
darajasi aniqlangan (1-guruhda 51,5±0,48, 2-guruhda 53,1±0,38, nazorat
guruhiga qaraganda 47,1±1,23 (р<0,001)).
Depressiya darajasini tahlil qilganda, semizligi bor bolalarning asosiy
guruhlari o`rtasidagi farqlar sezilarli emas edi. Ammo depressiyaning
og’irligini individual baholashda ma’lum bo’lishicha, morbid semizlik
bilan og’rigan bolalarda 1-guruhdagi bolalarga nisbatan depressiyaning
o’rtacha og’irligi (60-69 ball) va og’ir (70 va undan ortiq ball) darajasi tez-
tez kuzatilgan.
Asosiy guruhlardagi bolalarda depressiya darajasi «Vaxima va
depressiya» shkalasida ham o’xshash ko’rsatkichlarni ko`rsatdi. Ushbu
shkala bo’yicha vaxima koeffitsientining tahlili shuni ko’rsatdiki, morbid
semizlik bilan og’rigan bolalarda vaxima darajasi 1 va 2-darajali semizligi
bor bolalarga nisbatan pastroq ekanligi aniqlandi (2-guruhda 0,98±0,17,
1-guruhda 1,17±0,28, p<0,05).
Nazorat guruhidagi bolalarda vaxima darajasi asosiy guruhlarga
(1,64 ± 0,27) nisbatan ko`proq ekanligi aniqlandi. Spilberg-Xanin shkalasi
bo’yicha baholash, nazorat guruhidagi bolalarga nisbatan semizligi bor
bolalarda reaktiv va shaxsiy vaximalarning yuqori darajasini ko’rsatdi.
Shunday qilib, reaktiv vaxima ko’rsatkichi 1-2 darajali semizlik bilan og’rigan
bolalarda 23,3±1,13 ni, morbid semizlik bilan og’rigan bolalarda 30,1±0,94
ni tashkil etgan bo’lsa, nazorat guruhidagi bolalarda bu ko’rsatkich 20,8±1
,58 ni tashkil etdi (p<0,0001).
Shaxsiy vaxima ko’rsatkichlari 1-guruh bolalarida 36,4±1,16, 2-guruh
bolalarida 40,1±0,74, nazorat guruhidagi bolalarda esa sezilarli darajada
past ko’rsatkich 32,5±1,66 (p<0,0002) ni tashkil etdi. Shu bilan birga, og’ir
morbid semizlik bilan og’rigan bolalarda reaktiv vaxima va og’ir shaxsiy
vaxima 1-2 darajali semizlik bilan og’rigan bolalarga nisbatan ko’proq qayd
etildi (p<0,05).
Olingan ma’lumotlar shuni ko’rsatdiki, ruhiy tushkunlik (depressiya)
va vaxima kabi psixologik holatlar morbid semizligi bor bolalarda test
natijalariga ko’ra maksimal darajada ifodalangan.
EAT-26 so’rovnomasi bo’yicha tekshiruv natijasida 2-guruhning
International Journal of Scientific Pediatrics
37
published: 30 July 2022
2022 / Issue 03 / Article 03
barcha bolalarida ovqatlanish buzilishi belgilari aniqlandi - bulimiya (EAT
soni > 20).
Ikkinchi guruhga kiritilgan qolgan bolalarda EATning umumiy soni
58,8% me’yoriy ko’rsatkichlar doirasida bo’lgan, 41,2% bolalarda EAT
ko’rsatkichi ham yuqori ko’rsatkichlarga ega edi va ushbu toifadagi
bolalarda bulimiya mavjudligini tavsiflagan.
Nazorat guruhidagi bolalarda EAT so’rovnomasi deyarli ko’pchilik
holatda normal ko`rsatgichlarni tashkil etdi (87,5%), ushbu guruhda
ovqatlanish buzilishi belgilari 2 holatda (12,5%), bir bemorda bulimiya
ko`rinishida va boshqasida anoreksiya ko`rinishida kuzatildi. EAT>20
bo’lganlarda o’z vaznidan norozilik hissi oshish tendentsiyasi mavjud edi.
DEBQ so’rovnomasiga ko’ra ovqatlanish xatti-harakatlarining hissiy va
tashqi tarkibiy qismlarining ko’rsatkichi EAT>20 bo’lgan bolalarda ham
statistik jihatdan sezilarli darajada yuqori bo’lgan va komponentlarda
ustunlik qilgan.
Ikkinchi guruhda external komponent 91,7% (ochlik hissidan qat’iy
nazar ovqat qabul qilish) ovqatlanish xulq-atvorida eng katta o`rin olgan.
Ovqatlanish xulq-atvorining emotsional turi 1-guruh bolalarining 82,3 foizida
ustunlik qildi (ya’ni, bolalar stressli vaziyatda ko`p ovqatlangan). Iste’mol
qilinadigan oziq-ovqat ratsionining xususiyatlarini tahlil qilganda, semizlik
bilan og’rigan bolalar uglevodli ovqatlarni (1-guruhda 4988,2% ga nisbatan
100% va nazorat guruhida 43,75%), oq yangi non, un va un mahsulotlarini
(91. 6% 1-guruhdagi bolalarning 85,2% va nazorat guruhidagi 37,5%,
yog’li go’sht va hayvon yog’lari (1-guruhdagi bolalarning 73,5% va nazorat
guruhida 37,5% ga nisbatan 83,3%).
Kolbasa va gazlangan ichimliklarni bir xil chastotada iste’mol qilish
holatlari uchala guruhda ham kuzatildi (1-guruhdagi bolalarning 85,3
foiziga nisbatan 83,3% va nazorat guruhidagi 81,2%). Shu bilan birga, tez
ovqatlanish 1-2 darajali semizlik bilan og’rigan bolalar va semizlik bilan
og’rigan bolalarning ratsioniga normal tana vazniga ega tengdoshlariga
qaraganda ko’proq kiritilgan: 2-guruhda 91,6%, 88,2% bolalarda. 1-guruh
va nazorat guruhidagi bolalarning 25% da.
Oziqlanishning aniqlangan xususiyatlari, o’z navbatida, o’simlik
yog’lari va yuqori sifatli oqsillarni kamroq iste’mol qilish tufayli taomnomada
nomutanosiblikka olib kelishi mumkin. Ma’lum bo’lishicha, semirib
ketgan bolalar kafelar, bistrolar va bufetlarda ko’proq ovqatlanishni afzal
ko’rishgan va taomnomaga shirin taomni kiritishni afzal ko’rishgan (75%
morbid semizlik guruhida va 76,4% semizlik 1-2 daraja, nazorat guruh
bilan solishtirganda 31, 2%).
Bolalar guruhlarida bo’sh vaqt xarakterini hisobga olgan holda
jismoniy faoliyat xususiyatlarini taqqoslash shuni ko’rsatdiki, semirib ketgan
bolalar statistik jihatdan ko’proq bo’sh vaqtlarini televizor, video tomosha
qilish va kompyuterdan foydalanishni afzal ko’rishadi (guruhdagi 100% ga
nisbatan 85,3%) 1 va nazorat guruhida 37,5%). Soatlik yukni tahlil qilish
shuni ko’rsatdiki, semizlik bilan og’rigan bolalar guruhida bolalar 3 dan
8 soatgacha kompyuterda va / yoki televizor tomosha qilishda, kuniga
o’rtacha 4,6 ± 044 soat, semirib ketgan bolalar 1- 2 daraja kuniga 3,6 ±
0,84 soat, nazorat guruhida bu ko’rsatkich kuniga 2,6 ± 0,47 soat (p<0,05)
ni tashkil qildi.
Xulosa.
Shunday qilib, semizligi bor bolalar va o`smirlarning
deyarli barcha xolatlarda ovqatlanish tartibida buzilishlar borligi
aniqlandi. Shuningdek semizlik ko`zatilgan bolalarda psixologik holatini
International Journal of Scientific Pediatrics
38
published: 30 July 2022
2022 / Issue 03 / Article 03
har tomonlama baholash uning TMI darajasiga bog’liqligini ko`rsatdi.
Tekshiruvdan o’tgan semizligi bor bolalar va o`smirlarda ayniqsa og`ir
ko`rinishlarida psixologik moslashuvning bo`zilishi ko`zatilgan. Bu fakt
semizligi bor bolalar va o`smirni davolashda majburiy davo komponenti
sifatida semirib ketgan bolalarni kompleks davolashda psixoterapevtik
usullarni ham kiritish zarurligini taqozo qiladi. Shuningdek ovqatlanishdagi
qarashlarida buzilishi bo’lgan bemorlarda tuzatish dasturlari zarurligini
taqozo etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
1. Semizligi bor bolalar va o`smirlarda arterial gipertenziyani
rivojlanishida xavf omillarining xususiyatlari. Xolmuradova Zilola
Ergashevna Garifulina Lilya Maratovna. Biomedisina va amaliyot jurnali |
Журнал Биомедицины И Практики | Journal Of Biomedicine And Practice.
6 № 5 Сир.130-136. Toshkent 2021.
2. Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti. Semizlik va ortiqcha vazn.
Axborot byulleteni №311. Yanvar 2015 г.
http://www.who.int/ mediacentre/
factsheets|fs311/ru (WHO. Obesity and overweight. News bulletin №311.
3. Voznesenskaya T.G. Semirib ketishda ovqatlanishning buzilishi va
ularni tuzatish // Semirib ketish va metabolizm, 2004. № 2. P. 2-6.
4. Guseva A.A., Gurova M.M., Guseva S.P., Koroteev M.L.
Ortiqcha vaznli va semiz bolalarda xavf omillari, oshqozon-ichak trakti
holati va metabolik xususiyatlar // Doktor-aspirant, 2011. V. 47. No 4.4.
661-667-betlar. Garifulina L. M. et al. the Psychological status and eating
behavior in children with obesity //Issues of science and education. – 2020.
– №. 26. – С. 110.
5. Menshikova L.I., Kolesnikova I.A., Surova O.V. Yurak-qon tomir
tizimi kasalliklari bo’lgan o’smirlarda shaxsiyatning psixologik xususiyatlari.
G’arbiy. Aritmologiya, 2000. 18: 109
6. Maratovna G. L., Ergashevna K. Z. Integrated clinical and metabolic
evaluation of the condition of children with obesity and arterial hypertension
//Достижения науки и образования. – 2020. – №. 8 (62). – С. 79-84.
7. Soboleva N.P., Rudnev S.G., Nikolaev D.V. Sog’liqni saqlash
markazlarida Rossiya aholisini bioimpedans skriningi: ortiqcha vazn va
semirishning tarqalishi. Ross mad jurnali 2014; 4: 4–13. (Soboleva N.P.,
Rudnev S.G., Nikolaev D.V. et al. Bioimpedance screening of the population
of Russia in the health centers: the prevalence of overweight and obesity.
Ross med zhurn 2014; 4: 4–13. (in Russ.))
8. Peterkova V. A., Remizov O. V. Bolalarda semirish. Semizlik:
etiologiyasi, patogenezi, klinik jihatlari. Ed. I. I. Dedova, G. A. Malnichenko.
Moskva: OOO Tibbiy axborot agentligi. 2011. C. 312–329.
9. Starkova N. T., Biryukova E. V. O’smirlarda semirish. Semizlik:
etiologiyasi, patogenezi, klinik jihatlari. Ed. I. I. 3. Dedova, G. A. Malnichenko.
Moskva: OOO Tibbiy axborot agentligi. 2009. С. 330–349.
10. Sherashov V.S. Yurak-qon tomir kasalliklari rivojlanishining
xavf omillari haqidagi zamonaviy ilmiy g’oyalar (Butunjahon kardiologiya
kongressi materiallari asosida, Dubay, BAA) / V.S. Sherashov, N.V.
Sherashova // Yurak-qon tomir terapiyasi va oldini olish. – 2012. – №2. –
С. 96–100.
11. Skilton, M.R., Celermajer, D.S. Endothelial dysfunction and
arterial abnormalities in childhood obesity. International Journal of Obesity,
2013; 30 (7): 1041- 1049.
International Journal of Scientific Pediatrics
39
published: 30 July 2022
2022 / Issue 03 / Article 03
12. Norman M. Preterm Birth Attenuates Association Between
Low Birth Weight and Endothelial Dysfunction / M. Norman, H. Martin //
Circulation. 2008; 108: 996-1001.
