ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
39
BO`LAJAK O`QITUVCHILAR TAYYORLASHNING ZAMONAVIY METODLARI
Sharapov Ma`mur Murodovich
Mir Arab oliy madrasasi ARM mudiri
https://doi.org/10.5281/zenodo.13888865
Annotatsiya.
Ushbu maqola zamonaviy ta`limda bo`lajak o`qituvchilarni tayyorlashning
zamonaviy metodlari haqida ma`lumot berilgan. Shuningdek, maqolada xorij olimlari
asarlaridan va o`zbek tadqiqotchilarining erishgan tadqiqot natijalaridan kent foydalanildi.
Kalit so`zlar.
Ta`lim, bilim, o`qituvchi, o`quvchilar, zamonaviy metodlar, pedagog,
reflektiv.
Butun dunyo mamlakatlarida hukumat oldida zamonaviy o`qituvchilar tayyorlash asosiy
vazifalardan biri sifatida e`tirof etiladi. Chunki bo`lajak o`qituvchi qay darajada tayyor bo`lsa
tayyorlangan o`quvchi bilim va ko`nikmalari shu darajada oshadi. Ta’lim manzarasi muttasil
o‘zgarib, o‘qituvchilar malakasini oshirishga innovatsion yondashuvlarni taqozo etadi. Sinf
xonalari rang-barang bo‘lib, texnologiyaga asoslangan bo‘lsa, bo‘lajak o‘qituvchilar zamonaviy
ko‘nikma va pedagogika bilan jihozlanishi kerak. Ushbu maqola bo'lajak o'qituvchilarni
tayyorlashning zamonaviy usullarini o'rganadi, ularning bugungi ta'lim sharoitida
samaradorligi va dolzarbligini ta'kidlaydi.
Bugungi kunda kasbiy ta’lim sohasining mazmunini yangilash, rivojlantirish,
takomillashtirish jarayonlari olib borilmoqda, buning natijasi ta’lim standartlarini
modernizatsiyalash, ta’lim jarayonini tashkil etishning yangi shakllarini qo‘llashga qaratilgan.
Mamlakat ta’lim tizimini modernizatsiyalashning bosh maqsadi ijtimoiyiqtisodiy shart-
sharoitlarga to‘la javob bera oladigan ta’limning yangi sifatiga erishish belgilangan. [1]
Mamlakatimizda ta’limni rivojlantirishning maqsadli dasturiga muvofiq ta’lim tizimii
modernizatsiyalash, kadrlarni qayta tayyorlash, o‘quv jarayonini axborotlashtirish, axborot
makonlarini yaratish kabilarni amalga oshirish zarur. Sanab o‘tilgan talablar yangi milliy
ta’lim tizimining shakllanishiga, inson kapitalining rivojlanishiga, mamlakatimiz
iqtisodiyotiing mustahkamlanishiga olib keladi. Pedagog kadrlarning bilimlarini,
kompetensiyalarining doimiy yangilash va butun ta’lim tizimini takomillashtirish uchun shart-
sharoitlarni yaratish lozim. Ta’lim jarayoniga innovatsion texnologiyalarning joriy qilinishi
ta’lim oluvchilarni dolzarb bilimlar bilan ta’minlash uchun o‘z kasbiy faoliyatiga yangi
yondashuvlarni olib kirish va ularni o‘zlashtirishi darajasining ortishiga imkon beradi. Ta’lim
tizimini modernizatsiyalash ta’lim oluvchilarning ham ta’lim olish faoliyatidagi o‘zgarishlarni
ko‘rsatadi. [2]
Bugungi kunda o‘qituvchilarining pedagogik mahorati, pedagogik faoliyati, o‘qitish
texnologiyasi va metodikasi, hamkorlikda o‘qitish, geografiya ta’limining taraqqiy etish
bosqichlari, kasbiy metodik tayyorgarlikni shakllantirish tamoyillari, geografiyaiy adabiyotlar,
uslubiy adabiyotlar tahlili bo‘yicha tadqiqotlar alohida ahamiyatga molikdir. Shu jihatdan
geografiya o‘qitish nazariyasi, bo‘lajak geografiya o‘qituvchisining faoliyat tuzilmasi, kasbiy
sifatlari, kasbiy tayyorgarligi, pedagogik qobiliyati, kasbiy kompetentligi, kasbiy faoliyatini
rivojlantirish hamda rivojlantiruvchi ta’lim metodikalari asosida dasturli ta’lim, metodik
tizim, kasbiy metodik yo‘naltirilganlik, o‘qitish vositalari, ilmiy asosli adabiyotlarni
takomillashtirish zaruriyatini izohlaydi. [3]
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
40
Davr ruhini ifodalab, kun sayin barcha sohalar amaliyotiga jadal kirib borayotgan
axborot texnologiyalarini umumta’lim maktablari ta’lim jarayoniga ham tatbiq etish dolzarb
masalalardan biridir. Butun jahon miqyosidagi axborot tarmog‘i har qanday sohada
axborotning hajmi va tezligidan qat’iy nazar, uni istagan miqdorda qabul qilish uchun taqdim
eta oladi. Multimediya va Internet texnologiyalarining paydo bo‘lishi axborot
texnologiyalarining umumiy ta’lim maktablari ta’lim va tarbiya, muloqot jarayonlarida
samarali vosita sifatida foydalanishga keng yo‘l ochib berdi. Axborot texnologiyalarining
barkamol shaxsni rivojlantirish, uning mustaqil kasb tanlashi va kasbiy jihatdan o‘z-o‘zini
shakllantirish, kasbiy mahoratini o‘stirishda tutayotgan o‘rni va ta’siri ortib borayotganligini
inkor
etib
bo‘lmaydi.
O'qituvchilarni
tayyorlash
dasturlariga
texnologiyaning
integratsiyalashuvi o'qituvchilarning sinfga qanday tayyorlanishini o'zgartirdi. Ta'limni
boshqarish tizimlari (LMS), virtual simulyatsiyalar va onlayn hamkorlik platformalari kabi
vositalar stajyor o'qituvchilarga raqamli o'qitish usullarini sinab ko'rish va amalga oshirish
imkonini beradi. [4]
Hamkorlikda o‘qitish texnologiyalari pedagogik jarayonni takomillashtirish va uni
o‘quvchi shaxsiga yo‘naltirishga asoslangan. Bu texnologiyalar ijodkor shaxsni
shakllantirishga yo‘naltirilgan ijodiy muhitni yaratish, ta’lim sifati va samaradorligini
oshirishga xizmat qiladi. Bo`lajak o'qituvchilarning jamoada ishlash va muloqot qilish
qobiliyatini rivojlantirish uchun hamkorlikda o'rganish juda muhimdir. Tengdoshlarni
o'qitish, guruh loyihalari va birgalikda o'qitish amaliyoti kabi usullar o'zaro ta'sir va o'rganish
tajribasini almashishni rag'batlantiradi. [5]
Reflektiv ta'lim - bu "eksperimental o'rganish qobiliyati bo'lib, unda odamlar eng ko'p
bo'ladi deficient” bu yagona qirrali tushuncha emas, balki umumiy atama bo'lib, u vazifasini
bajaradi. Bir qator muhim g'oyalar va tadbirlarning qisqacha tavsifi, bu muvaffaqiyat uchun
zarur bo'lgan tarkibiy qism, shuning uchun usullar rasmiy ravishda doimiy ravishda
muvaffaqiyatli ta`lim bo'ladi. Ularning samaradorligi ular vaziyatning turiga qaytishiga bog'liq
aks ettirishga sabab bo'ladi. Va bu nimaga befarqlik masalasidir psixologik vositalar - fikrlash
uchun mavzu taqdim etiladi, kuzatish, xotira, o'qish, aloqa ma'lumotlarni etkazib berishning
barcha usullaridir. Bunday yondashuv imkon beradi odamlar o'z tushunchalarini oshirish,
taxminlar e'tiroz, va shaxsiy va rag'batlantirish professional o'sishga. Mezirow, J. (1997) va
Schön, 1983 kabi holatlarni aks ettirish va o'rganish bir-biri bilan chambarchas bog'langan va
mulohazalar nazariy va integratsiyalashuvda markaziy o'rinni egallaydi amaliy
kompetensiyalar, shuningdek, yashirin taxminlar haqida xabardorlikni oshirish. Keyinchalik
oy buni aqliy ishlov berish usuli sifatida tasvirlaydi, unda mavjud emas aniq yechim, bu
nisbatan qo'llaniladigan maqsad yoki kutilgan natijadir murakkab yoki tuzilmagan g'oyalar
bo'lajak o'qituvchilar o'rtasida reflektiv amaliyotni rag'batlantirish ularning o'qitish usullari
va tajribalarini tanqidiy baholashga yordam beradi. Jurnallar, tengdoshlarning fikr-
mulohazalari va murabbiylik bu ko'nikmani rivojlantirishning samarali usullari bo'lib,
o'qituvchilarga o'z martabalari davomida moslashish va o'sishga imkon beradi
.
[6]
Amaliyot va amaliyotlar kabi tajribaviy o'rganish modellari haqiqiy dunyoda o'qitish
tajribasini taqdim etadi. Bu imkoniyatlar bo‘lajak o‘qituvchilarga nazariy bilimlarni amaliy
sharoitlarda qo‘llash, akademiya va sinf o‘rtasidagi tafovutni bartaraf etish imkonini beradi.
[7]
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
41
Bo'lajak o'qituvchilarni madaniyatga mos pedagogika bo'yicha tayyorlash ularni turli xil
talabalar populyatsiyasining ehtiyojlarini qondirishga tayyorlaydi. Ushbu yondashuv
talabalarning madaniy kelib chiqishini tushunishga va o'quv dasturiga inklyuziv amaliyotlarni
kiritishga urg`u beradi. [8]
Doimiy kasbiy rivojlanish o'qituvchilar uchun ta'lim yo'nalishlari va siyosatlaridan
xabardor bo'lish uchun juda muhimdir. Seminarlar, onlayn kurslar va professional o'quv
jamoalari umrbod ta'lim madaniyatini rivojlantiradi. Uzluksiz kasbiy rivojlanish tizimiga
oʻtish koʻp ming sonli xalq taʼlimi xodimlarining barchasini har yili malaka oshirishga jalb
qilishni va bunda ularning kasbiy ehtiyojlaridan kelib chiqib oʻquvlarni tashkil etishni koʻzda
tutadi. Ehtiyojlarga asoslangan malaka oshirishni esa faqatgina intellektual dasturiy vositalar
yordamida amalga oshirish mumkin. Shuning uchun ham institutimiz tomonidan “Uzluksiz
kasbiy taʼlim”maxsus elektron platformasi ishlab chiqildi. [9]
Xulosa.
Bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlashning zamonaviy usullari moslashuvchanlik,
hamkorlik va doimiy o'sish zarurligini ta'kidlaydi. Texnologiyani integratsiyalash, aks ettirish
amaliyotini rivojlantirish va xilma-xillikni qamrab olish orqali o'qituvchilarni tayyorlash
dasturlari o'qituvchilarni zamonaviy sinflarning murakkabliklariga tayyorlashi mumkin.
Ta'lim landshafti o'zgarib borar ekan, kelajak avlodlarni boshqaradigan kadrlarni
tayyorlashga yondashuvlar ham o'zgarishi kerak.
References:
1.
S.Hisomiddinova, S. Hasanova. Bo‘lajak o‘qituvchilarni tayyorlashda zamonaviy
yondashuvlar. “Scientific progress”. Volume 2 ǀ ISSUE 2 ǀ 2021 ISSN: 2181-1601.
2.
Abdurashidovich, X. A., & Nigmanovna, M. F. (2019). Access to electronic educational
resources in the education system. European Journal of Research and Reflection in
Educational Sciences Vol, 7(12)
3.
Sangirova M. Bugungi kun o‘qituvchisiga qo'yilayotgan zamonaviy talablar. "Экономика
и социум" №12(115) 2023 www.iupr.ru
4.
Cavanagh, M. (2016). The role of technology in teacher education: The promise and the
pitfalls. International Journal of Technology in Teaching and Learning, 12(1), 1-10.
5.
Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2019). Cooperative Learning: Theory and Practice.
Educational Psychology Review, 31(2), 249-269.
6.
Qodirova. M. The role of reflective learning in youth education. International scientific
and practical conference “Rapid development of multilateral international relations from a
pedagogical point of view” 4 June, 2024 370
7.
Kolb, D. A. (1984). Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and
Development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
8.
Ladson-Billings, G. (1994). The Dreamkeepers: Successful Teachers of African American
Children. San Francisco: Jossey-Bass.
9.
Desimone, L. M. (2009). Improving impact studies of teachers' professional
development: Toward better conceptualizations and measures. Educational Policy, 23(6),
821-845.
