ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
66
ELEKTONKOMYOVIY JARAYONLAR
Istamov Rustam Erkin o’g’li
Sarabekova Marjona Yadgarovna
https://doi.org/10.5281/zenodo.11125897
ANNOTATSIYA:
Mazkur maqolada asosiy elektonkomyoviy jarayonlar mavzusini oʻqitishda
interfaol metodlardan foydalanish, elektonkomyoviy jarayonlar tizimi oʻquv fanini
oʻzlashtirish jarayonida kimyo yoʻnalishi haqida batafsil bayon etilgan
Kalit so’z:
sanoat
,
elektr
,
energiya, eritma, suyuqliklar
.
Elektrokimyo elektr energiyasi, qabul qilish yoki chiqarish bilan boradigan kimyoviy
reaksiyalarni o'rganadigan kimyoning bir bo'limidir. Bunday jarayonlar elektrkimyoviy
jarayonlar deyiladi. Elektrokimyoviy reaksiyalarda kimyoviy energiya elektr energiyasiga va
aksincha elektr energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi (elektr va kimyoviy hodisalarning
bir-biriga bog'liqlig'i haqidagi tasawurlar XVIII asr oxirlari va XIX asr boshlarida paydo bo'ldi.
Elektr haqidagi ta'limotning asoschilari Italiya fizigi Volta (1793 — 1801), shved olimlari
Berselius (1802), Arrennius (1887), Angliya olimlari Devi (1807), Faradey (1833) va
boshqalar hisoblanadi. Elektrokimyoviy ishlab chiqarish jarayoni elektroliz hodisalariga
asoslangan. Eritma va suyuqlanmalami elektrolizi sanoatning ko'pgina tarmoqlarida, texnika
va turmushda keng qo'llaniladi. Suvli eritmalami elektroliz qilish yo'li bilan ko'pgina
anorganik mahsulotlar: xlor, brom, yod, vodorod, kislorod, natriy va kaliy gidroksidlari,
gipoxloritlar, xloratlar, permanganat, persulfit, vodorod peroksid va boshqalar olinadi.
Elektrokimyoviy jarayonlar ba'zi organik moddalarni ishlab chiqarishda ham qo'llanildi.
Masalan, spirtlardan, anodli oksidlash yo'li bilan aldegid va ketonlar olinadi, funksional
guruhlarning elektrkimyoviy qaytarish yo'li bilan nitrobenzoldan benzidin olinadi. Suvli
eritmalami elektroliz qilib ko'pgina rangli metallar: mis, vismut, sur'ma, qalay, qo'rg'oshin,
nikel, kobalt, kadmiy, rux olinadi va tozalanadi. Suyuqlanmalami elektroliz qilib, ko'pgina
yengil, oson suyuqlanadigan va nodir metallar qotishmalari olinadi, metallar tozalanadi.
Aluminiy, natriy, kaliy, litiy, magniy kabi metallar faqatgina elektrkimyoviy usulda olinadi.
Avtomobil sanoatida, mashinasozlik va boshqa qator sohalarda metallar sirtini
elektrkimyoviy qoplash usulidan keng foydaniladi. Galvanoplastika orqali buyumlarning aniq
metall nusxalari olinadi. Nashriyotlarda klishelar matritsasi, bosma radiotexnik
sxemalartayyorlanadi. Po'latni elektrkimyoviy silliqlash, aluminiy va magniyni ohorlash
ishlari ham elektroliz yordamida bajariladi. Nikellash, xromlash, oltin, kumush bilan buyumlar
sirtini qoplash kabi bir qator muhim ishlar amalga oshiriladi. Bular metallaming korroziyasiga
chidamliligini oshiradi, qattiqligi va yemirilishga chidamliligini oshiradi, ko'rinishini chiroyli
qiladi. Turli akkumlatorlar ishlab chiqarish ham kimyoviy energiyani elektr energiyasiga
aylantirishga asoslangan. Elektrokimyoning tez sur'atlarda o'sib, taraqqiy etib borishi va
undan sanoatning turli tarmoqlarida foydalanishning kengayib borishi boshqa usuldan,
masalan, sof kimyoviy usuldan ancha afzalligi bilan izohlanadi. Elektrolizni qo'llash ishlab
chiqarish jarayonlarida turli uskuna va jihozlar sonini qisqartirish imkonini beradi. Bunda
arzon xomashyodan to'liq foydalanish, juda toza, sifatli mahsulot olish imkoniyati tug'iladi.
Elektrkimyoviy usulning asosiy kamchiligi, elektrtokni ko'p sarflashidadir. Shuning uchun
ham bu sohada elektr energiyasini tejashga e'tibor qaratilmog'i lozim.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
67
References:
1.
Muminova, M., & Kurbanova, D. (2023). ADSОRBENTLARNING TASNIFI VA
TURLARI.
Академические исследования в современной науке
,
2
(2), 119-124.
2.
Sobirovna, K. D., Abdijalil o‘g‘li, K. R., & Khudoykul o‘g, J. R. J. (2023). Ageneral Approach
to The Buffer Function and Buffer Behavior.
International Journal of Scientific Trends
,
2
(2),
149-152.
3.
Норботаев, Т., Толкин, Д., Аликулов, Ш., Исаков, Б., Гулбаев, Я., & Дилафруз, К.
(2023). ИССЛЕДОВАНИЯ ПО РАЗЛИЧЕНИЮ КИСЛОТ И ОСНОВАНИЙ.
TA'LIM VA
RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(1), 117-120.
4.
Sobirovna,
K.
D.
(2023).
KIMYOVIY
SIFAT
ANALIZINING
ASOSIY
TUSHUNCHALARI.
BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(1),
155-158.
5.
Xamidov, S. X., & Xamidov, S. X. (2022). OLEUM VA SULFAT KISLOTAGA DOIR
MASALALAR TAHLILI.
Журнал естественных наук
,
1
(1 (6)), 161-165
6.
Абдуллаев А., Хамидов С. ОЛТИН АЖРАТУВЧИ ФАБРИКАНИНГ АТРОФ МУҲИТГА
ТАЪСИРИ //Журнал естественных наук. – 2022. – Т. 1. – №. 2 (7). – С. 325-329.
7.
Kurbanova, D., & Bobomurodova, S. (2023). СИММ-ДИХЛОРЭТАН (1, 2-ДИХЛОРЭТАН)
ДАН ВОДОРОД ХЛОРИД АЖРАЛИШ РЕАКЦИЯСИНИНГ КИНЕТИК ҚОНУНИЯТЛАРИНИ
АНИҚЛАШ.
Евразийский журнал академических исследований
,
3
(12 Part 2), 178-188.
8.
Kurbanova, D., Fayzullaev, N., & Bobomurodova, S. (2023). Determination of optimal
conditions and kinetic laws of hydrogen chloride separation reaction from simm-
dichloroethane (1, 2-dichloroethane). In
E3S Web of Conferences
(Vol. 460, p. 10028). EDP
Sciences.
9.
Fayzullaev N. et al. Obtaining vinyl chloride by oxychlorination of ethylene under the
action of hydrogen chloride in the presence of oxygen //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2023. – Т. 460. – С. 10023.
10.
Kurbanova D. et al. MODDALARNI XROMOTOGRAFIYA USULIDA ANALIZ QILISH
//Экономика и социум. – 2023. – №. 1-2 (104). – С. 69-73.
