Юқори сейсмик туманларда грунтли тўғонларнинг ядросини лёссимон грунтлардан барпо этиш амалиёти

CC BY f
115-121
2
0
Поделиться
Хакимов, Г., Байматов, Ш., & Муминов, Ж. (2023). Юқори сейсмик туманларда грунтли тўғонларнинг ядросини лёссимон грунтлардан барпо этиш амалиёти. Сейсмическая безопасность зданий и сооружений, 1(1), 115–121. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/seismic-safety-buildings/article/view/27576
Г Хакимов, Ташкентский Архитектурно-Строительный Институт
г.-м.ф.н., доц.
Ш Байматов, Ташкентский Архитектурно-Строительный Институт
т.ф.ф.д.,доцент
Ж Муминов, Ташкентский Архитектурно-Строительный Институт
ассистент
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье рассмотрены вопросы возведение ядро грунтовых гидротехнических плотин из уплотнённых лёссовых грунтов. Приведены результаты проведённых лабораторных и полевых опытов по возведение в ядро грунтовых плотин водонепроницаемых экран-стены из уплотнённых лёссовых грунтов. Дана рекомендация по уплотнению лёссовых грунтов с оптимальной влажности в ядро плотины с виброкатками в высокосейсмических районах.


background image

115

Шу муносабат билан кам сув ўтказувчи материалдан қуриладиган ядроли

тўғонлар учун нотурғун фильтрацияни ҳисоблаш усулини такомиллаштириш ва ушбу
фильтрацияни тўғон юқори қиялиги турғунлигига таъсирини баҳолаш ҳамда уни салбий
таъсирини бартараф этиш учун самарали конструктив чора-тадбирларни ишлаб чиқиш
мақсадида назарий ва экспериментал тадқиқотлар ўтказиш зарурияти пайдо бўлди.

АДАБИЁТЛАР

1. Шестапал А.О., Лысов В.Е., Синяевская А.А. Некоторые особенности

фильтрационного режима в напорных дамбах верхнего бассейна ГАЭС.
Гидротехническое строительство, 1976, №4, с.6-7.

2. Анискин Н.А. Неустановившаяся фильтрация в грунтовых плотинах и

основаниях. Вестник МГСУ 2009 -№2, с.70-79.

3.Анискин Н.А., Сергеев С.А.

Устойчивость откоса грунтовой плотины при

сработке водохранилища // Строительство: наука и образование. 2022. Т. 12. Вып. 3. Pp.5-
11.

4.Анискин Н.А.,Мемеарианфард М. Нестоционарная анизотропная фильтрация и

ее влияние на устойчивость откосов грунтовой плотины. Вестник МГСУ, № 5, 2011,
с.75-80.

5.Гидротехнические сооружения. Справочник проектировщика. Под ред. Недрига

В.П. М., Стройиздат, 1983.

6.Файзиев Х., Норматов М., Боходирова М. О проблеме неустановившейся

фильтрации в грунтовых плотинах при различных конструкциях дренажных устройств.
Архитектура қурилиши фани ва давр.XXIII ананавий конференция материаллари,2-
қисм.ТАҚИ. 2014,149-152 б.

7. Zomorodian A., Abodollahzadeh S. M. Effect of Horizontal Drains on Upstream

Slope Stability During Rapid Drawdown Condition. International Journal of Geology. 2010.
Vol. 4. Issue 4. Pp. 85–90.

8. Patel V. J., Krishajja A.V., Arora K.L. Mechaniks of inclined filters in earth dams.-

Proseeding Amerikan Society of civil Engineers. Journal of the Mechanics and Foundation
Division, 1964,v.90,№2, рр. 87-110.

9. Brauns J. Lastfall Schneller Spiegelabsenking bei kerngedicteten staudammen.-

Wasserwirtscaft, 1977,v. 67, h.9, pp. 271-276.

10. Reinius E. The stability of the upstream slope of earth dams.Stockolm, S. Mehdi

1948.

11. Shnitter G. Zeller I. Sickertromingen als folge von stouspiegelsch wankungen in

erdammen. – Schweizerische bauzeting, 1957, Band,№52, Р. 808-814.

ЮҚОРИ СЕЙСМИК ТУМАНЛАРДА ГРУНТЛИ ТЎҒОНЛАРНИНГ

ЯДРОСИНИ ЛЁССИМОН ГРУНТЛАРДАН БАРПО ЭТИШ АМАЛИЁТИ

г.-м.ф.н., доц. Хакимов Г.А., т.ф.ф.д.,доц. Байматов Ш.Х., асс.Мўминов Ж.А.

Ўзбекистон,Тошкент архитектура-қурилиш университети,


Аннотация. Маъқолада юқори сейсмик туманларда грунтли гидротехника

тўғонларини ядроларини лёссимон грунтлардан зичлаб кўтариш масалалари кўрилган.
Грунтли гидротехника тўғонларининг ядросида бунёд этиладиган сув ўтказмайдиган
экран-деворларини лёссимон грунтдан зичлаб кўтариш бўйича дала ва лаборатория
шароитида ўтказилган тажриба натижалари келтирилган. Юқори сейсмик
туманларда грунтли гидротехника тўғонларининг ядроларини лёссимон грунтларнинг
энг қулай намлигида виброкатоклар билан зичлаб кўтариш бўйича тавсиялар
берилган.


background image

116

Калит сўзлар: лёссимон грунт; суглинок; супесь; зилзилавий ҳудуд;

намлик;оптимал намлик; вибрация; виброкаток; грунтнинг пластиклик сони; зичлик;
динамик куч.

Аннотация. В статье рассмотрены вопросы возведение ядро грунтовых

гидротехнических плотин из уплотнённых лёссовых грунтов. Приведены результаты
проведённых лабораторных и полевых опытов по возведение в ядро грунтовых плотин
водонепроницаемых экран-стены из уплотнённых лёссовых грунтов. Дана рекомендация
по уплотнению лёссовых грунтов с оптимальной влажности в ядро плотины с
виброкатками в высокосейсмических районах.

Ключевые слова: лёссовый грунт; суглинок; супесь; сейсмическая зона;

влажность; вибрация; виброкаток; число пластичности грунта; плотность;
динамическая сила.

Annotation. The article deals with the issues of the construction of the core of

underground hydraulic dams from compacted loess soils. The results of laboratory and field
experiments on the construction of waterproof screen-walls of compacted loess soils into the
core of soil dams are presented. A recommendation is given for compacting loess soils with
optimal humidity into the core of a dam with vibratory rollers in highly seismic areas.

Keywords: loess soil; loam; sandy loam; seismic zone; humidity; optimal humidity;

vibration; number of soil plasticity; density; dynamic force.

Кириш.

Лойли (боғловчили,ёпишқоқли) грунтлар таркибига мансуб лёссимон

грунтлар планетамизнинг барча ерларида кенг тарқалган бўлиб, бунёд этилаётган йирик
ер ости ва ер усти иншоотлари, гидротехника тўғонлари, макро ва микро ГЭСлар,
ТЭСлар,ўта мураккаб нефт ва газ иншоотлари, нефт узатиш ер ости иншоотлари, йирик
кимёсаноат иншоотлари метроларнинг ер ости ва ер усти станциялари ҳамда темир йўл
линиялари, темир йўл тармоғи комплекслари, айрокосмик мажмуалар жойлашадиган ер
ости ва ер усти иншоотлари айнан лёссимон грунтлар зиммасига тўғри келади. Бундан
ташқари барпо этилган грунтли тўғонларнинг марказида қурилган сув ўтказмайдиган
экран–девор(ядро)қисми ҳам айнан лёссимон гурунтлардан қатма–қат шиббаланиб
кўтарилади. Грунтли тўғонлар учун экран–деворларнинг аҳамияти беқиёсдир.Чунки у
тўғонда тўпланган сувни сизиб пастга ўтишига тўсқинлик қилади. Зичланган лёссимон
грунтлар сувни ёмон ўтказади. Юқорида келтирилган маълумотлардан кўриниб
турибдики, лёссимон грунтларни физик-механик характертикаларини, қурилиш
хоссаларини ўрганиш уларда бунёд этилган иншоотларни мустаҳкамлигини,
устуворлигини, умрбоқийлигини, ишончли хизмат қилишини таъминлашда муҳим
аҳамиятга эга.

Таниқли америкалик геолог олим К.Кейгльгакнинг маълумотига кўра, Евросиё

ва Америкада лёссимон жинслар 13 млн.км2 майдонни эгаллайди, унинг ўртача
қалинлиги 10 м, ҳажми 130 минг км3. Ер шаридаги лёссимон грунтлардан узунлиги 1300
км, кенглиги 100 км ва баландлиги 1000 м бўлган тоғ ҳосил қилиш мумкин. Лёссимон
тоғ жинслари тўртламчи даврда ер юзасида энг кўп тарқалган қатламлардан бири
ҳисобланиб, у ҳамма қитъаларда учрайди, лекин Европа, Осиё, Шимолий ва Жанубий
Америка

қитъаларида

кенгроқ

тарқалган.

Бу

тоғ

жинслари

асосан

Сибирда,Мўғилистонда, Хитойда ва Марказий Осиёнинг айрим ерларида кенг тарқалган.
Марказий Осиёда лёссимон тоғ жинслари Каржантов, Чотқол, Қурама, Туркистон,
Зарафшон тоғларининг ён бағирларида, Балиқтов, Оқтов тоғи ён бағирларида,
Мирзачўлда, Тошкент олди туманларида, Зарафшон, Чирчиқ, Қашқадарё, Сурхондарё,
Кофирниҳон, Вахш, Панж дарёлари водийсида жуда кенг тарқалган. Ўзбекистонда
қурилаётган бино ва иншоотларнинг аксарият қисми шу тоғ жинслари зиммасига тўғри
келади. Бундан ташқари республикамизда барпо этилаётган грунтли тўғонларнинг ҳам
асосий қисмини, айниқса тоғли ҳудудларда қурилаётган грунтли тўғонларнинг
марказида жойлашган сув ўтказмайдиган экран-деворларини(ядросини) маҳаллий хом-


background image

117

ашё бўлган лёссимон грунтлардан қилинишини ҳисобга олсак, бу тоғ жинсларини
қурилиш хоссаларини, физик-механик характеристикаларини ўрганиш халқ хўжалиги
учун ўта муҳим аҳамиятга эга эканлигини кўрамиз. Грунтли тўғонларнинг марказий
қисмида жойлашган(ядрода)экран-деворлар сувни сизиб ўтишини камайтириш учун
хизмат қилиб, сувни ёмон ўтказадиган (фильтрацияси жуда кам бўлган) маҳаллий
қурилиш материалларидан, жумладан лёссимон грунтлардан талаб даражасида зичланиб
бунёд этилади [1-6].

Адабиётлар таҳлили. Марказий Осиё давлатларида, жумладан Ўзбекистонда

аксарият объектлар, саноат ва фуқаро бино ҳамда иншоотлари, автомобил ва темир
йўллар, кичик ва йирик тўғонлар лёссимон грунтларнинг устида барпо этилади. Шунинг
учун ҳам бу грунтларнинг таркибини, зичлигини, мустаҳкамлигини ва бошқа ҳар хил
қурилиш хоссаларини ўрганиш унда бунёд этилаётган бино ва иншоотларни
мустаҳкамлигини, бикирлигини ва устиворлигини, қолаверса умрбоқийлигини
белгилашда муҳим ўрин эгаллайди.

Лёссимон

грунтларнинг

келиб

чиқиши,

тарқалиши,

физик-механик

характеристикалари, қурилиш хоссалари билан МДҲ давлатларида К.Г.Леонард,
В.А.Обручев, А.П.Павлов, Ю.М.Обилев, Абелев Ю.М., Абелев М.Ю., А.Я.Денисов,
Н.И.Кригер, В.Г.Бондарчок, А.К.Ларионов, В.П.Ананев, И.Н.Трафимов ва бошқа
олимлар шуғулланишган.

Ўзбекистонда лёссимон грунтларнинг таркибини, тарқалишини, қурилиш

хоссаларини ўрганишда Мавлонов Ғ.А., Расулов Х.З., Исломов А.М., Худойберганов
А.М., Шерматов М.Ш., Пўлатов К.П., Эргашев Й., Қодиров Э., Назаров М.З. ва бошқа
олимлар катта ҳисса қўшишган.

Ҳар қандай грунтли асоснинг мустаҳкамлиги ва устиворлиги асосан унинг

зичлигига боғлиқ. Асос грунти қанча зич жойлашган бўлса, асос шунча мустаҳкам,
устивор бўлади ва у ҳар қандай ташқи таъсирларга, юқори босимларга бардошли бўлади.

Лёссимон грунтли асосларнинг мустаҳкамлигини, устиворлигини таъминлаш

мақсадида грунтларнинг зичлигини ҳар хил усуллар билан ошириш борасида
Н.Н.Маслов, Абелев Ю.М.,Абелев М.Ю.,Хархута Н.Я.,Швец В.Б.,Крутов В.И.,Ананьев
И.В.,Николаев В.М.,Коваленко В.И.,Чёрный Г.И.,Расулов Х.З.,Песиков Е.С. ва бошқа
олимлар илмий-тадқиқот ишларини олиб боришган [1-6].

Йирик бино ва иншоотларнинг лёссимон заминларини ва грунтли тўғонларнинг

марказий қисмида (ядросида) бунёд этиладиган сув ўтказмайдиган экран-деворларини
лёссимон грунтлардан талаб даражасигача зичлаб кўтариш жуда оғир, муаммоли, ўта
эҳтиёткорлик талаб қилинадиган жараёндир. Лёссимон грунтларнинг структураси ҳар
хил таъсирлардан тез ўзгарувчан ва жуда мураккаб хусусиятларга эга бўлиб, унинг
айрим қурилиш хоссаларини тўлиқ ўрганмаслик, етарли баҳо бермаслик ва ҳисобга
олмаслик қурилган бино ва иншоотлар учун,айниқса зилзилавий туманларда жуда ёмон
оқибатларга олиб келиши мумкин.

Марказий Осиё давлатлари ер майдонларининг аксарият қисми зилзилавий

туманларда жойлашган.Бу туманларда Халқаро сейсмик шкала MSK-64 бўйича 7,8 9
балли зилзилалар бўлиб туради. Буларга мисол қилиб 1911 йил 3 январда содир бўлган
9 балли Алмата (Қозоғистон) зилзиласини, 1948 йил 6 октябрда содир бўлган 9 балли
Ашхабод (Туркманистон) зилзиласини, 1949 йил 10 июлда содир бўлган 10 балли Хаит
(Тожикистон) зилзиласини, 1976 йил 17 майда содир бўлган 9 балли Газли (Ўзбекистон)
зилзиласини, 2015 йил 26 октябрда содир бўлган 9 балли Журм-Бадахшон (Афғонистон)
зилзиласини ва бошқа бир қанча вайронкор зилзилаларни келтириш мумкин.Бу
зилзилалар инсониятга жуда катта талофатлар олиб келган,минглаб одамлар ҳалок
бўлган, ўн минглаб бино ва иншоотлар вайрон бўлган,халқ хўжалигининг кўпгина
тармоқлари ишдан чиққан [11-18].

Материаллар ва методлар. Турли туманларда жойлашган лёссимон грунтларнинг

айрим қурилиш хоссалари бир-биридан фарқ қилади. Шунинг учун ҳам ҳар бир тўғон


background image

118

ёки йирик бино ва иншоот қурилишида ўша тумандаги лёссимон грунтларнинг ҳар хил
хусусиятлари, жумладан қурилиш хоссаларининг тўлиқ ўрганилиши мақсадга мувофиқ
бўлади. Лёссимон грунтларнинг турли хусусиятлари тўлиқ ўрганилиб чиқилганидан
сўнг, грунтларни зичлаш учун оптимал намликни(энг қулай намликни)тўғри танлаш
жуда юқори самара беради.

Оптимал намлик бу берилган маълум бир грунт учун энг кам куч сарф қилиб, энг

юқори зичликка эришиладиган намликдир. Ҳар бир грунт, у қандай грунт турига
киришидан қатъий назар, ўзининг энг юқори зичлигига оптимал намлигида эришади.
Айрим ҳолларда йирик бино ва иншоотларни барпо этганда оптимал намлик сифатида
мазкур грунт учун тажриба қилиб аниқланмасдан, унинг миқдори сифатида грунтнинг
думаланиш (ёйилиш) чегарасидаги намлигидан 1-3% кам намлик қабул қилинади.

Лёссимон грунтларнинг физик-механик хоссаларини ҳар хил ташқи кучлар

таъсирида тез ўзгарувчанлигини инобатга олсак, оптимал намликни бундай усулда қабул
қилиш ўринли бўлмайди.

Оптимал намликни танлаш учун лойиҳада кўрсатилган машина ва механизмлар

ёрдамида тажриба майдонида ҳар хил намликларда лёссимон грунтлар зичланади,
уларнинг натижаларига асосланиб жадваллар тўлдирилади, графиклар чизилади.
Машиналар ёрдамида лёссимон грунтлар зичланганда лойиҳада кўрсатилган зичликка
эришиш учун машинанинг битта издан неча марта юриши ҳам аниқланади.

Оптимал намликка эга бўлган лёссимон грунтларни топиш ва ишлатиш грунтли

тўғонлар қурилиши учун жуда муҳим аҳамиятга эга. Оптимал намликдан паст
грунтларни намлаш, уларни қурилишга тайёрлаш жуда кўп вақтни олади ва катта
маблағни талаб қилади.
Йирик бино ва иншоотларнинг лёссимон заминларини ва грунтли тўғонларни ядросини
лёссимон грунтлардан қатлам-қатлам қилиб зичлаганда турли хил машина ва
механизмлардан фойдаланиш мумкин. Грунтларни ҳар хил юк ортилган автомашиналар,
ҳар хил статик ва динамик куч берадиган катоклар ёрдамида зичлаш мумкин [7-10].

Марказий Осиё давлатларида йирик бино ва иншоотларни ҳамда грунтли

тўғонларни аксарият қисмини зилзилавий ҳудудларда бунёд этилишини ҳисобга олсак,
лёссимон грунтларни вибрация ёрдамида, жумладан виброкатоклар ёрдамида зичлаш
мақсадга мувофиқ бўлади.Бундан ташқари вибрация усули билан зичланган
грунтларнинг механик кўрсаткичлари статик кучлар ёрдамида зичланган
грунтларникига нисбатан юқори бўлиши аниқланган.

Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш мухандислари

институтининг бир гуруҳ олимлари проф.Е.С.Песиков бошчилигида Ўзбекистонда
қурилаётган грунтли тўғонларнинг ядроларини лёссимон грунтлардан барпо этиш
мақсадида грунтларни зичлаш учун оптимал намликни аниқлаш борасида лаборатория
ва дала шароитида бир қанча тажрибалар ўтказишди. Тажрибани натижаларини
тўғонларни қурилишида ( Ўзбекистондаги Хисорак, Тўполонг сув омборлари тўғонини
қурилишида) қўллаш оқибатида қурилиш муддати анча қисқартирилди, катта иқтисодий
фойда кўрилди. Лекин бу олимларнинг тажрибаларида лёссимон грунтларни зичлашда
уларнинг зилзилабардошлигига таъсир қиладиган омиллар, чунончи грунтларнинг
мустаҳкамлик кўрсаткичларининг ўзгариши масалалари эътиборга олинмаган. Динамик
кучлар таъсирида зичланган грунтларнинг мустаҳкамлик характеристикаларини
ўзгариши масалалари кўрилмаган.

Натижалар. Зилзилавий ҳудудларда йирик биноларни лёссимон асосларини ва

грунтли тўғонларни ядросини лёссимон грунтлардан барпо этишда тавсиялар бериш
мақсадида лаборатория ва дала шароитида лёссимон грунтларни зичлашда уларнинг
оптимал намлигини аниқлаш бўйича тажрибалар ўтказилди. Дала шароитида ўтказилган
тажрибада грунтларни зичлашда Германияда ишлаб чиқарилган SVAW-12 русумли
виброкатокдан фойдаланилди.Ушбу виброкатокнинг тезлиги соатига 1,5 – 5 км, эни 2 м,


background image

119

диаметри 2 м, оғирлиги 12 т (вибрация вақтида 36 т гача бўлади), тебраниш частотасини
25 Гц гача ўзгартириш мумкин. Виброкаток прицеп сифатида тракторга уланади.

Барча тажрибалар лёссимон грунтларнинг 10-22% лик намлигида ўтказилди.

Лаборатория шароитида тажриба ўтказилаётган грунтларимиз асосан енгил, ўрта ва
қисман оғир лёссимон суглинокга тегишли эканлиги аниқланиб, уларнинг пластиклик
(юмшоқлик) сони 8 дан 17 гача ўзгарди.

Тажриба таққослаш мақсадида қисман лёссимон

супесларда ҳам олиб борилди. Грунтнинг пластиклик сони пластикликнинг юқори ва
қуйи чегараси орасидаги фарқдан иборат бўлиб, у қуйидаги формула ёрдамида
аниқланди:

I p = Wt – Wp

бу ерда, Ip - пластиклик сони;
Wt – пластикликнинг юқори чегараси;
Wp- пластикликнинг қуйи чегараси.
Грунтлар пластиклик сонининг миқдорига қараб турларга бўлинади:
Ip < 1 қумли грунт;
1 < Ip <7 супесь;
7 < Ip <17 суглинок;
Ip > 17 глина.
Табиий ҳолатдаги лёссимон суглинок экскаватор билан қазиб олиниб(грунтнинг

устки қисми бульдозер билан қирқиб олингандан сўнг)самасваллар ёрдамида тажриба
майдонига олиб келиниб тўкилди ва ҳар хил қалинликда(10-100 см)текисланди.
Виброкаток бир издан 5-6 марта ўтганда 30-35 см чуқурликдаги суглинокнинг зичлиги
Pd = 1,70-1,75 т/м3 гача (грунтнинг қуруқ ҳолатдаги зичлиги)кўтарилди. Виброкатокнинг
бир издан 6 мартадан кўп юриши самара бермади, грунтнинг юқори қисмини бўшатиб
юборди, 35 см дан чуқурроқда жойлашган грунтларнинг зичлигига ҳам унча катта таъсир
этмади. Энг юқори зичлик, энг чуқур зичланиш, виброкатокнинг бир издан энг кам
ўтиши лёссимон суглинокнинг маълум бир намлигида содир бўлади. Табиий намлиги
10-12% бўлган суглинок динамик кучлар таъсирида яхши зичланмади ва грунтнинг
юқори қатламлари бўшашиб кетди.Грунтнинг намлиги 12% дан ошгандан сўнг у
зичлаша бошлади ва бу ҳол намлик 14-16% га етгунча давом этди. Кейин намлик 18% га
етгунча грунтнинг зичлиги аста-секин камая бориб, 19-20% дан ортганда виброкаток
текисланган, зичланган грунтларнинг юзасида ёриқлар, тўлқинсимон баланд-пастликлар
ҳосил қилди. Айрим ҳолларда виброкаток остидан грунтнинг сирпаниб чиқиш ҳоллари
кузатилди.

Тажрибадан кўриниб турибдики, лёссимон суглинок 14-16% намликда энг юқори

даражада зичлашар экан. Бу намлик суглинок учун энг қулай намлик (оптимал намлик)
деб қабул қилинди ва шу намликда виброкаток билан грунтни зичлашга тавсиялар
берилди. Албатта бу ерда суглинок грунтининг тури, яъни енгил суглинок, ўрта суглинок
ва оғир суглиноклиги эътиборга олинади[1-6,11-18].

Хулосалар ва тавсиялар. Грунтли гидротехник тўғонларини ядроларини лёссимон

грунтлардан виброкатоклар ёрдамида зичлаб барпо этиш бўйича олиб борилган
лаборатория ва дала шароитидаги тажрибалар натижасида қуйидагича хулосаларга
келдик:

1.Лёссимон грунтларнинг пластиклик (юмшоқлик) сонининг кўпайиши, оптимал

намликнинг ортишига, камайиши эса оптимал намликнинг пасайишига олиб келади.
Қисқача қилиб айтадиган бўлсак, грунтнинг оптимал намлиги билан унинг пластиклик
сони орасида тўғри пропорционал боғланиш мавжуд. Лёссимон енгил, ўрта, оғир
суглинокларни мос равишда 14%, 15%, 16% намликларда зичлаш мақсадга мувофиқ.

2.Дала ва лаборатория шароитида ўтказилган тажриба натижаларига таяниб

шундай хулосага келишимиз мумкинки, оптимал намлик лёссимон супесларда пастроқ
(12-13%), лёссимон суглинокларда юқорироқ (14-16%), лёссимон глиналарда эса жуда
юқори бўлади (17-18%). Оптимал намлик лёссимон грунтларнинг жойлашган ўрнига,


background image

120

ёшига, келиб чиқиш сабабларига, таркибига ва грунтларни зичловчи машина-
механизмларнинг турларига боғлиқ ҳолда 1-2% гача фарқ қилиши ҳам мумкин.

3.Демак, грунтли тўғонларнинг сув ўтказмайдиган экран-деворларини,

ядроларини лёссимон грунтлардан бунёд этганда мазкур ҳудудда жойлашган
грунтларнинг оптимал намлигини аниқлаш муҳим аҳамиятга эга экан. Лёссимон
грунтларни оптимал намликда зичлаганда меҳнат самарадорлиги ошади, маълум бир
муайян ишни бажариш вақти қисқаради, ишни бажаришга сарфланадиган маблағ
тежалади, грунтларнинг зичлиги ошади ва механик кўрсаткичлари кўтарилади.
Грунтларнинг лойиҳадаги

зичлик кўрсаткичи даражасигача зичлаш оптимал

намликда қисқа вақт оралиғида кам харажат сарф қилиб эришилади.

4.Лёссимон грунтлар оптимал намликда виброкатоклардан фойдаланиб

зичланганда грунтларнинг зичлиги энг юқори даражагача (максимал) кўтарилиб,
уларнинг мустаҳкамлик характеристикалари (ички ишқаланиш бурчаги,боғланиш кучи)
статик усулларникига нисбатан анча юқори бўлар экан. Шунинг учун ҳам зилзилавий
ҳудудларда грунтли тўғонларнинг ядроларини лёссимон грунтларнинг оптимал
намлигида виброкатоклар ёрдамида зичлаш объектларни сейсмик мустаҳкамлигини
ошириш нуқтаи назаридан ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлиб, катта самара беради.

5.Вибрация таъсирида зичланган лёссимон грунтларнинг мустаҳкамлик

характеристикалари бошқа усулларда зичланган грунтларникидан анча фарқ қилар экан.
Бундан ташқари заминларга вибрация, яъни динамик кучлар иншоот қурилишидан анча
олдин таъсир қилади ва шунинг учун ҳам грунтнинг зилзилага чидамлиги анча юқори
бўлади.

АДАБИЁТЛАР

1.Khakimov, G. A. "Changes in the Strength Characteristics of Glinistx Soils under the

Influence of Dynamic Forces International Journal of Engineering and Advanced Technology,
IJEAT."

Exploring innovation

(2020): 639-643.

2. Khakimov, Gayrat Akramovich. "The nature of the change in the connectivity of

moistened loess soils during vibration."

American Journal of Applied Science and

Technology

2.06 (2022): 26-41.

3. Khakimov, Gayrat Akramovich. "CHANGES IN PLASTIC ZONES IN LESS

BASES UNDER SEISMIC VIBRATIONS." Journal of Nev Zealand, 742-747.

4.Khakimov, G. A., and M. A. Muminov. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS ON

WEAK

MOIST

CLAY

SOILS

IN

SEISMICALLY

ACTIVE

ZONES

OF

UZBEKISTAN."

Web of Scientist: International Scientific Research Journal

3.12 (2022):

755-760

5.GMFN, Dos, Samiyeva Sh Kh, and Master MA Muminov. "DEFORMATION OF

MOISTENED LOESS FOUNDATIONS OF BUILDINGS UNDER STATIC AND
DYNAMIC LOADS." (2022).

6.Khajiev, N. M. "CHANGE IN THE CONSISTENCY CHARACTERISTICS OF

THE WETTED LUSSIC BASES (GRUNTS) OF BUILDINGS UNDER THE INFLUENCE
OF SEISMIC FORCES."

Академические исследования в современной науке

1.13 (2022):

261-267.

7.Miralimov, Mirrakhim Mirmakhmutovich. "Principles of Regulation of Thermal

Protection of Enclosing Structures and Their Impact on the Energy Efficiency Of
Buildings."

Design Engineering

(2021): 496-510.

8.Хакимов, Ғайрат, et al. "ЭНЕРГИЯТЕЖАМКОР ВА ПАСТ ЭНЕРГИЯ

ЭҲТИЁЖЛИ ЗАМОНАВИЙ БИНОЛАР ҚУРИЛИШИНИНГ ЖАҲОН АМАЛИЁТИ ВА
УНДАН ЎЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА ФОЙДАЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ."

Talqin va

tadqiqotlar

1.19 (2023).

9.Khakimov, Gayrat. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND STRUCTURES IN

DIFFICULT GROUND CONDITIONS AND SEISMIC AREAS." International Bulletin of
Applied Science and Technology 3.2 (2023): 203-209


background image

121

10.Akramovich, Khakimov Gayrat, and Islamova Nargiza Abdukarimovna. "MAIN

ASPECTS OF ENERGY CONSERVATION IN CIVIL ENGINEERING."

Open Access

Repository

9.4 (2023): 116-123.

11.GA Khakimov,SS Kh, AA Muminov, AE Berdimurodov, JA Muminov.

“COMPACTION OF LOESS BASES OF BUILDINGS AND STRUCTURES, AS WELLAS
BULK SOILS AROUND THE FOUNDATION USING VIBRATORY ROLLERS IN
SEISMIC AREAS”. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11 (4), 306-311.

12.Gayrat, Gayrat Khakimov, et al. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND

STRUCTURES IN DIFFICULT SOIL CONDITIONS AND SEISMIC REGIONS OF THE
REPUBLICS OF CENTRAL ASIA."

International Bulletin of Applied Science and

Technology

3.6 (2023): 315-319.

13.Khakimov, Gayrat, et al. "DETERMINATION OF THE CALCULATED

(PERMISSIBLE) PRESSURE ON THE LOESS FOUNDATION OF BUILDINGS AND
STRUCTURES IN SEISMIC CONDITIONS." International Bulletin of Engineering and
Technology 3.6 (2023): 61-66.

14.Khakimov, Gayrat. "NEW GENERATION BUILDINGS THAT EFFECTIVELY

USE ENERGY AND THEIR UZBEK EXPERIENCE."

International Bulletin of Engineering

and Technology

3.2 (2023): 74-78.

15.Khakimov, Gayrat, et al. "INFLUENCE OF HUMIDITY ON CHANGES IN THE

STRENGTH

CHARACTERISTICS

OF

LESS

SOILS

UNDER

SEISMIC

INFLUENCE."

International Bulletin of Engineering and Technology

3.6 (2023): 274-281.

16.Khakimov,

Gayrat.

"FORMATION

AND

DEVELOPMENT

OF

SEISMOPROSADOCHNOY

DEFORMATION

AND

UVLAJNYONNYKH

LYOSSOVYKH OSNOVANIYAX ZDANII SOORUJENI."

International Bulletin of Applied

Science and Technology

3.6 (2023): 1339-1345

17.Хакимов, Г. А., et al. "РАЗВИТИЕ ПЛАСТИЧЕСКОЙ ДЕФОРМАЦИИ

ЛЁССОВЫХ ГРУНТОВ В ПОДФУНДАМЕНТНОЙ ЧАСТИ ОСНОВАНИЯ ПРИ
СЕЙСМИЧЕСКИХ ВОЗДЕЙСТВИЯХ."

GOLDEN BRAIN

1.1 (2023): 130-135.

18.Gayrat, Gayrat Khakimov, and Khadicha Abduraimova. "INCREASING DAMAGE

TO STABILITY OF BUILDINGS ERECTED ON LESS SOILS IN SEISMIC AREAS,
DEPENDING ON SOME FACTORS."

International Bulletin of Engineering and

Technology

3.9 (2023): 61-69.

19. Khakimov, Gayrat, and Khadicha Abduraimova. "RESULTS OF EXPERIMENTAL

RESEARCH ON STUDYING THE DEPENDENCE OF THE CRITICAL ACCELERATION
OF GROUND VIBRATIONS FROM VARIOUS FACTORS UNDER CONVERSATION
CONDITIONS." International Bulletin of Applied Science and Technology 3.10 (2023): 330-
337.

20. EXPERIENCE OF COMPACTION OF THE BASES OF LARGE BUILDINGS

AND CORES OF EARTHEN DAMS OF WATERWORKS IN SEISMIC AREAS WITH
OPTIMAL HUMIDITY OF LOESS SOIL. https://doi.org/10.17605/OSF.IO/XH85C TIAC
Khakimov G.A. g.m.f.n., Dos. Samiyva Sh.Kh. Doctoral Student (PhD… Web of Scientist
International Scientific Research Journal, 4(04), https EditorJournals and Conferences. (2023,
April 12).

УДК 631.674:635

SUG‘ORISH INSHOOTLARINI ZILZILA BARDOSHLIGINI TA'MINLASH VA

INSHOOTLARGA TA'SIR ETUVCHI SEYSMIK KUCHLAR

Berdiyev Shavkat Jо’rayevich,

Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti dotsenti, texnika fanlar nomzodi


Yer po‘sti hosil bulgan vaqtidan boshlab uzluksiz harakat qilib turadi. Yer po‘stining

yoki uning ayrim qismlarining hamma tabiiy harakatlari tektonik harakatlar deb ataladi.

Библиографические ссылки

.Khakimov, G. A. "Changes in the Strength Characteristics of Glinistx Soils under the Influence of Dynamic Forces International Journal of Engineering and Advanced Technology, IJEAT." Exploring innovation (2020): 639-643.

Khakimov, Gayrat Akramovich. "The nature of the change in the connectivity of moistened loess soils during vibration." American Journal of Applied Science and Technology 2.06 (2022): 26-41.

Khakimov, Gayrat Akramovich. "CHANGES IN PLASTIC ZONES IN LESS BASES UNDER SEISMIC VIBRATIONS." Journal of Nev Zealand, 742-747.

Khakimov, G. A., and M. A. Muminov. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS ON WEAK MOIST CLAY SOILS IN SEISMICALLY ACTIVE ZONES OF UZBEKISTAN." Web of Scientist: International Scientific Research Journal 3.12 (2022): 755-760

GMFN, Dos, Samiyeva Sh Kh, and Master MA Muminov. "DEFORMATION OF MOISTENED LOESS FOUNDATIONS OF BUILDINGS UNDER STATIC AND DYNAMIC LOADS." (2022).

Khajiev, N. M. "CHANGE IN THE CONSISTENCY CHARACTERISTICS OF THE WETTED LUSSIC BASES (GRUNTS) OF BUILDINGS UNDER THE INFLUENCE OF SEISMIC FORCES." Академические исследования в современной науке 1.13 (2022): 261-267.

Miralimov, Mirrakhim Mirmakhmutovich. "Principles of Regulation of Thermal Protection of Enclosing Structures and Their Impact on the Energy Efficiency Of Buildings." Design Engineering (2021): 496-510.

Хакимов, Ғайрат, et al. "ЭНЕРГИЯТЕЖАМКОР BA ПАСТ ЭНЕРГИЯ ЭҲТИЁЖЛИ ЗАМОНАВИЙ БИНОЛАР ҚУРИЛИШИНИНГ ЖАҲОН АМАЛИЁТИ ВА УНДАН ЎЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА ФОЙДАЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ." Talqin va tadqiqotlar 1.19(2023).

Khakimov, Gayrat. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND STRUCTURES IN DIFFICULT GROUND CONDITIONS AND SEISMIC AREAS." International Bulletin of Applied Science and Technology 3.2 (2023): 203-209

Akramovich, Khakimov Gayrat, and Islamova Nargiza Abdukarimovna. "MAIN ASPECTS OF ENERGY CONSERVATION IN CIVIL ENGINEERING." Open Access Repository 9.4 (2023): 116-123.

GA Khakimov,SS Kh, AA Muminov, AE Bcrdimurodov, JA Muminov. “COMPACTION OF LOESS BASES OF BUILDINGS AND STRUCTURES, AS WELLAS BULK SOILS AROUND THE FOUNDATION USING VIBRATORY ROLLERS IN SEISMIC AREAS”. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11 (4), 306-311.

Gayrat, Gayrat Khakimov, et al. "CONSTRUCTION OF BUILDINGS AND STRUCTURES IN DIFFICULT SOIL CONDITIONS AND SEISMIC REGIONS OF THE REPUBLICS OF CENTRAL ASIA." International Bulletin of Applied Science and Technology 3.6 (2023): 315-319.

Khakimov, Gayrat, et al. "DETERMINATION OF THE CALCULATED (PERMISSIBLE) PRESSURE ON THE LOESS FOUNDATION OF BUILDINGS AND STRUCTURES IN SEISMIC CONDITIONS." International Bulletin of Engineering and Technology 3.6 (2023): 61-66.

Khakimov, Gayrat. "NEW GENERATION BUILDINGS THAT EFFECTIVELY USE ENERGY AND THEIR UZBEK EXPERIENCE." International Bulletin of Engineering and Technology 3.2 (2023): 74-78.

Khakimov, Gayrat, et al. "INFLUENCE OF HUMIDITY ON CHANGES IN THE STRENGTH CHARACTERISTICS OF LESS SOILS UNDER SEISMIC INFLUENCE." International Bulletin of Engineering and Technology 3.6 (2023): 274-281.

Khakimov, Gayrat. "FORMATION AND DEVELOPMENT OF SE1SMOPROSADOCHNOY DEFORMATION AND UVLAJNYONNYKH LYOSSOVYKH OSNOVANIYAX ZDAN1I SOORUJENI." International Bulletin of Applied Science and Technology 3.6 (2023): 1339-1345

Хакимов, Г. A., et al. "РАЗВИТИЕ ПЛАСТИЧЕСКОЙ ДЕФОРМАЦИИ ЛЁССОВЫХ ГРУНТОВ В ПОДФУНДАМЕНТНОЙ ЧАСТИ ОСНОВАНИЯ ПРИ СЕЙСМИЧЕСКИХ ВОЗДЕЙСТВИЯХ." GOLDEN BRAIN 1.1 (2023): 130-135.

Gayrat, Gayrat Khakimov, and Khadicha Abduraimova. "INCREASING DAMAGE TO STABILITY OF BUILDINGS ERECTED ON LESS SOILS IN SEISMIC AREAS, DEPENDING ON SOME FACTORS." International Bulletin of Engineering and Technology 3.9 (2023): 61-69.

Khakimov, Gayrat, and Khadicha Abduraimova. "RESULTS OF EXPERIMENTAL RESEARCH ON STUDYING THE DEPENDENCE OF THE CRITICAL ACCELERATION OF GROUND VIBRATIONS FROM VARIOUS FACTORS UNDER CONVERSATION CONDITIONS." International Bulletin of Applied Science and Technology 3.10 (2023): 330-337.

EXPERIENCE OF COMPACTION OF THE BASES OF LARGE BUILDINGS AND CORES OF EARTHEN DAMS OF WATERWORKS IN SEISMIC AREAS WITH OPTIMAL HUMIDITY OF LOESS SOIL. https://doi.org/10.176Q5/OSF.IO/XH85C TIAC Khakimov G.A. g.m.f.n., Dos. Samiyva Sh.Kh. Doctoral Student (PhD... Web of Scientist International Scientific Research Journal, 4(04), https Editorjournals and Conferences. (2023, April 12).

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов