SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
44
ONKOLOGIK KASALLIKLAR: ERTA TASHXISLASH VA ZAMONAVIY
DAVOLASH.
Asilbek Luqmonov Usmon o’g’li
Alfraganus University Tibbiyot fakulteti
davolash ishi yo’nalishi 5-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16931400
Annotatsiya:
Maqolada onkologik kasalliklarning kelib chiqish sabablari, ularni erta
tashxislashning ilmiy asoslari va davolashning zamonaviy usullari tahlil qilindi.
Laborator tahlillar, vizual diagnostika, biopsiya hamda genetik testlarning
ahamiyati ko‘rsatib o‘tildi. Shuningdek, jarrohlik, kimyoterapiya, radioterapiya,
immunoterapiya
va
personalizatsiyalashgan
davolash
usullarining
samaradorligi yoritildi.
Kalit
so‘zlar:
saraton,
onkologiya,
tashxis,
kimyoterapiya,
immunoterapiya, gen terapiyasi.
Abstract:
This article analyzes the causes of oncological diseases, the scientific basis
of early diagnosis, and modern treatment methods. The importance of
laboratory analyses, visual diagnostics, biopsy, and genetic testing is highlighted.
The effectiveness of surgical treatment, chemotherapy, radiotherapy,
immunotherapy, and personalized medicine is also discussed.
Keywords:
cancer, oncology, diagnosis, chemotherapy, immunotherapy,
gene therapy.
Аннотация:
В статье рассмотрены причины возникновения онкологических
заболеваний, научные основы их ранней диагностики и современные
методы лечения. Освещена значимость лабораторных анализов,
визуальной диагностики, биопсии и генетического тестирования.
Проанализирована
эффективность
хирургического
лечения,
химиотерапии, радиотерапии, иммунотерапии и персонализированной
медицины.
Ключевые слова:
рак, онкология, диагностика, химиотерапия,
иммунотерапия, генная терапия.
XXI asrda insoniyat sog‘lig‘iga eng katta tahdid solayotgan omillardan biri
bu – onkologik kasalliklardir.Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST)
ma’lumotlariga ko‘ra, har yili dunyo bo‘yicha 19 milliondan ortiq kishida saraton
tashxisi qo‘yiladi va 10 millionga yaqin inson hayotdan ko‘z yumadi. O‘zbekiston
sharoitida ham onkologik kasalliklar keng tarqalgan bo‘lib, aholi salomatligi va
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
45
umr davomiyligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ushbu maqolada onkologik
kasalliklarning asosiy sabablari, erta tashxislashning ilmiy asoslari va
davolashning zamonaviy usullari tahlil qilinadi.
Asosiy qism.
Onkologik kasalliklarning kelib chiqish sabablari.
Saraton kasalliklari hujayra darajasida genetik o‘zgarishlar natijasida paydo
bo‘ladi.Ularning rivojlanishiga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:
Genetik predispozitsiya – irsiy mutatsiyalar xavfni oshiradi;
Karsinogen moddalar – chekish, spirtli ichimliklar, zararli ishlab chiqarish;
Radiatsiya va ekologik muhit – ultrabinafsha nurlar, ionlashtiruvchi
radiatsiya;
Infeksion agentlar – papilloma virusi (HPV), gepatit B va C viruslari;
Notekis ovqatlanish va jismoniy harakatsizlik – immunitetning pasayishiga
olib keladi.
Noto'g'ri ovqatlanish va jismoniy harakatsizlik – immunitetning pasayishiga
olib keladi.
Erta tashxislashning ilmiy asoslari.
Onkologik kasalliklarni erta bosqichda aniqlash ularni davolash
samaradorligini sezilarli oshiradi. Tibbiyotda keng qo‘llanilayotgan usullar
quyidagilar:
Laborator tahlillar – qon zardobida onkomarkerlarni aniqlash (masalan,
PSA, CA-125);
Vizual diagnostika – rentgen, KT (kompyuter tomografiya), MRT (magnit-
rezonans tomografiya);
Endoskopik tekshiruvlar – kolonoskopiya, gastroskopiya;
Biopsiya va gistologik tahlil – hujayra tuzilishini o‘rganish orqali aniqlik
kiritiladi;
Genetik testlar – saraton xavfini oldindan prognoz qilish imkonini beradi.
JSST ma’lumotlariga ko‘ra, saratonni erta aniqlash bemorlarning 40–50
foizida to‘liq sog‘ayish imkoniyatini beradi.
Zamonaviy davolash usullari.
Onkologiyada zamonaviy davolash usullari kompleks yondashuv asosida
olib boriladi:
Jarrohlik davolash – o‘sma va uning atrofidagi to‘qimalarni olib tashlash;
Radioterapiya – ionlashtiruvchi nurlar yordamida saraton hujayralarini
yo‘q qilish;
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
46
Kimyoterapiya – sitotoksik preparatlar yordamida hujayralar bo‘linishini
to‘xtatish;
Immunoterapiya – organizmning o‘z immun tizimini saratonga qarshi
faollashtirish (monoklonal antitanachalar, immun checkpoint inhibitorlari);
Ma’lum yo‘naltirilgan terapiya (targeted therapy) – faqat saraton
hujayralaridagi molekulyar nuqsonlarni nishonga olish;
Personalizatsiyalashgan tibbiyot – bemorning genetik profili asosida
davolash rejasi tuzish.
Yangi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, immunoterapiya va gen terapiyasi
kelajakda saratonni davolashning asosiy yo‘nalishiga aylanishi mumkin.
Xulosa.
Onkologik kasalliklar global sog‘liqni saqlash muammosi bo‘lib, ularni erta
tashxislash va zamonaviy davolash usullaridan samarali foydalanish inson
umrini uzaytiradi. Saraton kasalligiga qarshi kurashda profilaktika choralarini
kuchaytirish, aholining muntazam skrining tekshiruvlaridan o‘tishini yo‘lga
qo‘yish va innovatsion davolash metodlarini amaliyotga joriy etish muhim
ahamiyat kasb etadi.Xulosa qilib aytganda, tibbiyot sohasida genetik diagnostika
va personalizatsiyalashgan yondashuv onkologik kasalliklarga qarshi kurashda
yangi davrni boshlab bermoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Raxmonov, I., & Jo‘rayev, A. (2021). Onkologiya asoslari. Toshkent: “Fan va
texnologiya” nashriyoti.
2. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi (2022). Saraton
kasalliklarini erta tashxislash va profilaktikasi bo‘yicha uslubiy qo‘llanma.
Toshkent.
3. Karimov, B. (2020). Ichki kasalliklarda zamonaviy davolash usullari.
Toshkent: Tibbiyot nashriyoti.
4. To‘xtayev, Sh. (2019). Klinik onkologiyada diagnostika va davolashning
zamonaviy yo‘nalishlari. Toshkent: Tibbiyot akademiyasi nashriyoti.
