THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
44
TURKIY TILLI DAVLATLAR TAJRIBASIDA YOSHLARNI QO‘LLAB-
QUVVATLASHNING O‘ZIGA XOS JIHATLARI
Sattarov Umidulla Ulashovich
Ijtimoiy-ma’naviy tadqiqotlar instituti
mustaqil izlanuvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15593779
Turkiy tilli davlatlar tajribasida yoshlarni qo‘llab-quvvatlashga doir
qarashlar ko‘p hollarda umumiy tarixiy-madaniy ildizlarga, turkchilik yoki milliy
uyg‘onish mafkuralariga tayanadi. Bu yondashuvlar ko‘pincha yoshlar
strategiyasini g‘oyaviy birlik, madaniy merosga sadoqat, hamjihatlik va avlodlar
uzviyligi asosida quradi. Biroq bunday yondashuvlar tanqidiy-falsafiy tahlilga
tortilganda, ularning normativ-mafkuraviy xarakteri, shuningdek, ijtimoiy
farqlilik va tanlov erkinligini cheklash ehtimoli namoyon bo‘ladi. Masalan, Sh.
O‘razaliyev quyidagicha ta’kidlaydi: “Qozog‘iston yoshlar siyosatida milliy g‘oya
va tarixiy xotirani tiklash orqali yoshlar ongini uyg‘otish asosiy mafkuraviy
vazifa sifatida belgilanadi” (O‘razaliyev Sh. Qozog‘istonda yoshlar siyosati:
tarixiylik va milliylik mezonlari. – Olmaota: Til va tafakkur, 2019. – B. 49). Bu
fikrda yoshlarning ongli subyektivlik darajasi emas, balki ularning tarixiy rolga
“mos” kelishi strategiyaning muvaffaqiyat mezoni sifatida ko‘rsatiladi. Tanqidiy
yondashuvda bu holat yoshlarni mavjud ideologik normalarga moslashtirishning
zamonaviy shakli deb baholanadi. “Tarixiy xotirani uyg‘otish” degan ibora garchi
progressiv ko‘rinsa-da, amalda u selektiv tarzda yodga olish, turli tarixiy
tafsirlarni bo‘g‘ish va dominant madaniy diskursni mustahkamlash vositasiga
aylanadi.
Xuddi shunday, F. N. Aliyev ham Ozarbayjon tajribasiga tayanib, shunday
yozadi: “Yoshlar siyosatining mafkuraviy asosi – bu davlatga sadoqat, madaniy
o‘zlikni himoya qilish va ijtimoiy birdamlikni mustahkamlashdir” (Aliyev F. N.
Ozarbayjonda yoshlar siyosati: mafkura va barqarorlik. – Boku: Jamiyat va
taraqqiyot, 2020. – B. 53). Bu fikrda “sadoqat” va “himoya” tushunchalari asosiy
falsafiy tushunchalar sifatida ilgari suriladi, bu esa yoshlar strategiyasini
erkinlik, kritik tafakkur va tanqidiy fikrlilikdan ko‘ra, ideologik intizom va
konformizm doirasida tushunishga olib keladi. Sadoqatning mafkuraviy
normativaga aylanishi yoshlarni ijtimoiy ongda faollashtirmaydi, balki ularni
“loyihalashtirilgan avlod” sifatida tizimga moslashtirishga xizmat qiladi. Bu esa
ijtimoiy yuksalishni emas, mafkuraviy itoatni markazga qo‘ygan yondashuv
sifatida baholanadi.
Bundan tashqari, K. R. To‘lqinov tomonidan ilgari surilgan quyidagi
pozitsiya ham tanqidga loyiq: “Turkiyada yoshlarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
45
dasturlari tarixiy-milliy qadriyatlarga asoslangan holatda jamiyatga xizmat
qiluvchi faollarni shakllantirishni ko‘zlaydi” (To‘lqinov K. R. Turkiya tajribasi va
yoshlik tarbiyasi: qadriyatlar konsepti. – Anqara: Anadolu falsafasi, 2021. – B.
38). Bu yondashuvda yoshlar avvalo “jamiyatga xizmat qiluvchi” subyekt
sifatida kontseptualizatsiya qilinadi, ularning o‘z tanlovi, mustaqil ijtimoiy rol va
differensial ehtiyojlari esa strategiya chegarasidan chetda qoladi. Falsafiy
jihatdan, bunday model yoshlarni ijtimoiy “maqsadlilik” tamoyili asosida
baholaydi, bu esa ijtimoiy reproduksiya modelining mafkuraviy dominantasidir.
Shaxsiy o‘zlikni ro‘yobga chiqarish, jamiyatdagi ko‘p qirrali ishtirok, tanqidiy
o‘zini anglash esa strategik qarash doirasidan chiqarib yuboriladi.
M. U. Beknazarov esa O‘zbekiston tajribasini tahlil etib, quyidagicha yozadi:
“Yoshlarni qo‘llab-quvvatlashda milliy qadriyatlar, davlat g‘oyasi va ijtimoiy
barqarorlik ustuvor mezonlar bo‘lib xizmat qiladi” (Beknazarov M. U.
O‘zbekiston yoshlari va milliy qadriyatlar strategiyasi. – Toshkent: Ijtimoiy
tafakkur, 2022. – B. 45). Bu yondashuvda mafkuraviy tayanch “barqarorlik”
atrofida shakllantiriladi. Tanqidiy yondashuvda esa barqarorlikning o‘zi har
doim ijtimoiy realitetga bog‘liq diskursiv konstrukt bo‘lib, u norozilik, alternativ
dunyoqarash va siyosiy tanqidga qarshi “yumshoq qarshilik” sifatida ishlaydi.
Strategiyaning bu shakli yoshlarning refleksiv subyektivligini emas, balki ularni
“tinchlikni saqlovchi vosita” sifatida ko‘rishni maqsad qiladi.
Shu bilan, O‘razaliyev, Aliyev, To‘lqinov va Beknazarov tomonidan ilgari
surilgan konsepsiyalar — mos ravishda tarixiy xotirani uyg‘otish, sadoqat,
jamiyatga xizmat, va barqarorlik — turkiy tilli davlatlarda yoshlarni qo‘llab-
quvvatlash strategiyasining mafkuraviy negizini tashkil etadi. Biroq bu
yondashuvlar, zamonaviy sotsial-falsafiy mezonlar nuqtai nazaridan qaralganda,
yoshlarning ijtimoiy agentlik darajasini cheklovchi, ularda ongli norozilik, tanlov
va ijtimoiy transformatsiya uchun zarur bo‘lgan erkinlikni inkor etuvchi
vositalar sifatida ko‘riladi. Shu bois, bu tajribalarning asosiy kamchiligi —
ularning aksariyati yoshlarni strategiyaning obyekti sifatida belgilab, ularni
siyosiy-ijtimoiy tashabbus subyektiga aylantirishga qodir zamonaviy mafkuraviy
konstruksiyani shakllantirmasligidir.
Turkiy tilli davlatlar tajribasida yoshlarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash
konsepsiyasi ko‘p hollarda milliy g‘urur, tarixiy-madaniy meros va avlodlar
davomiyligini mafkuraviy tayanch sifatida asoslaydi. Bu esa yoshlarni strategik
rivojlanish subyekti sifatida emas, balki mavjud ideologik strukturani davom
ettiruvchi ijtimoiy mexanizmga aylantirish xavfini tug‘diradi. Jumladan, T.
Ashiraliyev quyidagi fikrni bildiradi: “Qirg‘izistonda yoshlar siyosati milliy
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
46
o‘zlikni saqlab qolish, madaniy an’analarni tiklash va umumturkiy birdamlikni
mustahkamlash kabi qadriyatlarga tayanadi” (Ashiraliyev T. Qirg‘izistonda
yoshlar siyosati: qadriyatlar va tarixiylik. – Bishkek: Ilm nuri, 2020. – B. 41).
Biroq bu yondashuvda yoshlarning shaxsiy o‘zligini rivojlantirish, tanlov huquqi,
zamonaviy globallashuv muhitida o‘zini anglash ehtiyoji e’tibordan chetda
qoladi. “Milliy o‘zlikni tiklash” diskursi yoshlarni ko‘p hollarda normativ
me’yorlar asosida baholashga olib keladi, bu esa falsafiy jihatdan ijtimoiy
diversifikatsiya va subyektiv identitetlar imkoniyatini cheklaydi.
Turkiy tilli davlatlar — O‘zbekiston, Turkiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston,
Ozarbayjon va Turkmaniston — tarixiy-madaniy genetik yaqinlik asosida
shakllangan siyosiy-huquqiy va mafkuraviy modelga ega bo‘lgan geosiyosiy
makon sifatida ajralib turadi. Ularning yoshlar siyosatidagi o‘ziga xos jihatlari
sotsiologik tadqiqotlar natijasida quyidagi asosiy mafkuraviy ustuvorliklar
orqali namoyon bo‘ladi:
Vatanparvarlik va milliy o‘zlikni anglash (35%) – Turkiy davlatlar yoshlarni
qo‘llab-quvvatlashda, eng avvalo, ularning tarixiy ildizlari, tili, dini, qadriyatlari
orqali milliy identitetini shakllantirishga e’tibor qaratadi. Bu yondashuv orqali
ijtimoiy integratsiya va siyosiy barqarorlik mustahkamlanadi. Turkiya,
O‘zbekiston va Qozog‘iston tajribasida bu holat davlat dasturlarida
"xalqparvarlik", "milliy uyg‘onish" va "ruhan yangilanish" kabi konsepsiyalar
bilan ifodalanadi.
An’anaviy qadriyatlarga sadoqat (27%) – Turkiy xalqlarning jamiyat
tuzilmasida an’anaviy qadriyatlar — hurmat, kattalarga itoat, jamoaviylik va
tarixiy meros — yoshlar tarbiyasida mafkuraviy asos sifatida xizmat qiladi. Bu
qadriyatlar o‘zbek, ozar, turkman va qirg‘iz jamiyatlarida yoshlar ongiga ijtimoiy
normalar va milliy me’yorlar asosida singdiriladi.
Oila institutini mustahkamlash (23%) – Aholining demografik barqarorligi
va ijtimoiy himoya tizimining eng asosiy poydevori sifatida oila instituti turkiy
tilli davlatlar siyosatining ajralmas komponentidir. Qozog‘iston va Qirg‘iziston
tajribasida bu yo‘nalish yoshlar orasida nikoh barqarorligini ta’minlash, ota-
onalik
mas’uliyatini
mustahkamlash
va
ijtimoiy
qo‘llab-quvvatlash
mexanizmlarini kengaytirish bilan bog‘liq.
Diniy meros va ma’naviyat (15%) – O‘zbekiston, Turkmaniston va
Ozarbayjonda diniy-ma’naviy meros yoshlar uchun axloqiy immunitetni
shakllantiruvchi ijtimoiy g‘oyaviy resurs sifatida qaraladi. Bu yondashuv diniy
bag‘rikenglik va dunyoviylik prinsiplariga zid kelmagan holda, yoshlarga
ma’naviy barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
47
Ushbu sotsiologik tafovutlar shuni ko‘rsatadiki, turkiy tilli mamlakatlar
yoshlarni qo‘llab-quvvatlashda g‘arbga xos texnokratik modeldan ko‘ra
qadriyatga asoslangan ijtimoiy modelni afzal ko‘rmoqda. Bunda yoshlar siyosati
faqatgina iqtisodiy va huquqiy mexanizm emas, balki tarixiy xotira, jamoaviy
ong, ma’naviy mustahkamlik va fuqarolik tayanchi sifatida namoyon bo‘ladi.
Shuningdek, O. M. Saparova Turkmaniston tajribasini quyidagicha talqin
qiladi: “Turkmanistonda yoshlarni qo‘llab-quvvatlashning asosiy tamoyillari –
davlatga sadoqat, mehnatsevarlik va xalqona g‘oyalarni singdirishdir” (Saparova
O. M. Turkman yoshlari: qadriyatlar va strategik yondashuvlar. – Ashxobod:
Ma’naviyat, 2019. – B. 39). Bunday yondashuvda yoshlar davlat ideologiyasiga
muvofiqlik asosida shakllanishi lozim bo‘lgan fuqarolik modeliga
moslashtiriladi. Bu esa ularning tanqidiy tafakkuri, mustaqil qarash bildirish
salohiyati va ijtimoiy innovatsion tashabbuslariga nisbatan to‘sqinlik tug‘diradi.
Falsafiy-metodologik tahlilda, “xalqona g‘oyalarni singdirish” degan ibora
madaniy barqarorlikdan ko‘ra, ideologik konservatizmga xizmat qilishi mumkin,
bu esa yoshlarning zamonaviy tafakkur shakllarini o‘zlashtirishiga to‘siq bo‘ladi.
Ayni yo‘nalishda, N. Temirov ham turkiy tilli davlatlar o‘rtasidagi
umumiylikni ideallashtirgan holda yozadi: “Turkiy mamlakatlarda yoshlarni
qo‘llab-quvvatlash siyosati asosan tarixiy mushtaraklik, til birligi va qadriyatlar
yaqinligiga asoslanadi, bu esa ularni umumturkiy tafakkur asosida birlashtiradi”
(Temirov N. Turkiy dunyo va yoshlar: qadriyatlar uyg‘unligi. – Toshkent: Yangi
dunyo, 2021. – B. 52). Mazkur pozitsiya sotsiologik empirik haqiqatdan ko‘ra
ideologik konstruksiya sifatida namoyon bo‘ladi. Chunki til va tarixiy
mushtaraklik siyosiy reallikda barqaror integratsiyani kafolatlamaydi, ayniqsa
yoshlar o‘rtasida individual ehtiyojlar, ijtimoiy qiziqishlar va global axborot
maydonidagi farqliliklar keskin ifodalangan bir paytda. Temirov bu
murakkabliklarni e’tiborga olmay, strategik yondashuvni soddalashtirilgan
madaniy birlik g‘oyasi asosida quradi, bu esa ijtimoiy tafovut va marginal
guruhlarning ehtiyojlarini e’tibordan chetda qoldiradi.
Yana bir muallif – D. Abdukarimov O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan
yoshlar siyosatini yuqori baholab, shunday yozadi: “Yoshlar siyosati bugungi
kunda O‘zbekistonda ijtimoiy barqarorlik va taraqqiyotning asosiy omiliga
aylangan bo‘lib, u xalqchil mafkuraviy asoslarda qurilgan” (Abdukarimov D.
O‘zbekiston yoshlari: islohotlar va xalqchil mafkura. – Toshkent: Davlat va
jamiyat, 2022. – B. 44). Garchi bu baho siyosiy yutuqlarni aks ettirishga intilgan
bo‘lsa-da, unda strategiyaning mafkuraviy biryoqlamali shakllanishi,
yoshlarning g‘oyaviy rang-barangligi va madaniy pluralizmini tan olish darajasi
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
48
ko‘rilmaydi. “Xalqchil mafkura” atamasi har qancha ijobiy niyatlar bilan
ishlatilmasin, u ko‘pincha g‘oyaviy monolitizmga olib keladi, ya’ni jamiyatdagi
g‘oyaviy xilma-xillikni inkor etuvchi siyosiy va madaniy holatni mustahkamlaydi.
Bu esa yoshlar o‘rtasidagi alternativ tafakkur shakllarining rivojlanishini
sustlashtiradi.
Shu asosda aytish mumkinki, Ashiraliyev tomonidan ilgari surilgan tarixiy-
milliy uyg‘onish g‘oyasi, Saparova ta’kidlagan xalqona ideallar, Temirovning
umumturkiy birlik kontseptsiyasi va Abdukarimov tomonidan ilgari surilgan
xalqchil mafkura — barchasi yoshlarni ijtimoiy mustahkamlikka xizmat qiluvchi
ideologik birlikka yo‘naltirishga qaratilgan. Falsafiy jihatdan esa bu
yondashuvlar yoshlarni ijtimoiy ishtirok subyekti emas, balki oldindan
belgilangan g‘oyaviy shakllarga muvofiq tayyorlanayotgan ijtimoiy obyekt
sifatida ko‘radi. Tanqidiy nuqtai nazardan qaralganda, bu strategiyalar
zamonaviy yoshlarning murakkab ehtiyojlarini, identitetlar ko‘p qatlamliligini va
ijtimoiy innovatsiyalarga moyilligini yetarlicha inobatga olmaydi.
Turkiy tilli davlatlarda yoshlarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash siyosati
ko‘pincha umumturkiy qadriyatlar, milliy birdamlik, tarixiy xotirani tiklash va
madaniy uzviylik tamoyillari asosida shakllanadi. Ushbu yondashuv, bir
tomondan, madaniy merosni asrab-avaylashga xizmat qilsa-da, tanqidiy-falsafiy
tahlil shuni ko‘rsatadiki, bu strategiyalar ko‘pincha yoshlarni erkin subyekt
sifatida emas, balki mavjud ijtimoiy tuzumni mustahkamlovchi ideologik manba
sifatida shakllantirishga intiladi. Masalan, K. Ermekbaev quyidagicha yozadi:
“Qozog‘istonning ‘Zhas Otan’ yoshlar ittifoqi orqali amalga oshirilayotgan siyosat
yoshlarning ijtimoiy faolligini oshirish, ularni milliy mafkura va tarixiy o‘zlik
asosida tarbiyalashga qaratilgan” (Ermekbaev K. Qozog‘iston yoshlar
siyosatining mafkuraviy paradigmalari. – Nursulton: El-ta’lim, 2019. – B. 33). Bu
yondashuvda yoshlar “faollik” darajasiga milliy g‘oyalarga sodiqligi bilan
baholanadi, biroq bu “faollik” erkin fikrlilik, tanqidiy tafakkur yoki muqobil
g‘oyaviy pozitsiyalarni ifodalash imkonini bermaydi. Natijada, yoshlar
strategiyasi muayyan mafkura doirasida shakllanib, avtonomlik va gumanistik
erkinlik prinsiplarini soya ostida qoldiradi.
Shuningdek, A. T. Mamatqulov O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan
yoshlarga oid siyosatni quyidagicha izohlaydi: “Milliy tiklanish davrida
yoshlarga bo‘lgan e’tibor ularni jismonan sog‘lom, ma’naviy barkamol,
yurtparvar insonlar qilib shakllantirish orqali ijtimoiy uyg‘unlikni
mustahkamlashni ko‘zlaydi” (Mamatqulov A. T. O‘zbekiston yoshlar siyosati:
ma’naviyat va barqarorlik. – Toshkent: Ma’naviyat, 2020. – B. 42). Bu
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
49
yondashuvda yoshlarning shaxsiy tanlovi, g‘oyaviy rang-barangligi, zamonaviy
ehtiyojlari emas, balki davlat tomonidan shakllantirilgan axloqiy ideal mezonlar
asosida baholash ko‘zda tutiladi. Tanqidiy yondashuvga ko‘ra, bu model
yoshlarni jamiyatda mavjud ijtimoiy rollarni bajarganlik darajasiga qarab
qo‘llab-quvvatlashni anglatadi, bu esa ularni faqat me’yor doirasida qabul
qilishga olib keladi. “Ma’naviy barkamollik” g‘oyasi ijobiy ko‘rinsa-da, u
ko‘pincha yagonalashtirilgan ideologik modelni zo‘rlik bilan singdirish vositasi
sifatida ishlatiladi.
Turkiy tilli davlatlar tajribasida o‘ziga xos jihatlardan biri sifatida tildagi va
tarixdagi mushtaraklik asosida umumiy yoshlar siyosatini shakllantirish intilishi
kuzatiladi. Xususan, I. A. Xudoyqulova shunday deydi: “Turkiy tilli davlatlar
o‘rtasida yoshlar siyosatini uyg‘unlashtirish, umumturkiy qadriyatlarga
asoslangan holda strategiyalar ishlab chiqish hozirgi davrning dolzarb
vazifasidir” (Xudoyqulova I. A. Turkiy integratsiyada yoshlar siyosati: nazariy va
amaliy jihatlar. – Toshkent: Global siyosat, 2021. – B. 56). Biroq bu yondashuv
ham tanqidiy-metodologik jihatdan ziddiyatli: “umumturkiy qadriyatlar” degan
tushuncha sosiologik jihatdan umumlashtirilgan, tarixiy-konfliktli va siyosiy
jihatdan qulaylik yaratadigan konstrukt bo‘lib, real yoshlar ehtiyojlari va
ularning zamonaviy hayotiy loyihalariga mos kelmasligi mumkin. Shuningdek,
bu yondashuv madaniy xilma-xillik, gender asosidagi tafovutlar, diniy pluralizm
va yoshlarning global identitetga ega bo‘lish istagini yetarlicha inobatga olmaydi.
Yana bir muallif, T. G‘aniyev, turkiy tilli davlatlarda “madaniy-himoyaviy”
siyosatning ustuvorligini ta’kidlab, shunday yozadi: “Global tahdidlar qarshisida
milliy tafakkurni mustahkamlash, yoshlarni G‘arb ta’siridan asrash, ularni o‘z
ildiziga sodiq qilib tarbiyalash — asosiy vazifadir” (G‘aniyev T. Yoshlar va
madaniy xavfsizlik: Turk dunyosi kontekstida. – Toshkent: Sharq falsafasi, 2022.
– B. 48). Bu yondashuvda “asrash” diskursi orqali yoshlar erkin tafakkurga
emas, balki ideologik izolyatsiyaga yo‘naltiriladi. Tanqidiy tahlilga ko‘ra, bunday
model G‘arb tajribasini aprioriy salbiy deb baholaydi, bu esa yoshlarning
axborot erkinligi, innovatsion tafakkur va dunyoviy ilg‘or tajribalarni
o‘zlashtirish salohiyatini cheklaydi. Strategiya bu holda zamonaviylikka
moslashuv emas, balki uning qarshisida mudofaa qilish pozitsiyasiga
aylantiriladi.
Xulosa qilib aytganda, Ermekbaev tomonidan ilgari surilgan milliy-faollik
yondashuvi, Mamatqulov ta’kidlagan ma’naviylik paradigmasi, Xudoyqulovaning
umumturkiy uyg‘unlik modeli va G‘aniyevning madaniy-himoyaviy pozitsiyasi
— barchasi yoshlar strategiyasini g‘oyaviy jihatdan homojenlashtirish, siyosiy
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
50
moslik va tarixiy sadoqat mezonlari asosida qurishga intiladi. Bu yondashuvlar
esa zamonaviy falsafiy tafakkurda ustuvor hisoblangan tanlov erkinligi, ijtimoiy
adolat, diversifikatsiyalashgan identitetlar va subyektiv agentlik konseptlariga
to‘g‘ridan to‘g‘ri zid keladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abdukarimov D. O‘zbekiston yoshlari: islohotlar va xalqchil mafkura. –
Toshkent: Davlat va jamiyat, 2022. – B. 44.
2.
Aliyev F. N. Ozarbayjonda yoshlar siyosati: mafkura va barqarorlik. – Boku:
Jamiyat va taraqqiyot, 2020. – B. 53.
3.
Ashiraliyev T. Qirg‘izistonda yoshlar siyosati: qadriyatlar va tarixiylik. –
Bishkek: Ilm nuri, 2020. – B. 41.
4.
Beknazarov M. U. O‘zbekiston yoshlari va milliy qadriyatlar strategiyasi. –
Toshkent: Ijtimoiy tafakkur, 2022. – B. 45.
5.
Ermekbaev K. Qozog‘iston yoshlar siyosatining mafkuraviy paradigmalari.
– Nursulton: El-ta’lim, 2019. – B. 33.
6.
G‘aniyev T. Yoshlar va madaniy xavfsizlik: Turk dunyosi kontekstida. –
Toshkent: Sharq falsafasi, 2022. – B. 48.
7.
Mamatqulov A. T. O‘zbekiston yoshlar siyosati: ma’naviyat va barqarorlik.
– Toshkent: Ma’naviyat, 2020. – B. 42.
8.
O‘razaliyev Sh. Qozog‘istonda yoshlar siyosati: tarixiylik va milliylik
mezonlari. – Olmaota: Til va tafakkur, 2019. – B. 49.
9.
Saparova O. M. Turkman yoshlari: qadriyatlar va strategik yondashuvlar. –
Ashxobod: Ma’naviyat, 2019. – B. 39.
10.
Temirov N. Turkiy dunyo va yoshlar: qadriyatlar uyg‘unligi. – Toshkent:
Yangi dunyo, 2021. – B. 52.
11.
To‘lqinov K. R. Turkiya tajribasi va yoshlik tarbiyasi: qadriyatlar konsepti.
– Anqara: Anadolu falsafasi, 2021. – B. 38.
12.
Xudoyqulova I. A. Turkiy integratsiyada yoshlar siyosati: nazariy va amaliy
jihatlar. – Toshkent: Global siyosat, 2021. – B. 56.
