THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
50
DAVLAT TILI DARSLARIDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH
Toshmurodova Xalima To’raxonovna
Chirchiq davlat pedagogika universiteti akademik
litseyi ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.17001481
Annotatsiya
Ushbu maqolada davlat tili darslarida zamonaviy pedagogik
texnologiyalardan foydalanishning nazariy va amaliy jihatlari yoritilgan. Muallif
ona tilini o‘qitishda interfaol metodlarning (aqliy hujum, “Insert”, klaster, “B-B-
B”, debat va munozaralar, rolli o‘yinlar) qo‘llanilishi bo‘yicha misollar keltiradi.
Shuningdek,
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan
(multimedia
taqdimotlari, onlayn testlar, elektron darsliklar) foydalanishning afzalliklari
ko‘rsatib o‘tilgan.
Maqolada
zamonaviy
texnologiyalarning
o‘quvchilar
bilimini
chuqurlashtirish, mustaqil va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, nutq
madaniyatini shakllantirishdagi o‘rni asoslab berilgan. Natijada davlat tiliga
bo‘lgan qiziqish va hurmat ortishi, darslar samaradorligi sezilarli darajada
oshishi qayd etiladi.
Kalit so‘zlar:
davlat tili, zamonaviy pedagogik texnologiya, interfaol metod,
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, nutq madaniyati, mustaqil fikrlash.
Annotation
This article highlights the theoretical and practical aspects of using modern
pedagogical technologies in state language classes. The author provides
examples of applying interactive methods (brainstorming, “Insert”, cluster, “B-B-
B”, debates and discussions, role plays) in teaching the mother tongue. The
advantages of using information and communication technologies (multimedia
presentations, online tests, electronic textbooks) are also emphasized. The
article substantiates the role of modern technologies in deepening students’
knowledge, developing independent and creative thinking skills, and shaping
speech culture. As a result, it is noted that interest and respect for the state
language increase, and the effectiveness of lessons significantly improves.
Keywords
: state language, modern pedagogical technology, interactive method,
information and communication technologies, speech culture, independent
thinking.
Ona tili – millatning ruhi, xalqning tarixiy xotirasi, madaniyati va ma’naviy
qadriyatlarini mujassam etuvchi muqaddas boylikdir. Shu boisdan ham davlat
tilini o‘qitish jarayoni faqat grammatik bilimlarni berish bilangina chegaralanib
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
51
qolmay, balki o‘quvchilarda mustaqil fikrlash, nutq madaniyatini shakllantirish,
milliy g‘ururni yuksaltirishga xizmat qilishi lozim.
Bugungi globallashuv davrida ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogik
texnologiyalardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Chunki an’anaviy
usullardan farqli o‘laroq, zamonaviy texnologiyalar o‘quvchini ta’lim
jarayonining faol sub’ekti sifatida shakllantiradi.
Prezident Sh. Mirziyoyev ta’kidlaganidek: “Ona tili va adabiyot darslarini
yangi uslubda, zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish
o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytirib, ularni mustaqil fikrlashga
o‘rgatadi”
Zamonaviy pedagogik texnologiyalar ta’lim samaradorligini oshirish bilan
birga, o‘quvchi shaxsini rivojlantirishga xizmat qiladi. Ularning asosiy vazifalari:
-o‘quvchilarda mustaqil va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish;
-o‘z fikrini og‘zaki va yozma shaklda to‘g‘ri bayon qilish ko‘nikmalarini
shakllantirish;
-til va adabiyot faniga qiziqishni oshirish;
-darslarda interfaollik va ijodkorlikni kuchaytirishga yordam beradi.
Hozirgi kunda fidoyi o’qituvchilarning ijodiy izlanishlari orqali bir qancha
zamonaviy ta’lim usullari ishlab chiqildi.Bunday usullardan samarali foydalanish
uchun ,avvalambor,o’qituvchi o’z fanini puxta bilishi ,ilg’or zamonaviy o’qitish
texnologiyalaridan yaxshi xabardor bo’lib,ulardan samarali foydalanish yo’llarini
kashf eta olishi lozim.Shundagina o’qitish sifati ham,o’quvchilarning fanni
o’zlashtirish darajasi ham yuqori bo’ladi.
Davlat tilidan dars beruvchi o’qituvchi ham tom ma’noda ijodkor bo’lishi
shartdir. .Zero,adabiyot,ona tili,davlat tili darsi ham ta’lim ,tarbiya –tashviqot
,ham notiqlik ,ham san’atkorlik,ham savodxonlikning mujassamlashgan
ko’rinishi hisoblanadi. Pedagog olim Sh. A. Xolbekov ta’kidlaganidek: “Til
o‘qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish o‘quvchi shaxsini
rivojlantirish, ularni erkin muloqotga kirisha olishga yo‘naltirilgan bo‘lishi
zarur”
Davlat tili darslarida quyidagi metodlarni qo’llash yaxshi samara beradi.
1. Aqliy hujum (Brainstorming)
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
52
Bu metod o‘quvchilarda erkin fikrlash va tezkor javob qaytarish
ko‘nikmasini rivojlantiradi. Masalan, “Ona tilining jamiyatdagi o‘rni” mavzusi
yuzasidan o‘quvchilarning barcha fikrlari yig‘iladi va umumiy xulosa chiqariladi.
2. “Insert” metodi
Matn ustida ishlashda o‘quvchi o‘zi bilgan, tushunmagan yoki yangilik
bo‘lgan joylarni belgilab boradi. Bu usul matnni ongli idrok etish va tahlil qilishni
osonlashtiradi.
3. Klaster metodi
Tushunchalar o‘rtasidagi mantiqiy bog‘lanishlarni grafik tarzda ko‘rsatishga
yordam beradi. Masalan, “Nutq madaniyati” atrofidagi asosiy g‘oyalar klaster
ko‘rinishida tuziladi.
4. “B-B-B” (Bilaman – Bilishni xohlayman – Bilib oldim) jadvali
O‘quvchilarning
bilimini
tizimlashtirish
va
yangi
bilimlarni
mustahkamlashda samarali hisoblanadi.
5. Debatlar va munozaralar
Bahs-munozarali darslar o‘quvchilarda nutq madaniyati, dalillash va fikrni
asoslash ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
6. Rolli o‘yinlar
Badiiy asarlar asosida sahnalashtirish o‘quvchilarni adabiyotga qiziqtiradi,
ularda ijodiy yondashuvni shakllantiradi.
7. Bir undosh va ikki unlidan iborat bo'lgan ot,sifat so'z turkumlariga xos
so'zlar to'plash o'yini. Bunday topishmoqlar boshqa tilda o'qiyfigan bolalarni
ko'proq o'zbekcha so'z topishga o'rgatadi;
8.
Mehribonliklarimizning
so'zidagi harflardan foydalanib ,so'zlar yasash;
9. Leksik sinonimlar berib,ularning frazeplogik sinonimlarini va uning
asosida matn yaratishni yo'lga qo'yish kabi topshiriqlardanfoydalanish.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlari
Ona tili va adabiyot darslarini samarali tashkil etishda AKTdan keng
foydalanish mumkin. Jumladan:
multimedia taqdimotlari yordamida mavzuni ko‘rgazmali yoritish;
interfaol platformalar (Kahoot, Quizizz, Wordwall) orqali o‘quvchilarni test
va o‘yinlarga jalb etish;
elektron darsliklar va virtual kutubxonalar yordamida mustaqil ishlashni
tashkil etish;
onlayn forumlar va guruhli muhokamalar orqali o‘quvchilarning yozma
savodxonligini oshirish.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
53
Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash quyidagi natijalarga
erishishga yordam beradi:
-o‘quvchilarda mustaqil va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalari shakllanadi;
-nutq madaniyati, yozma va og‘zaki savodxonlik darajasi ortadi;
-davlat tiliga bo‘lgan qiziqish va hurmat kuchayadi;
-darslar samaradorligi va qiziqarliligi sezilarli darajada oshadi.
Davlat tili darslarida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish
o‘quvchilarning bilimini oshirish, mustaqil va ijodiy fikrlashini rivojlantirish,
nutq madaniyatini shakllantirishga katta yordam beradi. Shuningdek, bu jarayon
o‘quvchilarning davlat tiliga bo‘lgan qiziqishi va hurmatini oshiradi, milliy
qadriyatlarni anglash va qadrlashga yo‘naltiradi.
Ona tili darslarini zamonaviy texnologiyalar asosida tashkil etish – bu
nafaqat til o‘rgatish, balki barkamol avlodni tarbiyalash yo‘lidagi muhim
qadamlardan biridir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston – yangi maktab. – Toshkent: O‘zbekiston,
2021.
2. Xolbekov Sh.A. Pedagogik texnologiyalar va ona tili ta’limi. – Toshkent: Fan va
texnologiya, 2018.
3. O‘rinboyeva M. Davlat tili darslarida axborot texnologiyalaridan
foydalanishning samaralari. – “O‘zbekiston maktabi” jurnali, 2020, №4.
4. Saidahmedov N. Pedagogik texnologiyalar nazariyasi va amaliyoti. – Toshkent:
O‘qituvchi, 2021.
