THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
94
MOY BO`YOQDA DENGIZ MANZARASINI CHIZISH TEXNIKASI VA
IVAN AYVAZOVSKIY IJODIDA DENGIZ MANZARA JANRI
Eshimova Shaxzoda
Qarshi davlat universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14065420
Annotatsiya.
Ushbu maqolada moy bo`yoqda dengiz manzarasi ishlash
tartibi, kerakli asboblar va zarur jihozlar bo`yicha malumotlar keltirlgan.
Shuningdek, dengiz manzara janrida yorqin ijod qilgan rassom Ivan
Konstantinovich Ayvazovskiy ijodi ham keltirilgan.
Abstract.
This article provides information on the procedure for working
with seascapes in oil paint, the necessary tools and necessary equipment. The
work of Ivan Konstantinovich Aivazovsky, who brilliantly created in the genre of
seascapes, is also presented
Kalit soʻzlar:
Chizish asboblari, kompozitsiya va eskiz, asosiy ranglar,
bo`yoqni quritish
Key words:
Drawing tools, composition and sketching, basic colors, drying
the paint
Moy bo`yoqda ishlash jarayonida dengiz tasviri bu - to‘lqinlar, suvning
harakati va dengizning kengligi orqali kuchli estetik va hissiy ifoda vositasi
hisoblanadi.
Moy bo'yoqda dengiz manzarasini chizish aniq va puxta rejalashtirishni
talab qiladi. Mana, asosiy bosqichlar:
1. Tayyorlanish va chizish asboblari. Moy bo'yoqlar (ko'k, yashil, oq,
kulrang, va boshqa zarur ranglar).Tuval yoki yog'och taglik, turli o'lchamdagi
cho'tkalar, rasmdan qolgan qoralamalar yoki eskizlar.
2. Kompozitsiya va eskiz. Dastlab eng katta shakllarni (masalan, osmon
chizig'i va suv maydonini) yengil chiziqlar bilan belgilab olinadi. Asosiy
elementlar — osmon, to'lqinlar, qirg'oq yoki qayiq joylashgan qismlarni
aniqlanadi.
3. Asosiy ranglarni qo'llash. Osmon uchun ochroq ranglardan
foydalanadi. (oq, ko'k, och yashil). Dengiz rangini quyuq ko'k va yashil bilan
boshlanadi, chuqurlik berish uchun quyuqroq ranglarga o'tiladi. Ranglarning
bir-biriga o'tishini yumshatish uchun cho'tkani ehtiyotkorlik bilan boshqariladi.
4. To'lqin va suvning detallarini chizish. To'lqinlar qirralarida oq rangda
detallar qo'shiladi. Suvning tiniq ko'rinishi uchun oq rangni eng yuqori qismida
ishlatiladi. Har xil cho'tka texnikasidan foydalanib, suvning harakatini
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
95
ifodalanadi. Katta to'lqinlar uchun quyuq ko'k va yashil, kichik to'lqinlar va
yengil chayqalishlar uchun oq va och ko'k ranglardan foydalaniladi.
5. Qorong'i va yorqinliklarni qo'shish. Suvdagi akslarni ko'rsatish uchun
yorqin va qorong'i ranglar o'rtasida kontrast yaratib, suv yuzasidagi akslarni
yanada chuqurroq qilinadi. Quyosh yoki oy aks etgan nuqtalarda eng yorqin
ranglarni qo'shiladi.
6. Yakuniy detallar va yakuniy tuzatishlar. Suv yuzasiga so'nggi nuqtalar,
shuningdek, suvdagi shaffoflikni yanada kuchaytiradigan detallalarni qo'shiladi.
Agar osmon yoki bulutlar bo'lsa, ular bilan kontrastli rang ishlanadi.
7. Bo'yoqni quritish. Moy bo'yoq uzoq vaqt quriydi, shuning uchun
chizmani uzoq vaqt ochiq havoda yoki maxsus xonada saqlanadi.
Ushbu qadamlar dengiz manzarasini ko'proq haqiqiy ko'rinishda aks
ettirishga yordam beradi. Rasm chizishda to'qimalar va chuqurlik berishga
alohida e'tibor qaratish kerak.
Ushbu yo`nalishda ko`plab mashhur rassomlar ham ijod qilishgan.
Shulardan biri Ivan Konstantinovich Ayvazovskiy hisoblanadi. I.K.Ayvazovskiy
o‘z asarlarida dengizning turli holatlarini – shiddatli to‘lqinlar, tinch suvlari va
quyosh nuri bilan yoritilgan sahnalarni tasvirlab, tabiatning go‘zalligini va
insonning unga bo‘lgan munosabatini ko‘rsatgan. Dengiz tasviri rassom uchun
nafaqat manzara chizish balki tabiat va uning kuch-qudratini chuqurroq anglash
imkoniyatini yaratgan. Bu asarlar bugungi kunda ham insonni dengizning
buyukligi va sirli jozibasi bilan bog‘laydi. I.K.Ayvazovskiy dengiz tasvirlarini
chizishda mohir rassom hisoblanib, san'at tarixida alohida o‘rin tutadi.
I.K.Ayvazovskiy dengizni o‘ziga xos uslubda aks ettirgan va dengizning
go‘zalligini o‘z davriga xos texnika va uslublar bilan ifodalagan.
Ivan Ayvazovsky — rus rassomi bo'lib, eng mashhur dengiz
manzaralarini chizgan rassomlardan biridir. U XIX asrda yashab ijod qilgan va
asosan dengiz mavzusi bilan tanilgan. Uning asarlarida suvning tiniqligi,
to'lqinlar harakati va tabiatning go'zalligini o'ziga xos uslubda tasvirlagan.
Ayvazovskiyning asarlari orasida “To'qqizinchi val”, “Qayiqdagi odamlar”,
“Chinor bog’ida tong” va “Dengiz bo’yidagi tong” kabi mashhur kartinalar bor.
Ayniqsa, “To'qqizinchi val” asari katta shuhrat qozongan. Unda Ayvazovskiy
to'lqinlarning ulug'vorligini, dengizchilarning himoyasizligini ajoyib tarzda aks
ettirgan.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
96
1-rasm. “To`qqizinchi val”. 1850-yil. 221x332 sm. Xolst, moy bo`yoq
Ayvazovskiy dengiz va suvni shunchalik jonli va haqiqiy ko'rinishda
tasvirlaganki, hatto uni o'sha davrdagi eng kuchli dengiz manzarachi rassomi
sifatida tan olishgan.
Dengiz manzara janrida rassom suvning qudratini, to'lqinlarning dinamikasini
va dengizning o'ziga xos go'zalligini aks ettirishga intilgan. Bu janrda har bir
rassom dengizni o‘z uslubida tasvirlab, uni kuchli va hayajonli yoki tinch va
osoyishta ko‘rinishda namoyon qilishga intilgan. Ayvazovskiyning jonli dengiz
manzaralari orqali dengizning kuchini yodda qolarli qilib aks ettirgan. Ular
nafaqat dengiz manzaralarini yaratibgina qolmay, balki odamlarning tabiatga
bo‘lgan hurmat va hayrat tuyg‘usini ham san’at orqali ifodalashga muvaffaq
bo‘lgan.
References:
1. James Taylor, "Marine Painting: Images of the Sea"
2. Mike Brown, Barbara Humberstone, "Seascapes: Shaped by the Sea in Art and
Literature"
3. Victoria Charles, "Ivan Aivazovsky and the Russian Painters of Water"
