THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
26
QORAQALPOQ SUR QORAKO‘L QO‘YLARI HAYOTCHANLIGINING
BIOLOGIK FAOL MODDALAR VA TIRIK VAZNGA BOG‘LIQLIGI
Hamroqulov Behzod Eshtemir o‘g‘li
mustaqil tadqiqotchi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14048988
Annotatsiya.
Maqolada qoraqalpoq sur qorako`l qo`ylari hayotchanligining
biologik faol moddalar bilan bog`liqligi keltirilgan.
Kalit so‘zlar
. qorako‘l qo‘ylari, hayotchanlik, tirik vazn, reproduktiv
imkoniyat, albumin, globulin, AST.
Abstract.
The article presents the relationship between the vitality of
Karakalpak sur karakul sheep and biologically active substances.
Key words:
karakul sheeps, vitality, live weight, reproductive, albumin,
globulin, AST.
Mamlakatimiz qorako‘lchiligi rivojlanishining hozirgi bosqichi qo‘ylarning
biologik salohiyatidan foydalanib, ularning mahsuldorlik darajasini oshirish
bilan tavsiflanib, u o‘z navbatida qo‘ylarning reproduktiv imkoniyatidan
ratsional foydalanish, qo‘ylar bosh sonini jadal ko‘paytirish va mahsulot ishlab
chiqarishning sifati va miqdorini oshirishni talab etadi. Shu tufayli qo‘ylarning
reproduktiv imkoniyatidan ratsional foydalanish tarmoqni jadal rivojlantirishda
muhim ahamiyat kasb etadi.
Irsiylik koeffitsientining minimal ko‘rsatkichi va uning ko‘payish tomonga
og‘ishi serpushtlikning paratipik omillar hamda olib borilayotgan naslchilik
ishining tavsifi bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi.
Qorako‘lchilikda ham qo‘ylarning bosh sonini ko‘paytirishning eng muhim
omillaridan biri qo‘zilarning tug‘ilganidan to onalaridan ajratgungacha bo‘lgan
davrdagi saqlanish darajasi (hayotchanligi) bilan bog‘liq bo‘lib, bu davrdagi
qo‘zilar chiqimiga onalarining kam sutliligi, yosh qo‘zilarni saqlash va
parvarishlash texnologiyasiga rioya qilinmaslik, noqulay iqlim hamda yaylov
sharoiti va boshqa omillar sabab bo‘ladi.
Tadqiqot maqsadi.
Tadqiqotning maqsadi qorako‘l qo‘ylar reproduktiv
imkoniyatini oshirishni
hamda har xil rangbaranglikdagi sur qorako‘l qo‘ylar
hayotchanligining ularning qoni tarkibidagi biologik ko‘rsatkichlari bilan
bog`liqligini o‘rganishdan iborat.
Tadqiqot materiali va metodi.
Tajriba Navoiy viloyati, Nurota tumani
“Istiqlol qorako’l naslchilik” xo‘jaligida urchitilayotgan sur rangli shamchiroq,
po`lati, o`rikgul rangbaranglikdagi va qora rangli qorako‘l qo‘ylarida o‘tkazildi.
Har xil rangbaranglikdagi qorako‘l qo‘ylariga biologik baho berish va qon
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
27
tarkibidagi biologik faol moddalar, fermentlar umumiy qabul qilingan usullarda
aniqlandi. Olingan natijalar N.A. Ploxinskiy uslubi bo‘yicha biometrik tahlil
qilindi.
Tadqiqot natijalari.
Organizmda qonning muhim ahamiyati, hayvonlar
qoni tarkibidagi oqsillar konsentratsiyasini o‘rganish zarur. Oqsil to‘qima va
organlarda muhim qurilish materiali bo‘lib, organizmda immunobiologik,
katalizatorlik, transportlik, regulyatorlik vazifalari qon orqali amalga oshiriladi.
1-jadval
Tajribadagi qo‘ylar qonining biologik faol moddalar bo‘yicha nisbiy
ko‘rsatkichlari
Biologik
ko‘rsatkichlar
O`lchov
birligi
n
Tuqqan qoʻylar
Qisir qoʻylar
Umumiy oqsil
g/l
10
64,2±2,3
71,5±2,6
Albumin
g/l
10
37,8±1,3
40,5±2,0
Globulin
g/l
10
36,4±0,9
37,1±1,1
AST
ed/l
10
43,6±13,4
43,4±14,7
Olingan natijalar tahlili shuni ko‘rsatadiki, guruhlararo qondagi
biokimyoviy ko‘rsatkichlarning o‘zaro farq borligi kuzatildi. Oqsillar va
albuminlar miqdori bo‘yicha tuqqan qorako‘l qo‘ylariga nisbatan qisir qorako‘l
qo‘ylarida ko‘proq ekanligi kuzatildi. Globulin, aspartat-aminotransferaza
miqdorlari bo‘yicha deyarli o‘zgarishlar yo‘qligi aniqlandi.
Hayvonlarning o‘sish va rivolanishida muhim omil biokimyoviy jarayonlar
intensivligi hisoblanadi, barcha o‘suvchi organizm to‘qima va organlarida kerakli
vazifalarni bajaradi. O‘sish jarayonlarida alohida yoshga oid davrlarda moddalar
almashinuvi har xil jadallikda kechadi. Qonda fermentlarning yoshiga qarab
o‘zgaruvchanligini o‘rganish natijalari hayvonlarning yoshi, kelib chiqishiga
bog‘liq.
Qorako‘l qo‘zilarining tirik vazni ularning hayotchanligi, moslashuvchanligi
va mahsuldorligini belgilovchi muhim ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Qorako‘l qo‘zilarining tug‘ilgan vaqtdagi tirik vazni ularning yashovchanligini
belgilash bilan bir vaqtda qorako‘l terilarining tovarlilik xususiyatlarini
belgilaydi. Har xil rangbaranglikdagi qoraqalpoq sur qorakoʻl qo‘zilarning tirik
vazn o‘sish ritmi
2-jadvalda mujassamlashtirilgan.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
28
2-jadval
Qoraqalpoq sur qo‘ylaridan olingan avlodlarning turli yosh davrlarida
tirik vazn dinamikasi, kg
Qo‘zilarning
rang
va
rangbarangli
gi
n
O‘sish davrlari
Tug‘ilganda
21
kunlik
yoshida
4-4,5
oylikda
(onalaridan
ajratishda)
M±m
C
v
M±m
C
v
M±m
C
v
Shamchiroq 19
4,3±0,06 8,7
8,2±0,04 8,5 25,4±0,06 4,8
Po‘lati
24
3,9±0,7
7,5
7,8±0,03 7,6 25,2±0,04 5,5
O‘rikgul
25
4,1±0,3
9,2
8,1±0,04 7,8 24,9±0,14 4,3
Qora
20
4,5±0,2
9,6
8,5±0,06 7,6 26,5±0,14 5,7
Olingan ma’lumotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki tajribadagi qora rangli
qo‘zilarning tug‘ilgan davridagi tirik vazni shamchiroq, po‘lati va o‘rikgul
rangbaranglikdagi tengqurlariga nisbatan mos ravishda 0,2; 0,4 va 0,6 kg, 21
kunlik yoshida 0,3; 0,4 va 0,7 kg, 4-4,5 oylik yoshida 1,1; 1,3 va 1,6 kg yuqori
bo‘lishi aniqlandi.
Xulosa qilib shuni ta`kidlash lozimki, qo‘ylar qoni tarkibidagi biologik faol
moddalarning miqdori ko‘pligi hamda qorako‘l qo‘zilarining tug‘ilgan paytdagi
tirik vazni qancha katta bo‘lsa qo‘zilarni hayotchanligi yuqori bo`lishi bilan
xarakterlanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Aripov U.X. Nauchnoe obosnovanie ispыtaniya tipov i povыsheniya
effektivnosti seleksii karakulskix oves. Avtoref. Diss. dokt. s/x. nauk. Dubrovisы,
Moskovskoy oblasti – 1990 g. s. 33.
2.
Aliev D.D. Surxondaryo sur qorako‘l qo‘ylari mahsuldorligini oshirishning
fiziologik jihatlari. Avtoref. Diss. biol. fanlari dokt. Toshkent 2021. 6-bet.
3.
Бобокулов Н. А., Хатамов А. Х. СОСТОЯНИЕ ПРИРОДНЫХ ПАСТБИЩ
ПРЕДГОРНОЙ ПОЛУПУСТЫНИ И ВЗАИМОСВЯЗЬ ПРОДУКТИВНОСТИ
ЖИВОТНЫХ С ИХ ЭТОЛОГИЧЕСКОЙ ПОВЕДЕНЧЕСКОЙ ХАРАКТЕРИСТИКОЙ
//ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОЙ НАУКИ В XXI
ВЕКЕ. – 2016. – С. 436.
4.
Kh K. A. Growth and Development of Young Karakul Sheep of Different
Ethological Types //Texas Journal of Agriculture and Biological Sciences. – 2023.
– Т. 12. – С. 22-25.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
29
5.
Grishaeva I.N. Funksionalnaya aktivnost щitovidnoy i polovыx jelez u koz
gornoaltayskoy puxovoy porodы v techenie vosproizvoditelnogo sikla. Avtoref.
Diss. kand. biol. nauk. Moskva. 2006. s. 22.
6.
Parmanova D.M. Qorako‘lchilikda naslli qo‘zilar olish va ularni
parvarishlash xususiyatlari. Dissertatsiya. Samarqand-2020 yil. 87-95 betlar.
7.
Ploxinskiy N.A. Rukovodstvo po biometrii dlya zootexnikov. Moskva.
1969.
8.
Хатамов А. Х., Бобокулов Н. А., Попова В. В. ОПТИМИЗАЦИЯ ПРИЕМОВ
ВЫПАСА КАРАКУЛЬСКИХ ОВЕЦ КАРАКАЛПАКСКОГО СУРА РАЗНЫХ
ЭТОЛОГИЧЕСКИХ ТИПОВ //СОВРЕМЕННОЕ ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ СОСТОЯНИЕ
ПРИРОДНОЙ
СРЕДЫ
И
НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЕ
АСПЕКТЫ
РАЦИОНАЛЬНОГО ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЯ. – 2017. – С. 1411-1414.
