Markaziy osiyoda bronza davri migratsiyalari va etnomadaniy jarayonlar tarixining o‘rganilishiga doir

CC BY f
73-75
1
0
Поделиться
Кенжаева, Н. (2024). Markaziy osiyoda bronza davri migratsiyalari va etnomadaniy jarayonlar tarixining o‘rganilishiga doir . Современные тенденции в развитии науки: перспективы и практика, 1(1), 73–75. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/trends-development-science/article/view/29346
Нафиса Кенжаева, Восточный университет
Магистр 2-й ступени
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab ilk yozma manbalarda tilga olingan Markaziy Osiyo qadimgi xalqlarining hududiy joylashish chegaralari muammosi sharqshunoslarning asarlarida dolzarb mavzuga aylandi (E. Zaxau, V. Geyger, V. Tomashek). Bu masala XX asr boshlarida ko'rib chiqilgan (I. Markvart, A. Xermann) va arxeologik ma’lumotlarni hisobga olgan holda, keying! yillarda ham ilgari surilgan (M.M. Dyakonov, V.M. Masson, B.Y. Staviskiy). Mazkur muammo, ayniqsa o'tgan asrning 70-80-yillarida bir qator tadqiqotchilar (I.V. Pyankov, P. Bernar, G.P. Frankfor, E.V. Rtveladze, J.K. Garden va boshqalar) ishlarida bayon etildi. Mavzu tarixshunosligi I.V. Pyankov tomonidan yetarlicha yoritilgan. Tadqiqotchining ishlarida Baqtriya tarixi va tarixiy geografiyasiga mansub yunon-rim manbalarining tahlili katta o'rin egallab, shuningdek, Sug'd va Baqtriyaning tog'lar va daryolar orqali o'tgan hududiy chegaralari haqidagi antik davr mualliflarining tasavvurlari ko'rib chiqildi [1].


background image

«Современные тенденции в развитии науки:

перспективы и практика»

73

MARKAZIY OSIYODA BRONZA DAVRI MIGRATSIYALARI VA

ETNOMADANIY JARAYONLAR TARIXINING O‘RGANILISHIGA DOIR

Kenjayeva Nafisa Turg‘unboy qizi

Oriental universiteti 2-bosqich magistri

XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab ilk yozma manbalarda tilga olingan

Markaziy Osiyo qadimgi xalqlarining hududiy joylashish chegaralari muammosi

sharqshunoslarning asarlarida dolzarb mavzuga aylandi (E. Zaxau, V. Geyger,

V.

Tomashek). Bu masala XX asr boshlarida ko‘rib chiqilgan (I.

Markvart,

A.

Xermann) va arxeologik ma’lumotlarni hisobga olgan holda, keyingi yillarda

ham ilgari surilgan (M.M. Dyakonov, V.M. Masson, B.Y. Staviskiy). Mazkur

muammo, ayniqsa o‘tgan asrning 70–

80-yillarida bir qator tadqiqotchilar

(I.V. Pyankov, P. Bernar, G.P. Frankfor, E.V. Rtveladze, J.K. Garden va boshqalar)

ishlarida bayon etildi. Mavzu tarixshunosligi I.V. Pyankov tomonidan yetarlicha

yoritilgan. Tadqiqotchining ishlarida Baqtriya tarixi va tarixiy geografiyasiga

mansub yunon-rim manbalarining tahlili katta

o‘rin egallab, shuningdek, Sug‘d va

Baqtriyaning tog‘lar va daryolar orqali o‘tgan hududiy chegaralari haqidagi antik
davr mualliflarining tasavvurlari ko‘rib chiqildi [1].

ХХ

asrning 70-80-yillarida Markaziy Osiyoda amalga oshirilgan keng

qamrovli arxeologik tadqiqotlar natijasida shu mintaqaning tarixiy geografiyasiga

oid mavjud ilmiy qarashlar tubdan o‘zgardi.

1977-

yili Markaziy Osiyoning etnik muammolari tarixiga bag‘ishlangan

xalqaro simpoziumidagi ko‘rib chiqilgan masalalari orasida, mintaqa xalqlarin

ing

etnogenezida mil. avv. II ming yillik muhim bosqich bo‘lganligi va xususan, shu

davrda zamonaviy xalqlarning shakllanishiga asos yaratilgan degan fikr ilk bor

ilgari surilgan [2]. Anjuman ishtirokchilari ma’ruzalarida hind

-eron

qabilalarining yoyilish masalalari, bronza asrida Andronovo madaniyati dasht

chorvadorlarning Markaziy Osiyoga migratsiyasi bilan bog‘liq “ariylar

muammosi”ning lingvistik (tilshunoslik), arxeologik va tarixiy

-madaniy jihatlari

ko‘rib chiqilgan. Boshqa muqobil qarashlarga ko‘ra,

hind-eroniylar vatani

Old Osiyoda joylashgan.

ХХ

asr 90-yillari

XXI asr boshlarida bronza davri tarixi masalalarini

yoritishda A.A. Asqarov, E.V. Rtveladze, A.S. Sagdullayev, T.Sh. Shirinov,

Sh.B. Shaydullayev, N.A. Avanesova kabi tadqiqotchilarning ishlari muhim

ahamiyatga ega [3]. Yangi ma’lumotlardan turli ilmiy muammolarni hal qilishda

foydalanilgan.

Shuningdek, T.Sh. Shirinov, Sh.B. Shaydullayev, M.X. Esanov, D.O. Karimova,

A.Sh. Shaydullayev, J.E.T

og‘ayev, T.X.

Norkobilov kabi tadqiqotchilarning

dissertatsiya ishlarini alohida qayd etish joiz [4].


background image

"

Современные тенденции в развитии науки:

перспективы и практика

"

74

Yangi tadqiqotlar natijalari hammualliflikda yaratilgan monografiyalarda

ham o‘z aksini topgan [5]. Ularning mazmunida bronza davri yodgorliklarining

geografiyasi va kartografiyasiga o

id ma’lumotlar o‘rin olgan.

Shuningdek, bu borada K. Lamberg-Karlovski, F. Koll, F. Xibert, D. Xuff,

N. Boroffka, J. Kiyerri va J. Luts kabi xorijlik mutaxassislarning ilmiy ishlari ham

katta ahamiyatga ega [6].

Umuman olganda, Markaziy Osiyoda bronza davri migratsiyalari va

etnomadaniy jarayonlar tarixini o‘rganish masalasi hamisha mahalliy va xorijlik

tarixchilarning diqqat markazida turgan. Kishilik jamiyati taraqqiyotida burilish

davri bo‘lgan bronza davri tarixining bu masalalari madaniy taraqqiyot dar

ajasi

sabablari hamda omillarini o‘rganishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:

1.

Пьянков И.В. Бактрия в античной традиции (общие данные о

стране: название и территория). –

Душанбе: Дониш, 1982. –

62 с.

2.

Этнические проблемы истории Центральной Азии в древности

(II тысячелетие до н.э.). –

М.: Наука, 1981. –

С. 5.

3.

Аскаров А.А., Ширинов Т.Ш. Ранняя городская культура эпохи

бронзы юга Средней Азии. –

Самарканд: ИА АН РУз, 1993. –

162 с.; Асқаров

А.А. Ўрта Осиё қадимги дунёсининг асосий

хусусиятлари // Ўзбекистонда

ижтимоий фанлар, 1994. –

№6. –

Б. 31

-

35.; Хуфф Д., Шайдуллаев

Ш. Некоторые результаты работ узбекско

-

германской экспедиции на

городище Джаркутан // ИМКУ. –

Самарканд, 1999. Вып. 30. –

С. 19

-26;

Ширинов Т.Ш. Средняя Азия во 2 тысячелетии до н.э. и протозороастризм

// ИМКУ. –

Самарканд, 2000. Вып. 31. –

С. 35

-

48; Шайдуллаев Ш.Б. Северная

Бактрия в эпоху раннего железнего века. –

Ташкент, 2000. –

126 с.; Ртвеладзе

Э.В. Цивилизации, государства, культуры Центральной Азии. –

Ташкент,

2005.

288 с.; Аванесова Н.А. Проявление степных традиций в Сапаллинской

культуре // Цивилизации и культуры Центральной Азии в единстве и
многообразии. –

Ташкент, 2010. –

С. 107

-

133; Аскаров А.А. К вопросу о

взаимоотношении населения степей Евразии и Средней Азии в эпоху

бронзы // Тюркская цивилизация и суверенный Казахстан. –

Астана, 2011.

С. 110

-114.

4.

Ширинов Т.Ш. Ранняя городская культура эпохи бронзы юга

Средней Азии: Автореф. дисс. ... докт. истор. наук. –

М.: Институт археологии

РАН, 1993. –

49 с.; Эсанов М.Х. Авесто жамиятининг археологик

материалларда акс этиши (Қадимги Бақтрия ва Марғиёнанинг бронза

даври моддий маданият ёдгорликлари мисолида).: Тарих фан. номз. дисс. ...

автореф. –

Самарканд: Ўз РФА Археология институти, 2007. –

29 б.;

Шайдуллаев Ш.Б. Ўзбекистон ҳудудида давлатчиликнинг пайдо бўлиши ва

ривожланиши босқичлари (Бақтрия мисолида).: Тарих фан. доктор. дисс. ...

автореф. –

Самарқанд: ЎзФА Археология институти, 2009. –

50 б.; Каримова


background image

«Современные тенденции в развитии науки:

перспективы и практика»

75

Д.О. Шимолий Бақтрия аҳолисининг дафн маросимлари

ва диний

эътиқодлари (бронза даври моддий маданият ёдгорликлари мисолида).:

Тарих фан. фалсафа доктори (PhD) дисс. ... автореф. –

Тошкент: ЎзМУ, 2017.

21 б.; Шайдуллаев А.Ш. Сополли маданиятининг глиптикаси ва

сфрагистикаси.: Тарих фан. фалсафа доктори (PhD) дисс. ... автореф. –

Самарқанд: ЎзФА Археология институти, 2018. –

18 б.; Тоғаев Ж.Э. Бронза ва

илк темир даври тарихий реконструкцияси масалалари (Жанубий

Ўзбекистон мисолида). т.ф.ф.д. (PhD) дис. ... автореф. –

Тошкент, 2021. –

50

б.; Норкобилов T.X. Жанубий Ўзбекистоннинг бронза ва илк темир даври
тарихшунослиги. т.ф.ф.д. (PhD) дис. ... автореф. –

Тошкент, 2022. –

58 б.

5.

Боқиев А., Шайдуллаев А., Йўлдошева З. Окс цивилизацияси. –

Тошкент: Янги нашр, 2015. –

175 б.; Бронза ва илк темир даври

ёдгорликларининг географияси ва картографияси / Масъул муҳаррир

А.С.Сагдуллаев. –

Тошкент: Turon

-Iqbol, 2019.

112 б.; Sherabad oasis.

Tracing

Historical Landscape in Southern Uzbekistan / Editors L. Stanćo, P.Tušlová. –

Charles University: Karolinum Press, 2019.

495

р

.

6.

Lamberg-Korlovskiy C.C. The Bronze Age of Bactria // Ba

с

tria. An Ancient

Oasis Civilizations. Roma-Venezia, 1989.

Pp. 17-32; Kohl Ph.L. Central Asia.

Palaeolithic Beginnings to Early Iron Age.

Paris, 1984.

Р

p. 310; Hiebert F.T.

Origins of the Bronze Age Oasis Civilization in Central Asia // American School of

Prehistori

с

Research Bulleten. Vol. 42.

Cambridge, 1994.

Pp. 89-95; Huff D.

Djarkutan Archaeological Research on Tepe VI //

ИМКУ

.

Вып

. 31.

Самарканд

,

2000.

С

. 58-69; Boroffka N., Cierry J., Lutz J. Bronze Age tin from Central Asia //

Late Prehistoric of the Eurasion Steppe.

Cambridge, 1999.

Pp. 14-29.

Библиографические ссылки

Пьянков И.В. Бактрия в античной традиции (общие данные о стране: название и территория). - Душанбе: Дониш, 1982. - 62 с.

Этнические проблемы истории Центральной Азии в древности (II тысячелетие до н.э.). - М.: Наука, 1981. - С. 5.

Аскаров А.А., Ширинов Т.Ш. Ранняя городская культура эпохи бронзы юга Средней Азии. - Самарканд: ИА АН РУз, 1993. - 162 с.; Асқаров А.А. Ўрта Осиё қадимги дунёсининг асосий хусусиятлари // Ўзбекистонда ижтимоий фанлар, 1994. - №6. - Б. 31-35.; Хуфф Д., Шайдуллаев Ш. Некоторые результаты работ узбекско-германской экспедиции на городище Джаркутан // ИМКУ. - Самарканд, 1999. Вып. 30. - С. 19-26; Ширинов Т.Ш. Средняя Азия во 2 тысячелетии до н.э. и протозороастризм // ИМКУ. - Самарканд, 2000. Вып. 31. - С. 35-48; Шайдуллаев Ш.Б. Северная Бактрия в эпоху раннего железнего века. - Ташкент, 2000. - 126 с.; Ртвеладзе Э.В. Цивилизации, государства, культуры Центральной Азии. - Ташкент, 2005. - 288 с.; Аванесова Н.А. Проявление степных традиций в Сапаллинской культуре // Цивилизации и культуры Центральной Азии в единстве и многообразии. - Ташкент, 2010. - С. 107-133; Аскаров А.А. К вопросу о взаимоотношении населения степей Евразии и Средней Азии в эпоху бронзы // Тюркская цивилизация и суверенный Казахстан. - Астана, 2011. -С. 110-114.

Ширинов Т.Ш. Ранняя городская культура эпохи бронзы юга Средней Азии: Автореф. дисс.... докт. истор. наук. - М.: Институт археологии РАН, 1993. - 49 с.; Эсанов М.Х. Авесто жамиятининг археологик материалларда акс этиши (Қадимги Бақтрия ва Марғиёнанинг бронза даври моддий маданият ёдгорликлари мисолида).: Тарих фан. номз. дисс.... автореф. - Самарканд: Ўз РФА Археология института, 2007. - 29 б.; Шайдуллаев Ш.Б. Ўзбекистон худудида давлатчиликнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши босқичлари (Бақтрия мисолида).: Тарих фан. доктор, дисс.... автореф. - Самарканд: ЎзФА Археология институти, 2009. - 50 б.; Каримова Д.О. Шимолий Бақтрия аҳолисининг дафн маросимлари ва диний эътиқодлари (бронза даври моддий маданият ёдгорликлари мисолида).: Тарих фан. фалсафа доктори (PhD) дисс.... автореф. - Тошкент: ЎзМУ, 2017. - 21 б.; Шайдуллаев А.Ш. Сополли маданиятининг глиптикаси ва сфрагистикаси.: Тарих фан. фалсафа доктори (PhD) дисс. ... автореф. -Самарканд: ЎзФА Археология институти, 2018. - 18 б.; Тоғаев Ж.Э. Бронза ва илк темир даври тарихий реконструкцияси масалалари (Жанубий Ўзбекистон мисолида). т.ф.ф.д. (PhD) дис.... автореф. - Тошкент, 2021. - 50 б.; Норкобилов Т.Х. Жанубий Ўзбекистоннинг бронза ва илк темир даври тарихшунослиги. т.ф.ф.д. (PhD) дис.... автореф. - Тошкент, 2022. - 58 б.

Боқиев А., Шайдуллаев А., Йўлдошева 3. Оке цивилизацияси. -Тошкент: Янги нашр, 2015. - 175 б.; Бронза ва илк темир даври ёдгорликларининг географияси ва картографияси / Масъул муҳаррир А.С.Сагдуллаев. - Тошкент: Turon-Iqbol, 2019. - 112 б.; Sherabad oasis. Tracing Historical Landscape in Southern Uzbekistan / Editors L. Stanco, P.Tuslova. -Charles University: Karolinum Press, 2019. - 495 p.

Lamberg-Korlovskiy C.C. The Bronze Age of Bactria // Bactria. An Ancient Oasis Civilizations. Roma-Venezia, 1989. - Pp. 17-32; Kohl Ph.L. Central Asia. Palaeolithic Beginnings to Early Iron Age. - Paris, 1984. - Pp. 310; Hiebert F.T. Origins of the Bronze Age Oasis Civilization in Central Asia // American School of Prehistoric Research Bulleten. Vol. 42. - Cambridge, 1994. - Pp. 89-95; Huff D. Djarkutan Archaeological Research on Tepe VI // ИМКУ. Вып. 31. - Самарканд, 2000. - С. 58-69; Boroffka N., Cierry J., Lutz J. Bronze Age tin from Central Asia // Late Prehistoric of the Eurasion Steppe. - Cambridge, 1999. - Pp. 14-29.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов